sygn. akt: KIO 3265/24
WYROK
Warszawa, 3
października 2024 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący: Emil Kuriata
Członkowie:
Aleksandra Kot
Rafał Malinowski
Protokolant:
Rafał Komoń
po rozpoznaniu na rozprawie odwołania wniesionego do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej
września 2024 r. przez wykonawcę Budimex S.A., ul. Siedmiogrodzka 9; 01-204 Warszawa,
w postępowaniu prowadzonym przez zamawiającego Polskie Koleje Państwowe S.A.,
Al. Jerozolimskie 142A; 02-305 Warszawa,
orzeka:
Uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności unieważnienia
postępowania.
2. K
osztami postępowania obciąża zamawiającego Polskie Koleje Państwowe S.A.,
Al. Jerozolimskie 142A; 02-305 Warszawa i:
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 20 000 zł 00 gr (słownie:
dwadzieścia tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę Budimex S.A.,
ul. Siedmiogrodzka 9; 01-204 Warszawa,
tytułem wpisu od odwołania,
. zasądza od zamawiającego Polskie Koleje Państwowe S.A., Al. Jerozolimskie 142A;
02-305 Warszawa na rzecz wykonawcy Budimex S.A., ul. Siedmiogrodzka 9; 01-204
Warszawa
kwotę 20 000 zł 00 gr (słownie: dwadzieścia tysięcy złotych zero groszy)
poniesioną przez wykonawcę Budimex S.A., ul. Siedmiogrodzka 9; 01-204 Warszawa,
stanowiącą koszty postępowania odwoławczego.
Na orzeczenie -
w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za
pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie -
Sądu Zamówień Publicznych.
Przewodniczący: …………………………
Członkowie:
…………………………
………………………….
sygn. akt: KIO 3265/24
Uzasadnienie
Zamawiający – Polskie Koleje Państwowe S.A., Al. Jerozolimskie 142A; 02-305 Warszawa
prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, pn. „Przebudowa dworca
kolejowego Dąbrowa Białostocka w systemie projektuj i buduj”.
września 2024 roku, wykonawca Budimex S.A. z siedzibą w Warszawie (dalej
„Odwołujący”) wniósł odwołanie do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej od czynności oraz
zaniechania dokonania czynności przez zamawiającego – niezgodnych z przepisami ustawy
Pzp, polegających na unieważnieniu postępowania, mimo braku spełnienia ustawowych
przesłanek, o których mowa w art. 255 pkt 6) ustawy Pzp.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie art. 255 pkt 6) ustawy Pzp w zw. z art. 16
ustawy Pzp,
przez unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z uwagi
na okoliczność, że postępowanie obarczone jest niemożliwą do usunięcia wadą
uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia
publicznego, w sytua
cji, gdy tego rodzaju okoliczności w postępowaniu nie wystąpiły,
a z
amawiający nie wykazał ich zaistnienia, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia
podstawowych zasad prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie zamawiającemu unieważnienia
czynności unieważnienia postępowania i powtórzenia czynności badania i oceny ofert.
Odwołujący wskazał, że oferta złożona przez odwołującego w postępowaniu stanowiła
ofertę z najniższą ceną, co wobec braku przewidzenia w ramach Specyfikacji Warunków
Zamówienia innych kryteriów oceny ofert, wskazywało na duże prawdopodobieństwo uznania
jej za ofertę najkorzystniejszą. Skutkiem zaskarżonej czynności zamawiającego
(unieważnienia postępowania) odwołujący został więc pozbawiony realnej możliwości
realizacji przedmiotowego zamówienia w sytuacji, gdy złożył ofertę sporządzoną w sposób
prawidłowy, która stanowiłaby dla zamawiającego „ofertę najkorzystniejszą”. Odstąpienie
przez z
amawiającego od wyboru oferty najkorzystniejszej i w konsekwencji od podpisania
umowy z o
dwołującym, wprost godzi więc w interes odwołującego polegający na możliwości
uzyskania zamówienia oraz powoduje możliwość poniesienia przez odwołującego szkody
w postaci utraty zysku, jaki o
dwołujący zamierzał uzyskać w związku z wykonaniem umowy.
Dowodzi to wypełnieniu wymagań do wniesienia odwołania określonych w art. 505 ust. 1
ustawy Pzp.
Odwołujący uzasadniając zarzuty odwołania wskazał, co następuje.
W treści Informacji o unieważnieniu postępowania zamawiający wskazał, że „Opracowany
na potrzeby przedmiotowego postępowania Program Funkcjonalno-Użytkowy (PFU) wymagał
zachowania nastawni wraz z pomieszczeniami towarzyszącymi, co skutkowało koniecznością
przewidzenia szeregu warunków i ograniczeń związanych z wykonaniem przedmiotu
zamówienia dotyczących tych pomieszczeń”. Ponadto stwierdził, że „Zamawiający na etapie
badania i oceny ofert, powziął informacje, że opis przyszłej inwestycji zawarty w PFU,
stanowiącym podstawę do sporządzenia oferty, zawiera informacje oraz wymagania, które nie
odpowiadają stanowi faktycznemu, przez co jest wadliwy. Nieprawidłowości ujawnione w PFU
stanowią wadę, której na obecnym etapie postępowania nie można usunąć”. Należy jednak
w tym miejscu przypomnieć, że postępowanie jest prowadzone w formule „zaprojektuj i
wybuduj”, a ponadto, wskazane przez zamawiającego w treści uzasadnienia unieważnienia
postępowania okoliczności, pozostają bez istotnego wpływu na wycenę złożonych ofert.
Zamawiający tymczasem próbuje argumentować, że niemożliwe jest porównanie ofert
złożonych przez wykonawców w postępowaniu, ponieważ rzekomo każdy mógłby przyjąć inne
parametry do wyceny, opierając się na przedstawionej przez zamawiającego zmianie
przeznaczenia budynku dworca kolejowego w Dąbrowie Białostockiej w zakresie pomieszczeń
technicznych oraz pomieszczeń, w których znajdują się urządzenia nastawni.
W rzeczywistości jednak nic bardziej mylnego.
W doktrynie i orzecznictwie generalnie podnosi się, że aby móc skorzystać z podstawy
unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, jaką jest art. 255 ust. 6)
ustawy Pzp, konieczne jest przede wszystkim ustalenie, że „w postępowaniu doszło do
naruszenia przez zamawiającego przepisów regulujących jego prowadzenie (Wada
postępowania), przy czym błędy w postępowaniu o marginalnym znaczeniu, pozostające bez
wpływu na możliwość zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy, nie są wystarczającą
p
odstawą do unieważnienia postępowania (por. wyr. KIO z 12.4.2022 r., KIO 881/22, Legalis;
wyr. KIO z 7.4.2022 r., KIO 867/22, Legalis oraz wyr. KIO z 22.9.2017 r., KIO 1893/17, Legalis)
”
(tak: Komentarz do art. 255 ustawy Pzp, red. Jaworska 2023, wyd. 5). Drugim elementem
kluczowym do określenia możliwości unieważnienia postępowania na tej podstawie jest
zaistnienie wady rzeczywiście niemożliwej do usunięcia (chodzi o nieusuwalność
bezwz
ględną, czyli brak możliwości wyeliminowania przez zamawiającego lub wykonawcę na
etapie postępowania w żadnej z dopuszczalnych w ustawie procedur sanacyjnych). Trzecim
elementem koniecznym do uwzględnienia jest osiągnięcie skutku w postaci braku możliwości
zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy, przy czym należy podkreślić, że między
wskazanymi przesłankami należy ustalić związek przyczynowo - skutkowy, bowiem wszystkie
elementy podstawy unieważnienia muszą zaistnieć łącznie, kumulatywnie, skoro przepis ma
charakter skutkowy (wynikowy). Należy przy tym pamiętać, że „przesłanki unieważnienia
postępowania podlegają wykładni ścisłej, a ciężar udowodnienia ich zaistnienia w zakresie
okoliczności faktycznych i prawnych spoczywa na zamawiającym (zob. wyroki KIO:
z 23.09.2011 r., KIO 1948/11, LEX nr 964389; z 3.06.2014 r., KIO 991/14; KIO 1001/14, LEX
nr 1480088)
”.
Wada postępowania uniemożliwiająca zawarcie ważnej umowy musi mieć charakter wady
kluczowej, istotnej, o dużym znaczeniu, wady znaczącej, fundamentalnej. Należy pamiętać,
że unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego jest tak naprawdę
k
rokiem ostatecznym, który powinien być stosowany przez zamawiających w sytuacjach
niewątpliwych, a także gdy w inny sposób nie da się naprawić sytuacji, w której zamawiający
się znalazł. W efekcie unieważnienia, postępowanie „upada” i nie może być wznowione ani
konwalidowane. Tymczasem celem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego,
zgodnie z art. 7 pkt 18) ustawy Pzp jest co do zasady wybór najkorzystniejszej oferty lub
wynegocjowanie postanowień umowy w sprawie zamówienia publicznego, kończące się
zawarciem umowy w sprawie zamówienia publicznego. Przez ten pryzmat działania i oceny
dokonywane przez z
amawiającego winny być weryfikowane.
Artykułu 255 pkt 6) ustawy Pzp nie można stosować w przypadku, gdy nieważność mogłaby
dotyczyć tylko części umowy i to części stanowiącej marginalny zakres świadczenia.
Nieważnością musi być bowiem dotknięta cała umowa w rozumieniu art. 457 ustawy Pzp.
Z całą pewnością podstawą unieważnienia postępowania nie mogą być okoliczności błahe,
a także stanowiące jedynie pretekst do tego, by w sposób autorytarny zdecydować
o zakończeniu konkretnego osobnego bytu w ramach zamówień publicznych.
Warto podkreślić, że w przypadku tego postępowania oferty złożyło czterech wykonawców,
co oznacza co najmniej cztery zespoły pracujące nad przygotowaniem ofert i ich szczegółową
wyceną, co niesie za sobą określone koszty liczone w dziesiątkach tysięcy złotych. Również
i z tego powodu z niezwykłą rozwagą i roztropnością należy podchodzić do kwestii
unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Na ten aspekt omawianej
kwestii zwrócił też uwagę jeden z komentatorów (Józef Edmund Nowicki, Wiśniewski Piotr,
Prawo zamówień publicznych. Komentarz, wyd. V, WKP 2023) wskazując, że „Rozszerzająca
wykładnia przesłanek unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia jest zatem
niedopuszczalna, ponieważ mogłaby prowadzić do manipulowania wynikiem postępowania
o udzielenie zamówienia, w szczególności, gdy unieważnienie następuje po otwarciu ofert,
kiedy to zamawiający zna krąg wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia oraz
zaoferowane przez nich warunki realizacji zamówienia”.
Należy przypomnieć, że podstawą unieważnienia mogą być tylko wady stanowiące
konsekwencję znaczących uchybień w stosowaniu przepisów odnoszących się do
prowadzenia postępowania spowodowane przez zamawiającego. Zgodnie ze stanowiskiem
doktryny (tak: art. 25
5 PZP red. Sieradzka 2022/Sieradzka) „Mając na względzie charakter
normy prawnej wyrażonej w art. 255 ust. 1 pkt 6 PrZamPubl, decyzji o unieważnieniu
postępowania zamawiający nie może podjąć na podstawie domniemań i przypuszczeń, tym
bardziej jeżeli istnieje realne prawdopodobieństwo, że zamówienie będzie wykonane zgodnie
z wymaganiami zamawiającego (por. wyr. KIO z 22.3.2010 r., KIO/UZP 210/10, Legalis)”.
