Arbiter to sędzia prywatny/polubowny, którego rolą jest rozstrzygnięcie sporu. Do 2007 roku arbitrzy rozpoznawali spory z zakresu Prawa zamówień publicznych w ramach trzyosobowych zespołów arbitrów wpisanych na listę prezesa UZP. Obecnie zastąpili ich członkowie Krajowej Izby Odwoławczej.
W latach od 1995 roku do 2007 roku arbiter był powołany do rozpatrywania odwołań od oddalenia lub odrzucenia protestów wnoszonych w postępowaniach o udzielenie zamówienia na mocy:
Do 2007 roku, rozpatrywanie odwołań należało do kompetencji zespołów arbitrów, którzy orzekali w składzie trzyosobowym, wyznaczonym spośród arbitrów wpisanych na listę prezesa UZP. Wyznaczenie arbitra do rozpatrywania konkretnego odwołania następowało w drodze jawnego losowania komputerowego, z tym że przewodniczący zespołu arbitrów był losowany spośród osób posiadających wykształcenie prawnicze.
Wpis na listę arbitrów odbywał się w drodze decyzji administracyjnej, w efekcie przeprowadzonego raz na 3 lata naboru. Do warunków stawianych osobie, która ubiegała się o jego dokonanie, należało:
Co więcej, osoba, która ubiegała się o wpis na listę arbitrów:
Kadencja arbitra trwała 6 lat, licząc od daty wpisu na listę arbitrów.
O wpisie na listę arbitrów, skreśleniu z listy arbitrów, wygaśnięciu kadencji arbitra albo zawieszeniu w prawach i obowiązkach arbitra prezes UZP ogłaszał w Biuletynie Zamówień Publicznych.
Zmiana systemu funkcjonowania zespołów arbitrów nastąpiła w 2007 roku. Na mocy ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw powołano Krajową Izbę Odwoławczą (KIO), która działa do dziś. W jej skład weszli etatowi członkowie Izby wyłaniani w drodze postępowania kwalifikacyjnego i zatrudniani na podstawie powołania.
Współcześnie, arbiter może występować w procesie realizacji zamówień publicznych, w toku polubownego rozwiązywania sporów powstałych pomiędzy zamawiającym i wykonawcą na etapie realizacji umowy.
Ustawodawca przewidział kilka alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Jednym z nich jest poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, w ramach którego orzekają sędziowie sądu polubownego, a inaczej arbitrzy.
Arbitrem może być osoba fizyczna bez względu na obywatelstwo, mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Arbitrem nie może być natomiast sędzia państwowy, o ile nie przeszedł w stan spoczynku.
Liczba arbitrów rozstrzygających ewentualny spór, który może powstać między stronami w toku realizacji umowy, może zostać określona w treści umowy. W przypadku braku doprecyzowania tej kwestii, powołuje się sąd polubowny w składzie trzech arbitrów.
Wyroki sądu polubownego mają moc prawną na równi z wyrokiem sądu po ich uznaniu przez sąd albo po stwierdzeniu przez sąd ich wykonalności.
Zobacz także: KRAJOWA IZBA ODWOŁAWCZA, ODWOŁANIE, CZŁONEK IZBY
Podstawa prawna
art. 591–595 ustawy z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1605 ze zm.),
art. 172–176 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. nr 19, poz. 177),
ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 82, poz. 560),
art. 89–92 ustawy z 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz.U. nr 76, poz. 344 ze zm.),
art. 1161 § 1, art. 1212 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.).