KARY FINANSOWE W PZP

Problematykę kar pieniężnych, które mogą zostać nałożone na:

• zamawiającego (jako podmiot) – reguluje ustawa z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych,
• osoby fizyczne podejmujące czynności w postępowaniu – reguluje ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej: undfp).

Tym samym, system zamówień publicznych charakteryzuje pewien dualizm odpowiedzialności za stwierdzone naruszenia przepisów ustawy Pzp. O tym, na gruncie jakich przepisów pojawi się odpowiedzialność za naruszenia dokonane w toku postępowania, przesądza status prawny podmiotu zobowiązanego do stosowania przepisów ustawy Pzp.

Kara pieniężna w związku z naruszeniem ustawy Pzp, może być nałożona przez:

• prezesa Urzędu Zamówień Publicznych,
• organ orzekający w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
• Krajową Izbę Odwoławczą.

Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, w drodze decyzji administracyjnej, nakłada karę pieniężną na zamawiającego, który:

1)     udziela zamówienia z naruszeniem przepisów określających przesłanki stosowania trybu zamówienia z wolnej ręki lub negocjacji bez ogłoszenia,

2)     udziela zamówienia bez wymaganego ogłoszenia wszczynającego postępowanie o udzielenie zamówienia lub bez wymaganego ogłoszenia zmieniającego ogłoszenie wszczynające postępowanie, jeżeli zmiany miały znaczenie dla sporządzenia wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu albo ofert,

3)     udziela zamówienia bez zastosowania ustawy,

4)     dokonuje zmian w zawartej umowie lub umowie ramowej z naruszeniem art. 454 lub art. 455 ustawy Pzp.

Dodatkowo, wówczas gdy stwierdzone naruszenie ma wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, karze pieniężnej podlega zamawiający, który:

1)     określa warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia w sposób, który utrudnia zachowanie uczciwej konkurencji,

2)     opisuje przedmiot zamówienia lub przedmiot konkursu w sposób, który utrudnia zachowanie uczciwej konkurencji,

3)     prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia z naruszeniem art. 18 ustawy Pzp, w tym z naruszeniem zasady jawności, zasad ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz zasad udostępniania danych osobowych dotyczących karalności.

4)     nie przestrzega terminów określonych w ustawie Pzp,

5)     odrzuca ofertę, wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub wniosek o dopuszczenie do udziału w konkursie z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki odrzucenia oferty lub tych wniosków,

6)     w inny sposób dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty z naruszeniem przepisów ustawy Pzp

Odpowiedzialności podlega zamawiający jako podmiot czyli osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, zobowiązany do stosowania ustawy Pzo na podstawie:

• art. 4 pkt 3 ustawy Pzp, w tym zamawiający wykonujący działalność sektorową, oraz,
• art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy Pzp

Odpowiedzialności tej nie podlegają natomiast jednostki sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, a także osobiście kierownik zamawiającego albo inna zindywidualizowana osoba.

Wysokość kary pieniężnej została przez ustawodawcę narzucona i uzależniona jest wyłącznie od wartości zamówienia. Jeżeli wartość zamówienia:

• jest mniejsza niż progi unijne – kara pieniężna wynosi 3000 zł;
• jest równa lub przekracza progi unijne, ale mniejsza niż wyrażona w złotych równowartość kwoty 10.000.000 euro dla dostaw lub usług oraz 20.000.000 euro dla robót budowlanych – kara pieniężna wynosi 30.000 zł;
• jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 10.000.000 euro dla dostaw lub usług oraz 20.000.000 euro dla robót budowlanych – kara pieniężna wynosi 150.000 zł.

Prezes UZP nie nakłada kary pieniężnej, jeżeli w związku z naruszeniem przepisu ustawy Pzp KIO lub sąd nałożyły karę finansową.

Organ orzekający w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych nakłada kary finansowe za naruszenie ustawy Pzp przez:

• jednostki sektora finansów publicznych lub
• niezaliczane do jednostek sektora finansów publicznych państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Odpowiedzialności za uchybienie przepisom ustawy Pzp, które jednocześnie stanowi czyn kwalifikowany jako naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają nie podmioty kwalifikowane jako zamawiający a zindywidualizowane osoby fizyczne, odpowiedzialne za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania tj. kierownik zamawiającego lub inne osoby, które na mocy pisemnego powierzenia dokonywały czynności zastrzeżonych dla kierownika zamawiającego, o ile są winne kwestionowanego działania lub zaniechania.

Szczegółowy katalog okoliczności i zdarzeń stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych w zakresie udzielania zamówień publicznych, które powodują odpowiedzialność osób wykonujących czynności w toku postępowania określa art. 17 undfp.

Jako jedną z kar nakładanych za stwierdzone naruszenie, przewidzianą karę finansową w wysokości od 0,25 do trzykrotności wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych lub od 0,25 do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego oraz zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od roku do 5 lat.

KIO może nałożyć karę finansową, w sytuacji gdy spełnione są kumulatywnie następujące przesłanki:

• odwołanie zasługuje na uwzględnienie,
• umowa o zamówienie publiczne została zawarta,
• zachodzi jedna z przesłanek unieważnienia umowy, o których mowa w art. 457 ust. 1 ustawy Pzp

Kara finansowa w takiej sytuacji stanowi alternatywę wobec unieważnienia umowy w całości, co oznacza, że może być nałożona w przypadku, gdy:

• umowa zostaje unieważniona w zakresie zobowiązań niewykonanych, w szczególności gdy nie jest możliwy zwrot świadczeń spełnionych na podstawie umowy podlegającej unieważnieniu, albo
• utrzymanie umowy leży w ważnym interesie publicznym i nie orzeczono o skróceniu okresu jej obowiązywania.

Przy ustaleniu wymiaru kary KIO bierze pod uwagę:

• rodzaj i zakres naruszenia, za które jest nakładana kara oraz
• wartość wynagrodzenia wykonawcy.

Nakładana kara nie może przekroczyć 10% wynagrodzenia wykonawcy.

KIO może również nałożyć na zamawiających karę finansową za zawarcie umowy przed upływem okresu standstill. Może ona wynieść do 5% wartości wynagrodzenia wykonawcy przewidzianego w zawartej umowie. Ustalając wysokość kary, Izba bierze pod uwagę wszystkie istotne okoliczności dotyczące udzielenia zamówienia.

Tym samym, jeżeli odwołanie zostaje oddalone, jednakże w jego toku okaże się, że zamawiający zawarł umowę w sprawie zamówienia publicznego, KIO nałoży karę finansową, nawet jeśli nie stwierdzi żadnego innego naruszenia ustawy. W praktyce zatem Izba będzie zobligowana do nałożenia kary w przypadku, gdy stwierdzi, iż zamawiający zawarł umowę w sprawie zamówienia publicznego bez zachowania terminów określonych w ustawie, pomimo iż odwołanie wykonawcy nie będzie zasługiwało na uwzględnienie. Na orzeczenie KIO o nałożeniu kary finansowej, zarówno tej 5%, jak i tej, 10% przysługuje skarga do sądu.

Zobacz także: ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NARUSZENIE PRZEPISÓW USTAWY