Z kolei według A. Gawrońskiej - Baran („Prawo zamówień publicznych. Komentarz
aktualizowany” red. A. Gawrońska-Baran) „działanie zamawiającego powinno być pozbawione
w odniesieniu do instytucji unieważnienia postępowania jakiejkolwiek uznaniowości,
a interpretacji przesłanek unieważnienia postępowania należy dokonywać w sposób ścisły
przy zachowaniu prymatu wykładni gramatycznej oraz celowościowej”.
Takie podejście do instytucji unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego nie dziwi również dlatego, że jak pisze J. E. Nowicki (w: Prawo zamówień
publicznych. Komentarz, wyd. V, WKP 2023) „Udowodnienie, że dokonanie czynności
unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia ma swoje normatywne i faktyczne
podstawy, spoczywa zawsze na zamawiającym. Ponosi on odpowiedzialność za
unieważnienie postępowania, a tym samym za bezpodstawną rezygnację z zawarcia umowy
w sprawie zamówienia publicznego, w szczególności z tytułu naruszenia dyscypliny finansów
publicznych (zob. art. 17 ust. 3 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów
publicznych)
”. Co więcej, w ocenie cytowanego komentatora, „Jeżeli wada jest wprawdzie
nieusuwalna, lecz umożliwia zawarcie umowy niepodlegającej unieważnieniu, zamawiający
powinien doprowadzić do udzielenia zamówienia. Skoro wada postępowania skutkująca
unieważnieniem postępowania nie może być wadą o charakterze nieistotnym, ponieważ co do
zasady mogłaby zostać usunięta przez zamawiającego, nie każde naruszenie przepisów
Prawa zamówień publicznych może rzutować na wynik postępowania i zmusza
zamawiającego do unieważnienia postępowania”.
Na podstawie powyższej charakterystyki unieważnienia postępowania z powodu wady
postępowania, którą zastosował zamawiający, łatwo wysnuć wniosek, że jest to instytucja
z całą pewnością szczególna, która niweczy cel postępowania o udzielenie zamówienia,
a zatem nie powinna być nigdy nadużywana. Bez wątpienia, a na takim stanowisku stanęła
również Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z 12 sierpnia 2021 r. (sygn. akt KIO 2309/21),
instytucja ta nie służy konwalidowaniu wszelkich błędów i niedopatrzeń zamawiającego.
Przedstawiciele doktryny są wobec powyższego zgodni, że:
− błędy w postępowaniu o marginalnym znaczeniu, które pozostają bez wpływu na
możliwość zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy, nie są wystarczającą podstawą
do unieważnienia postępowania,
− rozszerzająca wykładnia przesłanek unieważnienia postępowania mogłaby prowadzić do
manipulowania wynikiem postępowania o udzielenie zamówienia, w szczególności gdy
unieważnienie następuje po otwarciu ofert, kiedy zamawiający zna krąg wykonawców
ubiegających się o udzielenie zamówienia oraz zaoferowane przez nich warunki realizacji
zamówienia,
− zamawiający nie może podjąć decyzji o unieważnieniu postępowania, jeśli istnieje realne
prawdopodobieństwo, że zamówienie będzie wykonane zgodnie z wymaganiami
zamawiającego,
− zamawiający nie może podejmować decyzji o unieważnieniu postępowania na zasadzie
uznaniowości,
− zamawiający ponosi odpowiedzialność za bezpodstawną rezygnację z zawarcia umowy
w sprawie zamówienia publicznego,
− instytucja unieważnienia nie służy konwalidowaniu wszelkich błędów i niedopatrzeń
zamawiającego.
Po dokonaniu analizy najnowszego orzecznictwa odnoszącego się do podstawy
unieważnienia, która znalazła się w art. 255 pkt 6) ustawy Pzp odwołujący stwierdza, że jako
powody unieważnienia na tej podstawie wskazuje się:
niezgodność formularza cenowego i opisu przedmiotu zamówienia, które pozostawały ze
sobą w kolizji i były ze sobą sprzeczne, przy czym sprzeczności znalazły odzwierciedlenie
w treści złożonych przez wykonawców ofert (wyrok KIO z 12 kwietnia 2023 r., sygn. akt KIO
brak zamieszczenia w formularzu oferty formularzy cenowych, w związku z czym zasady
sporządzenia oferty określone przez zamawiającego w dokumentacji wprowadzały w błąd
w
ykonawców i spowodowały złożenie przez nich nieporównywalnych ofert (wyrok KIO
z 21 marca 2023 r., sygn. akt KIO 637/23),
brak jednoznacznego opisania zasad dokonywania oceny, co powoduje, że w zależności
od tego w jakim dniu i o jakiej godzinie zamawiający dokona oceny - uzyskane wyniki oceny
ofert w ramach tego kryterium mogą się różnić i w konsekwencji dojdzie do sytuacji, w której
uzyskana punktacja w ramach pozacenowego kryterium oceny ofert będzie różna, co czyni
ocenę niejednoznaczną, a przez to nieobiektywną i przekłada się na ranking złożonych ofert
(wyrok KIO z 26 sierpnia 2022 r., sygn. akt KIO 2113/22),
brak informacji na temat konieczności samodzielnego i odpłatnego uzyskania protokołów
komunikacyjnych od producentów sterowników; ostatecznie została złożona tylko jedna oferta
wykonawcy, który miał wiedzę na temat tego dodatkowego obowiązku, mimo że o wyjaśnienie
tej kwestii wnioskowało trzech innych wykonawców w postępowaniu (ich pytania zostały
pozostawione bez odpowiedzi) (wyrok KIO z 18 lipca 2022 r., sygn. akt KIO 1623/22).
Wspomniana analiza orzecznictwa doprowadziła odwołującego do konkluzji, że efektem
działania zamawiającego prowadzącym do podjęcia próby unieważnienia postępowania na
podstawie art. 255 pkt 6) ustawy Pzp jest najczęściej brak możliwości porównania złożonych
ofert, brak ofert lub tylko jedna prawidłowo złożona, bądź też duże rozbieżności w wycenach
przedmiotu zamówienia. Ewentualne braki w dokumentacji postępowania, jeśli jakiekolwiek
występują i powodują rozbieżności w dokumentacji, które mogą sprawiać, że wykonawcy
w inny sposób interpretują jej postanowienia, muszą dotyczyć dokumentów wiążących
i ostatecznych. Tylko w takim przypadku można mówić o stwierdzeniu niezgodności
nieusuwalnej. Z żadną taką sytuacją w niniejszym postępowaniu nie mamy do czynienia.
W ocenie o
dwołującego zamawiający nie podjął nawet próby wywiedzenia,
iż unieważnienie postępowania w okolicznościach przedmiotowej sprawy było zasadne
i konieczne, podczas gdy
– zgodnie ze stanowiskami wyrażanymi przez Krajową Izbę
Odwoławczą – ciąży na nim wręcz obowiązek wykazania przeszkody w dalszym prowadzeniu
postępowania. Tak np.: wyrok z 24 marca 2022 r., sygn. akt KIO 667/22, wyrok z 10 czerwca
2016 r., sygn. akt KIO 911/16,
wyrok z 26 września 2017 r., sygn. akt KIO 1878/17.
Odwołujący przypomina, że celem prowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego jest zawarcie umowy (udzielenie zamówienia). W jego ocenie, po wnikliwej
analizie uzasadnienia dokonanego unieważnienia, zamawiający nie wykazał zaistnienia
realnych wad postępowania, zwłaszcza takich, które byłyby niemożliwe do usunięcia
i jednocześnie uniemożliwiały zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy. Choć przepis
art. 255 pkt 6) ustawy Pzp zawiera w gruncie rzeczy klauzulę generalną, nie oznacza to,
że zakres jego zastosowania można rozciągać na wszystkie stany faktyczne obejmujące
wszelkie nieprawidłowości zamawiających w toku prowadzonych postępowań o udzielenie
zamówień publicznych. Zasadą jest, że wszczęte postępowanie ma doprowadzić do
wyłonienia najkorzystniejszej oferty, a nie zakończyć się unieważnieniem. Stąd
niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca klauzuli generalnej omawianego przepisu, która
pozwalałaby zamawiającym na unieważnienie postępowania z powołaniem się na jakiekolwiek
wady pro
wadzonych przez nich postępowań. Mogłoby to wprost prowadzić do zagrożenia
przestrzegania zasady prowadzenia postępowania z zachowaniem uczciwej konkurencji
i równego traktowania wykonawców, szczególnie w sytuacji, gdy stwierdzenie wad
postępowania miało miejsce już po ujawnieniu listy wykonawców, którzy mogą uzyskać dane
zamówienie.
Zamawiający w ramach uzasadnienia unieważnienia postępowania wskazał na jedną
główną okoliczność, która miałaby rzekomo wpływać na konieczność unieważnienia
postępowania. Mianowicie, zamawiający wskazał, że przed upływem terminu składania ofert
„nie posiadał wiedzy, iż spółka PKP PLK S.A., będąca najemcą powierzchni technicznych, nie
planuje, dalszego wykorzystania i zarządzania pomieszczeniami technicznymi oraz
pomieszczeniami, w których znajdują się urządzenia nastawni, w dotychczasowym zakresie.
Termin z
akończenia eksploatacji urządzeń nastawni, a w rezultacie jej całkowita likwidacja
nastąpi, zanim wykonany zostanie przedmiot zamówienia”. Uwzględniając formułę, w jakiej
prowadzone jest postępowanie, zamawiający w dalszej części uzasadnienia odniósł się
również do kwestii opisu przedmiotu zamówienia za pomocą programu funkcjonalno-
użytkowego, „w którym podaje się przeznaczenie ukończonych robót budowlanych oraz
stawiane im wymagania techniczne, ekonomiczne, architektoniczne, materiałowe
i funkcjonalne
”. Jak dodatkowo nadmieniono w informacji o unieważnieniu postępowania,
w PFU z
amawiający wskazał następujące elementy:
„− obowiązek związany z koniecznością prowadzenia prac przy zachowaniu ciągłości
funkcjonowania nastawni oraz pod ścisłym nadzorem i w uzgodnieniu z PKP Polskie Linie
Kolejowe S.A.,
− wyłączenie określonych prac z pomieszczeń czynnej nastawni (w tym m.in. brak
konieczności demontażu wyposażenia i urządzeń czynnej nastawni oraz instalacji i urządzeń),
− konieczność założenia odpowiedniego etapowania robót (harmonogramu prac przy
czynnej nastawni),
− konieczność wykonania prac w pomieszczeniach nastawni według szczegółowego
zakresu opisanego w Koncepcji wielobranżowej”.
Według zamawiającego, wynikiem inwestycji miało być „dalsze wykorzystywanie dworca
kolejowego na potrzeby funkcjonowania nastawni. W rezultacie tego, PFU został
podporządkowany ograniczeniom wynikającym zarówno z potrzeby bieżącego
funkcjonowania nastawni, jak również wykorzystywania pomieszczeń dworca na potrzeby jej
funkcjonowania w przyszłości. Mając na uwadze powyższe, PFU zawiera zatem informacje
oraz wymagania, których wykonanie na etapie realizacji zadania inwestycyjnego jest
bezprzedmiotowe. Skoro w
budynku dworca nie będzie działała nastawnia, to opis zadania
inwestycyjnego, w którym podane zostało, że przeznaczenie ukończonych robót budowlanych
oraz funkcja pomieszczeń nastawni pozostaje bez zmian, jest opisem zawierającym
informacje nie odpowiadaj
ące stanowi faktycznemu, a przez to wadliwe. Sposób użytkowania
poszczególnych pomieszczeń budynku dworca ma zasadniczy wpływ na układ funkcjonalny,
formę architektoniczną planowanej inwestycji oraz na sposób realizacji przedmiotu
zamówienia”.
Konkluzje przedstawione przez z
amawiającego oparte są w ocenie odwołującego na
z gruntu nieprawidłowych założeniach, które nie mogą być zaaprobowane w świetle
okoliczności faktycznych przedmiotowej sprawy. Co więcej, zamawiający w treści informacji
o unieważnieniu postępowania opiera się jedynie na gołosłownych twierdzeniach, nie
przedstawiając przynajmniej wyliczeń, które wskazywałyby na zasadność przyjętych konkluzji.
Zamawiający używa do opisu sytuacji bardzo pojemnych kategorii, sformułowań
niewy
czerpujących i nieostrych, które tylko na pierwszy rzut oka sprawiają wrażenie
zasadnych. Skoro bowiem z
amawiający twierdzi, że „sposób użytkowania poszczególnych
pomieszczeń budynku dworca ma zasadniczy wpływ na układ funkcjonalny, formę
architektoniczną planowanej inwestycji oraz na sposób realizacji przedmiotu zamówienia” – to
powinien konkretnie wskazać, jakie jego zdaniem ma to przełożenie na zaoferowane przez
wykonawców ceny za realizację przedmiotu zamówienia i ewentualnie wpływ zarówno na
kolejność wykonawców w rankingu złożonych ofert jak i na sam skład podmiotowy
wykonawców składających oferty. Podobnie, zamawiający twierdzi, że „spółka PKP Polskie
Linie Kolejowe S.A., będąca najemcą powierzchni technicznych, nie planuje, dalszego
wykorzystania i zarządzania pomieszczeniami technicznymi oraz pomieszczeniami, w których
znajdują się urządzenia nastawni, w dotychczasowym zakresie”, jednakże nie wskazuje, jakie
te okoliczności mają przełożenie na złożone w postępowaniu oferty. Zamawiający nie pokusił
się nawet o sprawdzenie (albo przekazanie wykonawcom tej informacji), jak rzeczywiście
kształtowały się będą szacowane koszty przedmiotowej inwestycji nawet w przypadku
wyłączenia przedmiotowego zakresu.
Dodatkowo z
amawiający poruszył też w swoim piśmie z informacją o unieważnieniu brak
możliwości skalkulowania tego ryzyka w cenie oferty, co miałoby rzekomo świadczyć o braku
porównywalności ofert. Należy wreszcie wskazać, że zamawiający wymienia elementy PFU
związane z nastawnią, czyli: obowiązek związany z koniecznością prowadzenia prac przy
zachowaniu ciągłości funkcjonowania nastawni oraz pod ścisłym nadzorem i w uzgodnieniu
z PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., wyłączenie określonych prac z pomieszczeń czynnej
nastawni (w tym m.in. brak konieczności demontażu wyposażenia i urządzeń czynnej nastawni
oraz instalacji i urządzeń), konieczność założenia odpowiedniego etapowania robót
(harmonogramu prac przy czynnej nastawni), oraz konieczność wykonania prac
w pomieszczeniach nastawni według szczegółowego zakresu opisanego w Koncepcji
wielobranżowej, ale nie próbuje nawet podać, jaką wartość mogą mieć wskazane elementy
w kontekście wartości przedmiotu zamówienia. Skąd więc konkluzje, że ofert nie można
porównać, że zawęża się krąg wykonawców zdolnych złożyć oferty, że wykonawcy nie wliczyli
niezbędnego ryzyka do swoich ofert? Tego nie sposób zgadnąć na podstawie informacji
udzielonych przez z
amawiającego w piśmie o unieważnieniu postępowania.
Zamawiający pozostaje nad wyraz enigmatyczny biorąc pod uwagę stanowisko
orzecznictwa i doktryny dotyczące kwestii unieważnienia postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego, zgodnie z którym z całą pewnością nie wolno podejmować takiej
decyzji pochopn
ie, bez dogłębnego zbadania tematu, bez jej poparcia konkretnymi
wyliczeniami. Tymczasem wykonawcy chcący podważyć czynność zamawiającego dotyczącą
unieważnienia postępowania, zmuszeni są opierać się wyłącznie na szczątkowych
informacjach i zapewnieniach,
bowiem brakuje również jakiegokolwiek dowodu na
prawdziwość twierdzeń dotyczących planów PKP PLK S.A. co do samej nastawni.
Z ostrożności wskazać należy, że gdyby w toku postępowania odwoławczego przed
Krajową Izbą Odwoławczą zamawiający próbował rozszerzyć argumentację uzasadniającą
dodatkowo unieważnienie postępowania – prezentując nowe jakościowo argumenty i powody
podjęcia omawianej decyzji, należałoby to uznać za niedopuszczalne i nieskuteczne,
i ostatecznie -
spóźnione. Do takich nowych argumentów czy powodów odrzucenia odwołujący
nie miał bowiem siłą rzeczy możliwości odniesienia się w odwołaniu, nie mógł ich zatem wziąć
pod uwagę czy to podejmując decyzję o wniesieniu odwołania, czy też konstruując zarzuty
podniesione w o
dwołaniu, czy też wreszcie przygotowując strategię procesową, materiał
dowodowy oraz argumentację na potrzeby udziału w rozprawie przed Krajową Izbą
Odwoławczą. W tym zakresie zauważyć należy, że wskazanie w piśmie zamawiającego
powodów unieważnienia postępowania i ich uzasadnienia zakreśla granice rozpoznania
spra
wy przez Krajową Izbę Odwoławczą.
Z
a podstawę dokonanej wyceny odwołujący przyjął załącznik nr 4 do PFU, Koncepcję
wielobranżową z 22 listopada 2023 r., w której znalazła się część informacyjna ze
szczegółowym spisem pomieszczeń, ich wyposażeniem i ze zdjęciami poglądowymi. W pkt
8.9 rzeczonego dokumentu (od strony 56)
, znajduje się szczegółowa informacja na temat
zakresu prac budowlanych w poszczególnych pomieszczeniach nastawni PKP PLK S.A. na
dworcu Dąbrowa Białostocka. Na podstawie tych szczegółowych opisów, odwołujący dokonał
odpowiedn
ich obliczeń na etapie przed składaniem oferty.
Ponieważ zamawiający przedstawił szczegółowy opis czynności i stanu faktycznego na
miejscu, dokładne oszacowanie tych elementów przedmiotu zamówienia nie sprawiało
większych trudności. Odwołujący, podobnie jak zapewne wszyscy pozostali wykonawcy
składający swoje oferty, wyliczyli dokładnie, co należało wkalkulować do własnej wyceny.
Odwołujący dokładnie policzył wszystkie wyszczególnione elementy, które miałyby rzekomo
świadczyć o konieczności unieważnienia postępowania i otrzymał wartość niespełna 300.000
zł (dokładnie 295.997,04 zł) za wszystkie wyszczególnione elementy. Przy szacowanej przez
z
amawiającego wartości zamówienia opiewającej na 32.415.333,90 zł brutto, wartość robót
mogących ulec zmianie wskutek zmiany sposobu użytkowania i przeznaczenia pomieszczeń
związanych z nastawnią daje więc dokładnie 0,91%, a więc niecały 1%.
Odwołujący dokonał ponadto alternatywnych szacunków związanych ze zmianą
przeznaczenia pomieszczeń nastawni, biorąc pod uwagę swoje własne doświadczenie
z realizacji podobnych obiektów, wykonywanych zresztą dla zamawiającego (przykładowo:
Budowa Dworca Kolejowego w Białymstoku, Budowa Dworca Kolejowego we Włocławku,
Budowa Dworca Kolejowego w Bydgoszczy). W ramach przeszłych inwestycji wykonywanych
przez o
dwołującego o podobnym zakresie i wolumenie robót oraz o podobnym przedmiocie
zamówienia, najczęściej pomieszczenia nastawni były przebudowywane w pomieszczenia
biurowe. Odwołujący oszacował również taki wariant robót, co przedstawia w ramach
z
ałącznika do odwołania, w większym, lepiej czytelnym formacie. Również przy
przekształceniu istniejących pomieszczeń nastawni w pomieszczenia biurowe, wartość takich
prac jest zbliżona i według szacunków odwołującego wynosi 329.100,93 zł. Zatem różnica przy
przekształceniu pomieszczeń technicznych nastawni w pomieszczenia biurowe to zaledwie
33.103,89 zł - dowód: Tabela z kalkulacją wartości robót związanych z nastawnią w obecnym
kształcie i po przekształceniu w pomieszczenia biurowe.
Abstrahując od tego, że w przedmiotowym przypadku nie mamy do czynienia z jakąkolwiek
wadą postępowania, to nawet jeśli uznać, że zamawiający w PFU nie przewidział okoliczności,
że nie jest planowane dalsze wykorzystanie i zarządzanie pomieszczeniami technicznymi oraz
pomieszczeniami, w których znajdują się urządzenia nastawni w dotychczasowym zakresie,
to nie sposób tym okolicznościom przyznać waloru istotności, niezbędnego do wdrożenia
dyspozycji art. 255 pkt 6) ustawy Pzp. Zamawiający nie przedłożył bowiem żadnych wyliczeń
uzasadniających takie konkluzje, a według wyliczeń odwołującego wykonanych w dwóch
wariantach, wartościowa różnica zakresów do wykonania oscyluje w okolicach 300.000 zł, co
stanowi zaledwie niecały 1% szacunkowej wartości przedmiotu zamówienia określonej przez
z
amawiającego przed otwarciem ofert, a jednocześnie 2,18% wartości oferty odwołującego,
która jest najkorzystniejsza pod względem ceny (oferta odwołującego opiewa na
11.049.302,00 zł netto, 13.590.641,46 zł brutto).
Dodatkowo o
dwołujący wskazuje, że profesjonalnie działający na rynku wykonawcy
regularnie składający swoje oferty (a za takich z pewnością można uznać wykonawców, którzy
złożyli swoje oferty w tym postępowaniu), wyceniają te zakresy bazując w głównej mierze na
swoim doświadczeniu i w ten sposób szacują niezbędne do wykonania przedmiotu
zamówienia elementy – również te wymienione przez zamawiającego. Trudno uznać, by
racjonalnie działający zamawiający powyższe elementy traktowali jako kluczowe dla
wykonania
przedmiotu zamówienia albo chociaż przedstawiające jakąkolwiek istotną wartość.
W rzeczywistości jest bowiem dokładnie odwrotnie: każda z pozycji wskazanych przez
z
amawiającego jako ta, która ma wpływ na kalkulację ofert, a także wszystkie te pozycje
łącznie, mają marginalne znaczenie w kontekście ewentualnych błędów postępowania
i pozostają bez wpływu na możliwość zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy. Nie
mogą tym samym stanowić wystarczającej podstawy do unieważnienia postępowania.
Wskazanym przez siebie elementom z
amawiający przydaje istotną moc sprawczą, której w
sposób oczywisty i niebudzący wątpliwości nie mają.
Zamawiający złożył pisemną odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie
odwołania w całości. Zamawiający wskazał, co następuje.
Względem istnienia wady.
W uzasadnieniu Informacji o unieważnieniu postępowania z 29.08.2024 r., zamawiający
w sposób szczegółowy i rzeczowy wskazał podstawy podjętej decyzji. W szczególności
z
amawiający wskazał, że przyczyną unieważnienia postępowania jest wadliwy opis
przedmiotu zamówienia. W sytuacji bowiem, gdy w budynku dworca nie będzie nastawni to
opis zadania budowlanego, w którym:
podane zostało, że przeznaczeniem ukończonych robót ma być zachowanie nastawni,
podane zostało, że funkcja pomieszczeń nastawni pozostaje bez zmian,
podano szereg szczegółowych wymagań i ograniczeń z tego wynikających, które
w rzeczywistości nie wystąpią,
jest opisem zawierającym nieprawdziwe informacje, a przez to wadliwym.
Zamawiający wskazał też konkretne przepisy, z których wynika wadliwość opisu przedmiotu
zamówienia, w szczególności wskazał na art. 103 ust. 3 ustawy Pzp, § 18 ust. 1 i ust. 2
rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii z 20 grudnia 2021 r. w sprawie szczegółowego
zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót
budowlanych oraz programu funkcjonalno-
użytkowego, oraz art. 99 ust. 1 ustawy Pzp.
Zarówno w zarzutach odwołania, jak i w uzasadnieniu, odwołujący w ogóle nie odniósł się
do ww. podstaw prawnych. Brak jest jakiejkolwiek merytorycznej argumentacji ze strony
o
dwołującego, z której wynikałoby, iż odwołujący twierdzi, iż w postępowaniu nie doszło do
niezgodności opisu przedmiotu zamówienia.
Odwołujący na str. 4 odwołania podkreśla jedynie, że przedmiot zamówienia ma być
zrealizowany w formule „zaprojektuj i wybuduj”. Nie wiadomo jednak, jakie konkretnie wnioski
wyciąga z tego odwołujący. Jeżeli odwołujący uznaje, że formuła „zaprojektuj i wybuduj”
pozwala na zaaprobowanie sytuacji, w której przedmiot zamówienia z etapu badania i oceny
ofert może być całkowicie inny od tego, co będzie następnie realizowane oraz, że formuła ta
pozwala, by po podpisa
niu umowy na nowo kształtować przedmiot zamówienia – a tak
z
amawiający odczytuje twierdzenia odwołującego, iż „wiążąca dokumentacja projektowa
jeszcze nie istnieje (gdyż zostanie dopiero opracowana), a ma dla realizacji przedmiotu
zamówienia kluczowe znaczenie)”, str. 4 odwołania – to zamawiający kategorycznie się z tym
nie zgadza.
W pierwszej kolejności byłoby to działanie zaprzeczające wprost zasadom określonym
w PFU. Względem dokumentacji projektowej, w PFU – Część opisowa, Załącznik 1 – Warunki
wykonania i odbioru robót budowlanych, Branża budowlana, pkt 1.1.5 Dokumentacja
projektowa, ppkt 1.1.5.1. Zakres dokumentacji projektowej, wskazano, że: „Realizację
inwestycji zaplanowano w formule „zaprojektuj i buduj”. Wykonawca przygotuje wielobranżową
dokumentację projektową dla całego zakresu przedmiotowego zadania oraz uzgodni
projek
towany zakres z Zamawiającym. Po uzgodnieniu i zatwierdzeniu dokumentacji
projektowej przez Zamawiającego przewiduje się wykonanie wszystkich robót budowlanych
oraz dostaw przewidzianych do wykonania. Warunkiem rozpoczęcia robot jest zatwierdzenie
dokument
acji przez Zamawiającego”.
Stanowisko o
dwołującego nie znajduje także oparcia w żadnym przepisie prawa, jak
również sprzeciwia się temu orzecznictwo KIO.
W przypadku formuły „zaprojektuj i wybuduj”, zgodnie z art. 103 ust. 3 ustawy Pzp, jednym
z
kluczowych i obligatoryjnych elementów opisu przedmiotu zamówienia jest wskazanie w PFU
przeznaczenia „ukończonych” robót budowlanych oraz stawianych im wymagań. Odwołujący
podnosząc, jako argument, realizowanie zamówienia w formule „zaprojektuj i wybuduj” popada
więc w sprzeczność, skoro uważa, że zmiana wskazanego w PFU przeznaczenia
ukończonych robót budowlanych jest rzeczą błahą, nieistotną, którą będzie można „załatwić”
odpowiednio sporządzoną dokumentacją projektową przygotowaną według wymagań innych
niż wynikające z PFU obowiązującym w przetargu.
Wywodom o
dwołującego należy też przeciwstawić stanowisko Prezesa UZP oraz KIO,
przyjęte w sprawie rozstrzygniętej uchwałą KIO z dnia 4.12.2018 r., sygn. akt KIO/KD 42/18.
W przytoczonej sprawie, podobnie jak w niniejszej, zamawiający prowadził postępowanie
w
formule „projektuj i wybuduj” i na etapie realizacji umowy dokonał zmiany zakresu
realizowanych robót, pomimo tego, że na etapie rozstrzygania przetargu miał świadomość,
iż określony zakres robót nie będzie wykonywany. Prezes UZP w wynikach kontroli uznał,
że ostatecznie zrealizowany przedmiot umowy był konsekwencją zmian w treści PFU
dokonanych dopiero na etapie realizacji. W konsekwencji Prezes UZP stwierdził naruszenie
przez zamawiającego m.in. art. 29 ust. 1 poprzedniej ustawy Pzp (obecny art. 99 ust. 1 ustawy
Pzp) oraz § 18 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r.
w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych
oraz programu funkcjonalno-
użytkowego (obecny § 18 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia MRT
z 20 grudnia 2021 r.).
Krajowa Izba Odwoławcza w ww. uchwale w całości podzieliła
stanowisko Prezesa UZP, co do stwierdzonych naruszeń, wskazując m.in., że: „Zamawiający
w PFU sprecyzował elementy składające się na przedmiot zamówienia wskazując, że zakres
robót budowlanych do wykonania stanowi droga o długości 270 m. Parametr długości drogi
był w tym przypadku obligatoryjnym elementem, składającym się na opis, co wynika z treści
§ 18 ust. 2 pkt 1 Rozporządzenia, nakazującego wskazanie co najmniej wielkości obiektu lub
zakresu robót budowlanych do wykonania. Tymczasem, jak przyznał Zamawiający w piśmie
z dnia 8 września 2017 r., kierowanym do Prezesa Urzędu, miał on świadomość co do faktu,
że część robót (dwa odcinki drogi ok. 62 m od ulicy S. do ulicy S. i około 100 m od ulicy S. do
ulicy N.) były realizowane przez deweloperów”.
W niniejszej sprawie zaistniały analogiczne okoliczności, jak w sprawie poddanej kontroli
Prezesa UZP oraz KIO. I tak:
w niniejszym przypadku elementem obligatoryjnym PFU było wskazanie przeznaczenia
ukończonych robót budowlanych oraz określenie funkcji poszczególnych pomieszczeń.
Zamawiający ma świadomość, co do faktu, że informacje zawarte w tym zakresie w PFU nie
są prawidłowe,
w sprawie poddanej kontroli Prezesa UZP oraz KIO, zamawiający miał świadomość
innego zakresu zamówienia niż rzeczywisty, a ostateczny przedmiot zrealizowanej umowy był
konsekwencją uzgodnienia pomiędzy zamawiającym a wykonawcą „odmiennego zakresu
robót budowlanych w stosunku do treści PFU, a także w stosunku do treści oferty”,
- w
niniejszym przypadku także mielibyśmy do czynienia z uzgadnianiem dopiero na etapie
realizacji wykonania innego przedmiotu zamówienia niż został opisany w PFU. Na etapie
realizacji umowy koniecznym byłoby więc dokonanie istotnych zmian w dokumentacji
składającej się na opis przedmiotu zamówienia.
W ww. sprawie poddanej kontroli Prezesa UZP oraz KIO wskazano natomiast,
że „nietrafione są również argumenty Zamawiającego odnoszące się do specyfiki zamówienia,
którego przedmiotem jest wykonanie robót budowlanych w formule „zaprojektuj i wybuduj”. Nie
upoważnia to zamawiającego do dokonania tak daleko idących zmian w dokumentacji
projektowej, w stosunku do zakresu zamówienia opisanego w PFU”,
istota sprawy poddanej kontroli Prezesa UZP oraz KIO sprowadza się do tego,
że zamawiający miał świadomość realizacji zamówienia w sposób inny niż zostało to podane
w PFU, co świadczyło o wadliwości PFU,
- w niniejszej sprawie zachodzi analogiczna sytuacja.
W ocenie z
amawiającego poza sporem powinno więc być to, że w Postępowaniu wystąpiła
wada w postaci wadliwego opisu przedmiotu zamówienia (wskazana w Informacji
o unieważnieniu niezgodność z art. 99 ust. 1 oraz art. 103 ust. 3 ustawy Pzp poprzez błędne
wskazanie przeznaczenia ukończonych robót, zakresu robót budowalnych w nastawni oraz
pomieszczeniach towarzyszących, a w konsekwencji błędne określenie właściwości
funkcjonalno-
użytkowych wraz z określeniem funkcji jakie pomieszczenia te mają spełniać).
Zamawiający w istocie z ostrożności odniósł się szczegółowo do tej kwestii, gdyż jak
wskazano wcześniej, z treści odwołania nie wynika, by odwołujący kwestionował istnienie
wady. Ciężar argumentacji przedstawionej w odwołaniu koncentruje się jedynie na braku
istotności wady, którą odwołujący wywodzi z własnych wyliczeń w zakresie kosztów.
Jednocześnie jednak odwołujący używa ogólnikowych sformułowań typu: „Zamawiający nie
wykazał zaistnienia realnych wad postępowania” (str. 9 odwołania); „brakuje również
ja
kiegokolwiek dowodu na prawdziwość twierdzeń dotyczących planów PKP PLK S.A. co do
samej nastawni
” (str. 11 odwołania), czy przedstawia przykładowy katalog powodów
unieważnienia (str. 7-8 odwołania).
Stąd też zamawiający, pomimo blankietowości twierdzeń odwołującego w postaci stawiania
samej ogólnikowej tezy, bez wskazania argumentów, z których teza ta ma wynikać, uznał za
wskazane odniesienie się także do tej kwestii. Zamawiający podnosi przy tym, że nie miał
obowiązku załączania do Informacji o unieważnieniu scanu korespondencji z PKP PLK S.A.
Odwołujący mógł zresztą wystąpić o udostępnienie tej korespondencji, czego nie uczynił.
Niezrozumiałe jest wiec sugerowanie w odwołaniu braku dowodu na „prawdziwość twierdzeń”
z
amawiającego.
Żadnym argumentem przeciwko decyzji zamawiającego nie może być też przedstawienie
przez o
dwołującego kilku wybranych powodów unieważnienia postępowania (str. 7-8
odwołania). Katalog przyczyn unieważnienia nie ma charakteru zamkniętego i nie może budzić
wątpliwości, że za powód unieważnienia postępowania uznaje się wadliwy opis przedmiotu
zamówienia. Jak podkreśla się w orzecznictwie:
sporządzenie opisu przedmiotu zamówienia jest jedną z najważniejszych czynności
związanych z przygotowaniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (wyrok
KIO z 10.03.2022 r., KIO 509/22).
dokonanie opisu zamówienia w sposób sprzeczny z art. 99 ust. 1 ustawy Pzp w zw. z art.
16 pkt 1 ustawy Pzp stanowi niemożliwą do usunięcia wadę uniemożliwiającą zawarcie
niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego (wyrok KIO
z 27.04.2022 r., KIO 909/22; podobnie wyrok KIO z 15.11.2023 r., KIO 3207/23).
Względem istotności wady.
Zamawiający nie zgadza się także z argumentami odwołującego, jakoby zaistniała wada
postępowania w postaci wadliwego opisu przedmiotu zamówienia, miała charakter marginalny.
Przeciwnie, zawarte w opisie przedmiotu zamówienia wymagania i ograniczenia związane
z wykonaniem prac dotyczących pomieszczeń nastawni nie mają marginalnego znaczenia,
zarówno w kontekście ubiegania się o udzielenie zamówienia publicznego, jak i w kontekście
samej już realizacji przedmiotu zamówienia, lecz znaczenie istotne - dowód: Program
Funkcjonalno-
Użytkowy (w aktach postępowania).
Sposób i realizacja prac dotyczących pomieszczeń nastawni była także przedmiotem pytań
do treści SWZ. Co istotne, to sam odwołujący te pytania formułował. Niewątpliwie uznawał
więc wówczas, że są to kwestie istotne. W wyjaśnieniach nr 2 do treści SWZ z dnia 16.04.2024
r., w odpowiedzi na pytanie nr 19 i nr 20, Zamawiający udzielał odpowiedzi w tym zakresie:
Pytanie 19:
Czy Zamawiający przewiduje etapowanie przekazywania pomieszczeń Nastawni do prac
remontowych czy możliwe będzie udostępnienie wszystkich pomieszczeń jednocześnie?
Odpowiedź:
Zamawiający wyjaśnia, iż zgodnie z zapisami PFU stanowiącego OPZ, który stanowi
Załącznik nr 1 do SWZ, wskazanymi m.in. w pkt. 8.9: „Założenia Ogólne” podpunkt 3: „zakłada
się nieprzerwaną pracę nastawni”, co potwierdza również zapis na stronie 66: „Ze względu na
konieczność nieprzerwanej pracy nastawni prace należy wykonać bez wynoszenia urządzeń
z
pomieszczenia a jedynie ich przestawienie (…)”.
Ponadto z
amawiający wyjaśnia, iż przewiduje się etapowanie przekazywania pomieszczeń
Nastawni do prac remontowych w porozumieniu z najemcą PKP PLK S.A.
Pytanie 20:
Czy do udostępnionych pomieszczeń Nastawni będzie możliwy dostęp nieograniczony
czasowo czy może są przedziały w ciągu doby podczas których prowadzenie prac nie będzie
możliwe?
Odpowiedź:
Zamawiający wyjaśnia, iż pomieszczenia Nastawni są obecnie przedmiotem najmu przez
PKP PLK S.A. i zgodnie z zapisami PFU stanowiącego OPZ, który stanowi Załącznik nr 1 do
SWZ, wskazanymi m. in. w pkt. 8.9: „Założenia Ogólne” podpunkt 3: „zakłada się nieprzerwaną
pracę nastawni”, co potwierdza również zapis na stronie 66: „Ze względu na konieczność
nieprzerwanej pracy nastawni prace należy wykonać bez wynoszenia urządzeń
z pomieszczenia a jedynie ich przestawienie (…)”.
Ponadto Zamawiający wyjaśnia, iż na etapie opracowywania dokumentacji projektowej
Wykonawca w uzgodnieniu z PKP PLK S.A.
opracuje harmonogram dostępu do pomieszczeń
nastawni w celu zrealizowania robót budowlanych objętych przedmiotem zamówienia.
d
owód: Wyjaśnienia nr 2 do treści SWZ z dnia 16.04.2024 r. (w aktach postępowania).
Zawarte w PFU wymagania dotyczące nastawni miały więc niewątpliwie istotne znaczenie
zarówno dla podjęcia decyzji, co do ubiegania się o udzielenie zamówienia publicznego, jak
i sposobu przygotowania oferty. Generowały po stronie wykonawców szereg obowiązków
i ryzyk na każdym etapie realizacji inwestycji, m.in. wskazane w przytoczonych fragmentach
PFU:
obowiązki i ryzyka związane z koniecznością uwzględnienia prowadzenia prac przy
zachowaniu ciągłości funkcjonowania nastawni;
obowiązki i ryzyka związane z koniecznością prowadzenia robót pod ścisłym nadzorem
i w uzgodnieniu z PKP PLK S.A.;
wyłączenia określonych prac z pomieszczeń czynnej nastawni;
obowiązki wykonania określonych prac w sposób oddzielny dla nastawni;
obowiązki i ryzyka związane z etapowaniem prac;
obowiązki związane z zapewnieniem wykwalifikowanego personelu;
obowiązki i ryzyka związane z prowadzeniem prac ze szczególną ostrożnością;
obowiązki i ryzyka związane z koniecznością uzgodnienia harmonogramu prac przy
czynnej nastawni;
obowiązki związane z koniecznością wykonania prac w pomieszczeniach nastawni według
szczegółowego zakresu opisanego w Koncepcji wielobranżowej.
W pełni prawdziwe i zasadne jest więc podane w uzasadnieniu unieważnienia
p
ostępowania stwierdzenie, iż „Sposób użytkowania poszczególnych pomieszczeń przez PKP
PLK S.A. miał zasadniczy wpływ na układ funkcjonalny, formę architektoniczną planowanej
inwestycji, jak również na sposób realizacji przedmiotu zamówienia”.
Zamawiającemu trudno zrozumieć, co w tym sformułowaniu pozostaje niejasne dla
o
dwołującego, skoro dla odczytania jego sensu i prawdziwości wystarczające jest zapoznanie
się z treścią PFU.
Dla odparcia ogólnikowych twierdzeń odwołującego zamawiający przedkłada też opinię
Multiconsult Polska sp. z o.o. (autora PFU), która nie pozostawia wątpliwości, co do
zasadności ww. fragmentu uzasadnienia unieważnienia postępowania. Wskazuje wręcz,
że bez wymagań związanych z koniecznością zachowania nastawni najbardziej
uzasadnionym z punktu widzenia efektywności ekonomicznej inwestycji będzie rozbiórka
istniejącego obiektu i realizacja nowego budynku dedykowanego wyłącznie na cele obsługi
pasażerów, na przykład w formule dworca systemowego - dowód: opinia Multiconsult Polska
sp. z o.o. z 17.09.2024 r.
Zamawiający zdecydowanie nie podziela również stanowiska odwołującego, iż o istotności
wady decyduje wartość wymagań wadliwie wskazanych w opisie przedmiotu zamówienia.
W zasadzie jest to jedyny argument, który w uzasadnieniu odwołania jest przywoływany dla
wykazania braku istotności wady. Odnosząc się więc do argumentacji odwołującego
z
amawiający wskazuje, że nie wiadomo, na jakiej podstawie odwołujący uznaje,
że obowiązkiem zamawiającego było dokonywanie tego rodzaju wyliczeń i wskazywanie ich
w uzasadnieniu Informacji o
unieważnieniu.
Z art. 255 pkt 6 ustawy Pzp nie wynika, że o istotności wady decyduje wyłącznie wartość.
Same przykłady podstaw unieważnienia, podawane przez odwołującego na str. 7-8 odwołania,
nie uzależniają istotności wady od jej wartości.
Obok przykładów podawanych przez odwołującego można też wskazać przypadek, gdy
opis przedmiotu zamówienia zawiera nazwy własne. Pomimo, że wartość rozwiązań
opisanych w ten sposób może być niewielka, nie ma wątpliwości, że jest to istotna wada opisu
przedmiotu zamówienia skutkująca koniecznością unieważnienia postępowania w sprawie
zamówienia publicznego i nikt nie warunkuje unieważnienia od wcześniejszego dokonywania
jakiś wyliczeń (także z tego względu, że art. 16 pkt 1 ustawy Pzp odnosi się przecież nie tylko
do etapu prowadzonego już postępowania).
Nie wiadomo, na jakiej podstawie z
amawiający miałby uznawać, że jedynym wyliczeniem
miarodajnym dla porównywania ofert jest wyliczenie przedstawiane przez odwołującego. Takie
podejście do sprawy byłoby właśnie wyrazem uznaniowości, gdyż zamawiający w żaden
przejrzysty i logiczny sposób nie byłby w stanie wyjaśnić, dlaczego wyliczoną przez
o
dwołującego kwotę ok. 300 tys. zł można uznawać w tej sprawie za jedynie właściwą, a nie
przykładowo kwotę 600 tys. zł, jednego miliona lub więcej. Wyliczenia prezentowane przez
o
dwołującego mogą więc stanowić dowód, co najwyżej na okoliczność tego, na ile odwołujący
wycenił ten zakres prac. Nie jest to żaden dowód, z którego można wywodzić, że każdy inny
wykonawca tak samo kalkulował lub kalkulowałby (w przypadku zdecydowania się na udział
w przetargu) obowiązki i ryzyka związane z wymaganiami dotyczącymi nastawni.
Dodatkowo, w niniejszej sprawie, gdy weźmie się pod uwagę dysproporcję między ofertą
o
dwołującego a dwoma innymi ofertami (różnica ok. 23 mln zł względem oferty MKBUD Firma
Budowlana
– Handel Mariusz Kosiński oraz różnica ok. 25 mln zł względem oferty konsorcjum
TWD-BUD T. sp. k., W. T. H.
sp. k.) można w sposób graniczący z pewnością przyjąć, że także
względem szacowania kosztów i ryzyk związanych z nastawnią nie funkcjonuje na rynku jedna
i ta sama metodologia liczenia kosztów.
Wyliczenia prezentowana przez o
dwołującego pozostają bez znaczenia również z tego
względu, że obowiązku przestrzegania zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania nie
można zawężać jedynie do ofert, które ostatecznie zostały złożone.
Jak wskazano wcześniej zakres stosowania art. 16 pkt 1 ustawy Pzp nie ogranicza się tylko
do etapu prowadzonego już postępowania. Przepis ten wyraźnie stanowi o konieczności
zachowania ww. zasad już na etapie przygotowania postępowania („Zamawiający
przygotowuje i przeprowadza …”). W zakres art. 16 pkt 1 ustawy Pzp wchodzi więc obowiązek
polegający na sporządzeniu prawidłowego opisu przedmiotu zamówienia, zwłaszcza w tak
kluczowych kwestiach, jak
– w przypadku opisywania przedmiotu zamówienia za pomocą PFU
– przeznaczenia ukończonych robót budowlanych, funkcji poszczególnych pomieszczeń oraz
wynikających z tego wymagań lub ograniczeń w zakresie realizacji przedmiotu zamówienia.
Zasadę z art. 16 pkt 1 ustawy Pzp należy więc odnosić nie tylko do podmiotów, które
ostatecznie złożyły ofertę, ale i wszystkich potencjalnych wykonawców, którzy mogliby być
zainteresowani postępowaniem.
W ocenie z
amawiającego jest rzeczą oczywistą, że gdyby w PFU nie zostało wskazane,
że przeznaczeniem ukończonych robót budowlanych, w tym funkcją poszczególnych
pomieszczeń, jest zachowanie i dalsze działanie nastawni, jak również gdyby z tego powodu
nie zawarto w PFU szeregu szczególnych wymagań w zakresie realizacji przedmiotu
zamówienia, aktualizujących się zarówno na etapie projektowania, jak i samej już realizacji
robót budowlanych, to w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego mogliby wziąć
u
dział inni wykonawcy, jak również mogłyby zostać przyjęte oferty innej treści.
Zamawiający stoi tym samym na stanowisku, że wyliczenia i dowód składany przez
o
dwołującego nie mają znaczenia dla oceny prawidłowości podjętej decyzji o unieważnieniu
p
ostępowania. Analogicznie pozbawiony wartości dowodowej jest dowód dotyczący kosztów
przekształcenia w pomieszczenia biurowe. Zamawiający zresztą w żadnym miejscu PFU nie
wskazywał na przekształcanie pomieszczeń nastawni w pomieszczenia biurowe.
Podsumowując, zamawiający prawidłowo wskazał w uzasadnieniu unieważnienia,
że zaistniała wada ma charakter istotny i skutkuje brakiem porównywalności ofert. Obok ww.
argumentów zamawiający przywołuje na tę okoliczność przytoczoną już wcześniej uchwałę
KIO z 4.12.2018 r., sygn. akt KIO/KD 42/18, gdzie wskazano: „Zdaniem Prezesa UZP,
w przedmiotowej sprawie, żaden z wykonawców ubiegających się o zamówienie na etapie
składania ofert nie mógł wiedzieć w jakim stopniu Zamawiający będzie dążył do dokonania
zmian w zakresie robót, przez co nie było możliwe skalkulowanie tego ryzyka w cenie oferty.
Wykonawcy na etapie reali
zacji zamówienia nie mają już możliwości dostosowania ceny do
nowych wymagań Zamawiającego w szczególności, jeśli Zamawiający przewidział
wynagrodzenie w formie ryczałtowej”.
W niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją analogiczną. Żaden z wykonawców,
który złożył ofertę lub rozważał ubieganie się o udzielenie zamówienia publicznego, nie mógł
wiedzieć o zakresie zmian, do jakich trzeba by dążyć na etapie realizacji zamówienia z powodu
zmiany przeznaczenia nastawni, w tym funkcji poszczególnych pomieszczeń. Żaden
z wykonawców nie mógł skalkulować tego ryzyka w cenie oferty, która także ma charakter
ryczałtowy, co z kolei świadczy o braku porównywalności ofert.
Względem nieusuwalności wady i braku możliwości zawarcia niepodlegającej
unieważnieniu umowy.
Odwołujący nie przedstawia żadnej rzeczowej argumentacji, z której wynikałoby, że w tym
przypadku nie mamy do czynienia z wadą rzeczywiście nieusuwalną skutkującej brakiem
możliwości zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy. Poprzestaje jedynie na cytowaniu
fragmentów z orzecznictwa i doktryny, nie odnosząc zawartych tam tez do okoliczności
faktycznych niniejszej sprawy.
Zamawiający podkreśla więc, że brak możliwości korekty opisu przedmiotu zamówienia
oraz obowiązek unieważnienia postępowania w przypadku niezgodności opisu przedmiotu
zamówienia jest konsekwentnie podkreślany w orzecznictwie, gdzie wskazuje się, że:
„specyfikacja warunków zamówienia nie może być zmieniana po terminie składania ofert,
co oznacza, że zamawiający oraz wykonawcy są związani jej treścią”,
„Postanowienia SWZ są wiążące dla Zamawiającego i wykonawców. Nie mogą być one
zmieniane po terminie składania ofert”,
„Istotne wady w dokumentach zamówienia nie podlegają konwalidacji, a także nie mogą
powodować interpretacji treści ofert w ten sposób, że oświadczenie woli wykonawców byłoby
dostosowywane przez Zamawiającego i danego wykonawcę do okoliczności sprawy- tym
s
amym stanowią podstawę unieważnienia postępowania”,
„Wady OPZ po upływie terminu składania ofert nie mogą podlegać usunięciu. Jeżeli
Zamawiający przed upływem tego terminu nie skorygował postanowień OPZ w określonym
zakresie, to zasadnie przyjął, iż należało unieważnić postępowanie i umożliwić wykonawcom
równe szanse na uzyskanie zamówienia w ramach kolejnego postępowania”,
„Wady OPZ po upływie terminu składania ofert nie mogą podlegać usunięciu. Jeżeli
zamawiający przed upływem tego terminu nie skorygował postanowień OPZ w określonym
zakresie, to należy unieważnić postępowanie i umożliwić wykonawcom równe szanse na
uzyskanie zamówienia w ramach kolejnego postępowania. Dokonanie opisu zamówienia
w sposób sprzeczny z art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 roku – Prawo zamówień
publicznych w związku z art. 16 pkt 1 tej ustawy stanowi niemożliwą do usunięcia wadę
uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia
publicznego”,
„Celem postępowania jest zawarcie wyłącznie ważnej umowy w sprawie zamówienia
publicznego i niewątpliwie zawarciu ważnej umowy na przeszkodzie stają nieusuwalne wady
proceduralne (nie podlegające konwalidacji), obciążające postępowanie w sposób
nieodwracal
ny. Mogą to być zarówno nieprawidłowe działania, jak i zaniechania
zamawiającego”,
„zamawiający prawidłowo dostrzegł i zidentyfikował opisywane wady postępowania, które
okazały się tego rodzaju, że uniemożliwiały zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy
w sprawie zamówienia publicznego. W konsekwencji zamawiający zasadnie unieważnił
postępowanie na podstawie art. 255 pkt 6 Pzp (…) w sytuacji, kiedy zamawiający stwierdza,
na etapie po upływie terminu składania ofert, niezgodność treści dokumentów zamówienia
z przepisami ustawy, która doprowadziła do naruszenia zasady przejrzystości i równego
traktowania wykonawców, jedynym narzędziem pozwalającym na usunięcie stanu
niezgodności z prawem, jest unieważnienie postępowanie, nie jest już bowiem możliwie
dokonanie zmian w treści dokumentów zamówienia. Kontynuowanie postępowania
prowadziłoby natomiast do tego, że naruszenie ustawy na jego wcześniejszym etapie miałoby
wpływ na wynik tego postępowania”.
Ponadto,
o
dwołujący wnosząc odwołanie pominął, że zamawiający wskazał
w uzasadnieniu unieważnienia postępowania na art. 17 ust. 2 ustawy Pzp, zgodnie z którym
zamówienia udziela się wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy. Za sprzeczną
z tą zasadą zamawiający uznaje sytuację, w której doszłoby do udzielenia zamówienia, tylko
po to, by następnie na etapie realizacji na nowo, już tylko w relacji dwustronnej, kształtować
inne warunki wykonania i realizacji prac projektowych oraz robót budowlanych.
Względem zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania.
Abstrahując od ogólnikowości argumentacji odwołującego, treść odwołania jednoznacznie
nasuwa wniosek o realizacji inwestycji w sposób odmienny od warunków obowiązujących na
etapie przetargu. Argumenty o
dwołującego:
że „wiążąca dokumentacja projektowa jeszcze nie istnieje” (str. 4 odwołania),
że „Zamawiający nie pokusił się nawet o sprawdzenie (albo przekazanie wykonawcom tej
informacji, jak rzeczywiście kształtowałyby się będą szacowane koszty przedmiotowej
inwestycji nawet w przypadku wyłączenia przedmiotowego zakresu” (str. 10 odwołania),
że „najczęściej pomieszczenia nastawni były przebudowywane w pomieszczenia biurowe”
(str. 18 odwołania),
świadczą, zdaniem zamawiającego, ewidentnie za tym, że odwołujący kieruje się wyłącznie
interesem własnym w uzyskaniu kontraktu, a następnie realizowaniem robót w całkowicie inny
sposób.
Zamawiający inaczej postrzega zasadę uczciwej konkurencji i równego traktowania
wykonawców. Sytuacja, w której na etapie przetargu wprowadza się szereg wymagań
i ograniczeń związanych ze sposobem realizacji zamówienia, a następnie wybiera się
wykonawcę tylko po to, by od tych wymagań odstąpić i ustalać z wykonawcą inny zakres robót
i sposób ich realizacji, jest zdaniem zamawiającego właśnie zaprzeczeniem zasadom z art. 16
pkt 1 ustawy Pzp.
Zamawiający stoi tym samym na stanowisku, że właśnie z uwagi na art. 16 pkt 1 ustawy
Pzp,
jedynym rozstrzygnięciem czyniącym zadość zasadzie uczciwej konkurencji oraz
równego traktowania wykonawców, było unieważnienie postępowania. Końcowo zamawiający
wskazuje, że argumentem przeciwko zasadności decyzji zamawiającego nie może być
podnoszona przez o
dwołującego kwestia związana z kosztami przygotowania oferty,
zaangażowania pracowników, itp. (str. 6 odwołania). Ustawa Pzp zawiera w tym zakresie
mechanizm chro
niący interesy wykonawców, którzy mogą dochodzić swoich roszczeń
w oparciu o art. 261 ustawy Pzp.
Izba ustaliła i zważyła, co następuje.
Zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego
z zastosowaniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych wymaganych przy
procedurze, której wartość szacunkowa zamówienia przekracza kwoty określone w przepisach
wydanych na podstawi
e art. 3 ustawy Prawo zamówień publicznych.
Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że odwołujący posiada interes w uzyskaniu
przedmiotowego zamówienia, kwalifikowanego możliwością poniesienia szkody w wyniku
naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy, o których mowa w art. 505 ust. 1 ustawy
Pzp,
co uprawniało go do złożenia odwołania.
Izba stwierdziła, że nie zachodzą przesłanki do odrzucenia odwołania.
Uwzględniając dokumentację z przedmiotowego postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego, jak również biorąc pod uwagę oświadczenia i stanowiska
stron,
złożone w pismach procesowych, jak też podczas rozprawy Izba stwierdziła,
iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej zarzuty odwołującego są zasadne. Krajowa Izba
Odwoławcza podzielając w całości stanowisko odwołującego (za wyrokiem Sądu Okręgowego
w Warszawie z 25.08.2015 r., sygn. akt: XXIII Ga 1072/15: „Izba ma prawo podzielić zarzuty
i wartościową argumentację jednego z uczestników, zgodnie z zasadą swobodnej oceny
dowodów”), wskazuje, co następuje.
22 maja 2024 r. nastąpiło otwarcie ofert w ramach postępowania, przed którym
z
amawiający, stosownie do art. 222 ust. 4 ustawy Pzp, wskazał kwotę brutto jaką zamierza
przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, określając ją na poziomie 32.415.333,90 zł brutto.
Następnie, stosownie do art. 222 ust. 5 ustawy Pzp, zamawiający poinformował
o wykonawcach
(łącznie oferty złożyło 4 wykonawców), którzy złożyli oferty w ramach
p
ostępowania i zaoferowanych przez nich cenach brutto.
29 sierpnia 2024 r., z
amawiający przekazał wykonawcom zawiadomienie o unieważnieniu
postępowania. Jako podstawę prawną swojej decyzji zamawiający wskazał art. 255 pkt 6)
ustawy Pzp, a w ramach uzasadnienia
wskazał, cyt.: „Opracowany na potrzeby
przedmiotowego postępowania Program Funkcjonalno-Użytkowy (PFU) wymagał zachowania
nastawni wraz z pomieszczeniami towarzyszącymi, co skutkowało koniecznością
przewidzenia szeregu warunków i ograniczeń związanych z wykonaniem przedmiotu
zamówienia dotyczących tych pomieszczeń. Wskazane w PFU, w dziale Zakres planowanych
robót budowlanych, warunki, w szczególności: prowadzenia prac budowlanych przy
zachowaniu ciągłości funkcjonowania nastawni z zachowaniem ostrożności celem
nienaruszenia czynnych instalacji związanych z pracą nastawni, wymuszały na potencjalnym
wykonawcy robót oraz projektancie wprowadzenie założeń związanych z etapowaniem robót
budowlanych.
Powyższe podyktowane było przeświadczeniem Zamawiającego, że dworzec kolejowy
w Dąbrowie Białostockiej, po przebudowie, będzie pełnił dotychczasową funkcję, tj. obsługi
pasażerskiej (w mniejszej części budynku) oraz nastawni wraz z pomieszczeniami
towarzyszącymi (w większej część budynku).
Zamawiający na etapie badania i oceny ofert, powziął informacje, że opis przyszłej
inwestycji zawarty w
PFU, stanowiącym podstawę do sporządzenia oferty, zawiera informacje
oraz wymagania, które nie odpowiadają stanowi faktycznemu, przez co jest wadliwy.
Nieprawidłowości ujawnione w PFU stanowią wadę, której na obecnym etapie postępowania
nie można usunąć.
Zamawiający przed upływem terminu składania ofert, na etapie, na którym możliwa jest
modyfikacja Specyfikacji Warunków Zamówienia (SWZ), z zastrzeżeniem art. 137 ust. 7
ustawy Pzp, nie posiadał wiedzy, iż spółka PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., będąca najemcą
powierzchni technicznych, nie planuje, dalszego wykorzystania i zarządzania
pomieszczeniami technicznymi oraz pomieszczeniami, w których znajdują się urządzenia
nastawni, w dotychczasowym zakresie. Termin zakończenia eksploatacji urządzeń nastawni,
a w rezultacie jej całkowita likwidacja nastąpi, zanim wykonany zostanie przedmiot
zamówienia.
Zamawiający wskazuje, iż przeznaczenie poszczególnych pomieszczeń miało zasadniczy
wpływ na układ funkcjonalny, formę architektoniczną oraz sposób realizacji przedmiotu
zamówienia. Zmiana treści SWZ w zakresie PFU, którą Zamawiający, przy uwzględnieniu
ogr
aniczeń wynikających z art. 137 ust. 7 ustawy Pzp, mógłby ewentualnie dokonać przed
upływem terminu składania ofert, gdyby powziął powyższe informacje znacznie wcześniej,
mogłaby doprowadzić do zmiany kręgu wykonawców, gdyż z przedmiotu zamówienia
wyłączone zostałyby roboty budowlane związane z pracami prowadzonym w warunkach
nieprzerwanej pracy nastawni. Na etapie składania ofert ani Wykonawcy ani Zamawiający nie
posiadali wiedzy, iż nastąpiły zmiany w przeznaczeniu pomieszczeń, w tym funkcji
poszczególnych pomieszczeń.
Na obecnym etapie postępowania Wykonawcy nie mają już możliwości dostosowania ceny
do nowych wymagań Zamawiającego w szczególności, jeśli Zamawiający przewidział
wynagrodzenie w formie ryczałtowej. Żaden z Wykonawców nie mógł też skalkulować tego
ryzyka w
cenie oferty, która także ma charakter ryczałtowy, co z kolei świadczy o braku
porównywalności ofert.
Ustawa Pzp, w myśl art. 99 ust. 1, zobowiązuje Zamawiającego do opisania przedmiotu
zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych
i zrozumiałych określeń, uwzględniając wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na
sporządzenie oferty.
W przypadku, gdy przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót
budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. -
Prawo budowlane, Zamawiający
opisuje przedmiot zamówienia za pomocą programu funkcjonalno-użytkowego (jak stanowi
art. 1
03 ust 3 ustawy PZP), którego celem jest określenie wymagań Zamawiającego
dotyczących planowanej inwestycji budowlanej. Program funkcjonalno-użytkowy obejmuje
opis zadania budowlanego, w którym podaje się przeznaczenie ukończonych robót
budowlanych oraz stawiane im wymagania techniczne, ekonomiczne, architektoniczne,
materiałowe i funkcjonalne.
Jak wskazuje natomiast rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z 20 grudnia 2021
r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji
technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-
użytkowego, część opisowa PFU obejmuje opis ogólny przedmiotu zamówienia oraz opis
wymagań zamawiającego w stosunku do przedmiotu zamówienia.
Wypełniając obowiązki wynikające z ww. przepisów Zamawiający w przygotowanym PFU
wskazał m.in. na następujące kwestie:
obowiązek związany z koniecznością prowadzenia prac przy zachowaniu ciągłości
funkcjonowania nastawni oraz pod ścisłym nadzorem i w uzgodnieniu z PKP Polskie Linie
Kolejowe S.A.,
wyłączenie określonych prac z pomieszczeń czynnej nastawni (w tym m.in. brak
konieczności demontażu wyposażenia i urządzeń czynnej nastawni oraz instalacji i urządzeń),
konieczność założenia odpowiedniego etapowania robót (harmonogramu prac przy
czynnej nastawni),
konieczność wykonania prac w pomieszczeniach nastawni według szczegółowego
zakresu opisanego w Koncepcji wielobranżowej.
Powyższe znalazło również odzwierciedlenie w odpowiedziach z dnia 16.04.2024 r.
udzielonych Wykonawcom na złożone przez nich wnioski o wyjaśnienie treści SWZ.
Wynikiem inwestycji miało być nie tylko zachowanie obsługi pasażerskiej, ale także dalsze
wykorzystywanie dworca kolejowego na potrzeby funkcjonowania nastawni. W rezultacie tego,
PFU został podporządkowany ograniczeniom wynikającym zarówno z potrzeby bieżącego
funkcjonowania nastawni, jak również wykorzystywania pomieszczeń dworca na potrzeby jej
funkcjonowania w przyszłości.
Mając na uwadze powyższe, PFU zawiera zatem informacje oraz wymagania, których
wykonanie na etapie realizacji zadania inwestycyjnego jest bezprzedmiotowe. Skoro
w budynku dworca nie będzie działała nastawnia, to opis zadania inwestycyjnego, w którym
podane zostało, że przeznaczenie ukończonych robót budowlanych oraz funkcja pomieszczeń
nastawni pozostaje bez zmian, jest opisem zawierającym informacje nie odpowiadające
stanowi faktycznemu, a przez to wadliwe.
Sposób użytkowania poszczególnych pomieszczeń budynku dworca ma zasadniczy wpływ
na układ funkcjonalny, formę architektoniczną planowanej inwestycji oraz na sposób realizacji
przedmiotu zamówienia.
W konsekwencji, przygotowany PFU jest niezgodny z art. 103 ust. 3 ustawy Pzp, § 18 ust.
1 i ust. 2 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii z 20 grudnia 2021 r. w sprawie
szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych
wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego, oraz jest
niezgodny z zapisami art. 99 ust. 1 ustawy Pzp, a w konsekwencji także z art. 16 pkt 1) oraz
art. 17 ust. 2 ustawy Pzp.
Opracowany PFU obarczony jest wadami i nie może zostać uznany za wyczerpujący oraz
uwzględniający wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty.
Uwzględnia błędne wymagania i wytyczne w zakresie przeznaczenia ukończonych robót
z zachowaniem nastawni i funkcji poszczególnych pomieszczeń, których realizacja jest
bezprzedmiotowa.
Skutkiem powyższego, zaistniała w przedmiotowym postępowaniu wada dotycząca błędnie
opisanego przedmiotu zamówienia jest wadą uniemożliwiającą zawarcia niepodlegającej
unieważnieniu umowy o udzielenie zamówienia publicznego, a wada ta ma charakter
bezwzględnie nieusuwalny.
Reasumując powyższe, należy stwierdzić, iż:
postępowanie zostało przeprowadzone z naruszeniem przepisów ustawy regulujących
udzielenie zamówienia (analiza PFU wskazuje na niezgodność z zapisami art. 99 ust 1 oraz
art. 103 ust 3 ustawy Pzp poprzez błędne wskazanie przeznaczenia ukończonych robót,
zak
resu robót budowalnych w nastawni oraz pomieszczeniach towarzyszących,
a w konsekwencji błędne określenie właściwości funkcjonalno-użytkowych wraz z określeniem
funkcji jakie pomieszczenia te maja spełniać);
wada jest niemożliwa do usunięcia (wady PFU nie są możliwe do usunięcia na tym etapie
postępowania, bowiem wyeliminowanie wad wymagałoby zmiany PFU, co nie jest możliwe po
upływie terminu na składania ofert);
wada skutkuje niemożliwością zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy
o udzielenie zamówienia publicznego (jak stanowi art. 457 ust 1 pkt 1) ustawy Pzp umowa
podlega unieważnieniu, jeżeli Zamawiający z naruszeniem ustawy udzielił zamówienia).”
Ze stanowiskiem zamawiającego nie sposób się zgodzić. Zdaniem Izby nie ma racji
zamawiający, który twierdzi, że „postępowanie zostało przeprowadzone z naruszeniem
przepisów ustawy regulujących udzielenie zamówienia (…)”, gdyż samo postępowanie
o udzielenie zamówienia publicznego, do chwili ogłoszenia informacji o unieważnieniu
przedmiotowego postepowania było prowadzone w sposób prawidłowy i nie zawierało w sobie
wady.
Dopiero bowiem po terminie składania i otwarcia ofert zamawiający otrzymał informację
o zmianie funkcjonalnej niektórych pomieszczeń, która to informacja została przekazana
zamawiającemu pismami z 18 i 21 czerwca 2024 roku (w aktach sprawy).
Zdaniem Izby, zmiany powyższe (wskazane w ww. pismach) nie mogą stanowić podstawy
do unieważnienia postępowania na podstawie przepisu art. 255 pkt 6 ustawy Pzp. Przepis ten
stanowi, że zamawiający unieważnia postępowanie o udzielenie zamówienia, jeżeli
postępowanie obarczone jest niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie
niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego.
Izba w
całości podziela argumentację odwołującego oraz powołane w odwołaniu
orzecznictwo
odnoszące się do kwestii związanych z wyjątkowym charakterem omawianego
przepisu, tj.
dotyczących wyjątkowych i stricte szczególnych okoliczności, których stwierdzenie
musi być jednoznacznie determinujące obowiązek zastosowania wskazanego przepisu. W
okolicznościach przedmiotowej sprawy stwierdzić należało, że czynność zamawiającego nie
była prawidłowa, gdyż zakres zmian, które uzasadniały w ocenie zamawiającego
unieważnienie postępowania, był marginalny i nieistotny. Okoliczności przeciwnej
zamawiający nie wykazał. Jak słusznie bowiem podnosił odwołujący koszt zmiany zakresu
zamówienia oscylował (wg. wyliczeń odwołującego) w okolicach 1% wartości szacunkowej
zamówienia i ok. 2,18% wartości oferty odwołującego.
Oczywiście przepis art. 255 pkt 6 ustawy Pzp nie wskazuje, że wartość prac ma znaczenie
przy zastosowaniu tego przepisu, jednakże może wpływać na ustalenie czy postępowanie jest
obarczone
niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej
unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego. Zdaniem Izby znikoma wartość
prac nie może być uznana za podstawę do stwierdzenia, że postępowanie obarczone jest taką
wadą, że konieczne jest jego unieważnienie.
Zamawiający powołuje się również na okoliczność, że innego rodzaju zachowanie
naruszyłoby zasadę określoną przepisem art. 16 ust. 1 ustawy Pzp, który stanowi,
że zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie o udzielenie zamówienia
w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie
wykonawców, gdyż w przypadku gdyby przedmiot zamówienia został opisany
z uwzględnieniem zmian wynikających z pism PKP PLK S.A. z 18 i 21 czerwca 2024 roku, to
zakres podmiotowy wykonawców mógłby się zmienić. Zdaniem Izby, profesjonalne podmioty
uczestniczące na rynku zamówień publicznych w Polsce, świadome zadań im stawianych
przez zamawiających są w stanie zweryfikować zasadność uczestnictwa w danym
postępowaniu przetargowym. Sokoro zatem w przedmiotowym postępowaniu ofertę złożyło 4
wykonawców, oznaczać to może, że zainteresowanie tym kontraktem nie byłoby większe przy
zmianie zakresu prac, które tak jak to wcześniej wskazywano są marginalne. Tym samym
stanowisko zamawiającego w tym zakresie uznać należało za niezasadne.
Zdaniem Izby, nie można też nie brać pod uwagę okoliczności, którą bagatelizuje
zamawiający, że przedmiot zamówienia ma być zrealizowany w formule „zaprojektuj
i wybuduj”. Taka formuła realizacji przedmiotu zamówienia oznacza bowiem, że zakres
materiałów, jaki otrzymuje wykonawca od zamawiającego, m.in. w ramach opisu przedmiotu
zamówienia, jest znacznie ograniczony (w stosunku do występującego w przypadku formuły
„wybuduj”), a co za tym idzie założenia koncepcyjne czy też finansowe przyszłej, planowanej
i
nwestycji opracowane są w odmiennych warunkach niż dla formuły „wybuduj”. Nie oznacza
to oczywiście twierdzenia, że z uwagi na zastosowaną w postępowaniu formułę wykonania
zamówienia wykonawcom należy pozwolić na składanie ofert nieodpowiadających
wymaganiom PFU. Nie można jednak pomijać faktu, że specyfika tego rodzaju inwestycji
sprowadza się do powierzenia wykonawcom opracowania dokumentacji projektowej (co
nastąpi dopiero po zawarciu umowy), która nie istnieje na etapie dokonywania oceny ofert. Nie
można zatem pomijać faktu, że wiążąca dokumentacja projektowa jeszcze nie istnieje (gdyż
zostanie dopiero opracowana), a ma dla realizacji przedmiotu zamówienia kluczowe
znaczenie.
Odnośnie powyższego twierdzenia istotne są również postanowienia załącznika nr 11 do
SWZ (Wzór umowy), które precyzują również możliwość wprowadzania zmian do zakresu
realizacji przedmiotu zamówienia, gdzie zamawiający wskazał:
„§ 13 KONTROLA I ODBIÓR ROBÓT BUDOWLANYCH, ust. 11. Czynności odbioru
końcowego będą przebiegać w następujący sposób, pkt 4) Dokumentacja powykonawcza
powinna zawierać w szczególności: lit. o) kopię projektu budowlanego i wykonawczego z
naniesionymi zmianami wprowadzonymi w trakcie realizacji robót (…),
§ 20 NADZÓR, ust. 6. Inżynier Kontraktu nie ma prawa do dokonywania ingerencji
skutkujących podwyższeniem kosztów inwestycji ponoszonych przez Zamawiającego, zmianą
zakresu Umowy
, zmianą wysokości wynagrodzenia Wykonawcy lub przedłużeniem terminu
realizacji Umowy, bez uprzedniej zgody Zamawiającego wyrażonej w formie pisemnej pod
rygorem nieważności,
§ 22 ZMIANY UMOWY, ust. 1. Zamawiający dopuszcza możliwość zmiany postanowień
zawartej Umowy, w stosunku do treści oferty, na podstawie, której dokonano wyboru
Wykonawcy, w następującym zakresie i warunkach wprowadzenia zmian:
1) wprowadzenia zmian w wykonywanych robotach budowlanych nie wymagających
zmiany decyzji budowlanej (w tym pozwolenia na budowę lub pozwolenia na prowadzenie prac
konserwatorskich i/lub restauratorskich), ani zapłaty dodatkowego wynagrodzenia na rzecz
Wykonawcy
(…)
W takiej sytuacji zmianie może ulec:
A. zakres prac
– poprzez jego zmniejszenie lub rozszerzenie, w tym określenie prac do
wykonania lub zmian w robotach
B. zakres Przedmiotu Umowy/ Etapu lub Etapów /Kamieni Milowych, poprzez jego/ ich
rozszerzenie lub zmniejszenie, w tym określenie prac do wykonania lub zmian w robotach
C. wartość Kamieni Milowych
D. termin realizacji Umowy/ Etapu lub Etapów/Kamieni Milowych – poprzez jego/ ich
wydłużenie lub skrócenie – w przypadku przedłużenia – o czas niezbędny do wprowadzenia
zmian, wynikający zarówno z technologii wykonania, jak i czasu na podjęcie decyzji przez
Zamawiającego w zakresie realizacji wprowadzanych zmian w wykonywanych robotach
budowalnych
(…)
pkt 4)
zaniechania wykonania robót, których wykonanie w trakcie realizacji stało się zbędne,
czego Strony nie przewidziały w dniu zawarcia Umowy lub wynika ze zmiany okoliczności
stanu faktycznego zaistniałego podczas realizacji Umowy uzasadniającego zaniechanie
wykonania robót, przy jednoczesnym obniżeniu wartości wynagrodzenia o wartość robót
zaniechanych zgodnie z wyceną dokonaną w oparciu o Harmonogram, zaś w przypadku, gdy
brak wyceny w Harmonogramie -
(…)
pkt 7)
wprowadzenia zmian dotyczących Przedmiotu Umowy w przypadku dokonania
określonych czynności lub ich zaniechania przez organy administracji państwowej, w tym
organy administracji rządowej, samorządowej, jak również organy i podmioty, których
działalność wymaga wydania jakiejkolwiek decyzji, warunków, zezwoleń, uzgodnień,
pozwoleń i certyfikatów (w tym konserwatora zabytków) lub innych nakazujących określony
tryb postępowania w trakcie wykonywania przedmiotu niniejszej Umowy, w szczególności
pkt 8)
wprowadzenia zmian dotyczących Przedmiotu Umowy dotyczących wykonania
Przedmiotu Umowy, które wynikają z uzgodnień z gestorami sieci lub spółkami kolejowymi
(w tym w zakresie robót wykonywanych na styku inwestycji realizowanych przez PKP S.A.
oraz PKP PLK S.A.) -
o ile ich powstanie nie jest lub nie było zależne od Wykonawcy”.
Powyższe oznaczać może, że w przypadku, gdyby zamawiający nie unieważnił
przedmiotowego postępowania, zmiany, które stanowiły podstawę do tej czynności, mogłyby
zostać usankcjonowane na etapie realizacji zamówienia, po podpisaniu umowy, lub przed
podpisaniem umowy, skoro ta
okoliczność była znana zamawiającemu i wykonawcom, na tym
etapie postępowania.
W zakresie powyższego twierdzenia za zasadne jest powołanie się wyrok Sądu
Okręgowego w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 28 marca 2024 roku,
sygn. akt XXIII Zs
7/24, w którym Sąd szczegółowo odniósł się istotnej wady postępowania
dającej podstawę do unieważnienia postępowania wskazując, że „Zgodnie z art. 255 pkt 6)
p.z.p. wskazanym
jako podstawa unieważnienia postępowania w niniejszej sprawie
zamawiający unieważnia postepowanie o udzielenie zamówienia, jeżeli postępowanie
obarczone jest niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej
unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego. Z przepisu tego wynika zatem,
że przesłankami unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na jego
podstawie, jest wada tego post
ępowania, która z jednej strony jest niemożliwa do usunięcia,
a z drugiej wada ta musi być tego rodzaju, że uniemożliwia zawarcie niepodlegającej
unieważnieniu umowy. Przy czym, aby unieważnienie postępowania było dopuszczalne obie
przesłanki muszą wystąpić łącznie. Innymi słowy sama wada postępowania, która da się
wyeliminować w dalszym jego toku nie uzasadnia unieważnienia, nawet jeżeli wada ta
uniemożliwiałaby zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy. Z drugiej zaś strony nawet
jeżeli wada postępowania jest nieusuwalna, ale jest tego rodzaju, że nie uniemożliwia zawarcia
umowy, jej wystąpienie nie uzasadnia unieważnienia postepowania. Oznacza to, że nie każde
uchybienie przepisom i zasadom postępowania może być podstawą unieważnienia umowy,
a
jedynie wada, którą uznać można za istotną. Ocena czy w danym postępowania wada taka
wystąpiła dokonywana będzie każdorazowo przez zamawiającego, przed podjęciem decyzji
o unieważnieniu postepowania. W dalszej zaś kolejności przez Krajową Izbę Odwoławczą
i sąd zamówień publicznych, w ramach postępowania odwoławczego i skargowego.
Oczywiście aby unieważnienie postępowania było możliwe pomiędzy jego wadą,
a niemożnością zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy musi zachodzić adekwatny
związek przyczynowy”.
Biorąc pod uwagę całokształt okoliczności przedmiotowego postępowania, fakt
unieważnienia postępowania nie znajduje uzasadnienia, a wyliczenie ceny za oferowane
roboty było możliwe, niezależnie od tego, jakie są plany co do wykorzystania i zarządzania
pomieszczeniami nastawni. Wymagania ukształtowane przez zamawiającego w treści
dokumentacji co do sposobu realizacji robót, obowiązki wykonawcy oraz sposób obliczenia
ceny wskazują, że przedmiot zamówienia można zrealizować na podstawie opisu
przewidzianego przez z
amawiającego, a różnice związane z przeznaczeniem pomieszczeń
nastawni nie mają na te okoliczności istotnego wpływu. Fakt, że przedmiot ten został opisany
w sposób, o jakim pisze zamawiający w treści informacji o unieważnieniu nie przesądza o tym,
że przedmiot ten jest opisany w sposób niewłaściwy. Kryteria unieważnienia postępowania
mają wynikać z ustawy, a nie z uznania zamawiającego (wyrok Sądu Okręgowego
w Warszawie z 14 sierpnia 2012 r., sygn. akt V Ca 788/12).
Przy wykładni i stosowaniu przepisów ustawy Pzp należy zawsze brać pod uwagę jej cel.
Zamawiający jest bowiem zobowiązany do takiego działania oraz takiego korzystania z praw,
jakie ustawa mu przypisuje i jego działanie ma doprowadzić do obiektywnie
najkor
zystniejszego
rozstrzygnięcia
postępowania.
Działanie
z
amawiającego
ma
jednocześnie zapewnić poszanowanie zasad prawa zamówień publicznych oraz interesów
uczestników procesu udzielania zamówień publicznych.
Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sprawy na podstawie art. 575
ustawy Pzp oraz § 7 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia
2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich
rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu wysokości wpisu od odwołania (Dz. U.
poz. 2437).
Przewodniczący:
………………………
Członkowie:
………………………
………………………