Realizacja przedsięwzięć PPP wymaga fachowej wiedzy i wsparcia specjalistów z danej dziedziny

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości wraz z Instytutem PPP przygotowali 4 raporty dotyczące rynku partnerstwa publiczno-prywatnego w różnych obszarach gospodarki: termomodernizacji, ochrony zdrowia, budownictwa komunalnego oraz gospodarki odpadami. Analizie zostały poddane projekty realizowane od 27 lutego 2009 roku (tj. od wejścia w życie ustawy o PPP) do 31 grudnia 2014 roku. Raporty powstały w ramach projektu systemowego PARP „Partnerstwo publiczno-prywatne” i są dostępne na stronie internetowej projektu www.ppp.parp.gov.pl.

Najczęściej realizowanymi inwestycjami w formule partnerstwa publiczno-prywatnego w obszarze termomodernizacji są przede wszystkim przedsięwzięcia mające na celu obniżenie wydatków na energię cieplną i elektryczną, przeprowadzenie kompleksowych prac termomodernizacyjnych i robót budowlanych, a także poprawę estetyki obiektów. Na tle całego rynku PPP w Polsce przedsięwzięcia z obszaru termomodernizacji charakteryzują się bardzo wysoką skutecznością. Eksperci jako jedną z przyczyn takiego stanu wskazują na sposób wynagradzania partnerów prywatnych - płatność bezpośrednio z budżetu strony publicznej, która w znacznej części pochodzi z oszczędności uzyskanych dzięki realizacji przedsięwzięcia. Ze swej natury, projekty energooszczędne mają tę zaletę, że nawet jeśli wynagrodzenie przedsiębiorcy jest płatne ze środków publicznych, to ich wdrożenie powoduje zmniejszenie obciążenia samorządów, ponieważ przyczynia się do oszczędności w wydatkach bieżących.

Eksperci prognozują, że zainteresowanie projektami PPP w obszarze termomodernizacji będzie rosło w związku z europejską strategią „Europa 2020”, która zakłada ograniczenie przez państwa członkowskie zużycia energii pierwotnej do 2020 roku o 20 % w stosunku do zużycia w 2010 roku. Dodatkowym czynnikiem wspierającym rozwój formuły PPP w tym obszarze jest możliwość pozyskania bezzwrotnego dofinansowania ze środków europejskich lub źródeł krajowych, np. w ramach tzw. Systemu Zielonych Inwestycji (GIS).

Przedsięwzięcia PPP w obszarze budownictwa komunalnego zwykle polegają na powierzeniu partnerowi prywatnemu obowiązków związanych z zaprojektowaniem i budową budynku mieszkalnego i/lub zarządzaniem bądź utrzymaniem obiektu mieszkalnego przez określony czas. W Polsce zastosowanie formuły partnerstwa w budownictwie komunalnym jest wciąż rzadkością. Spośród niewielkiej liczby postępowań (11 projektów) tylko jedno zakończyło się podpisaniem umowy. Najważniejszą przyczyną takich statystyk jest ograniczona skłonność samorządów gminnych do zaciągania wobec partnera prywatnego wieloletnich zobowiązań finansowych.  Specyfiką tych projektów jest przejęcie zasadniczej części ryzyka popytu przez stronę publiczną, podczas gdy na partnerze prywatnym ciążyć ma zasadnicza część ryzyka dostępności. Taki podział wiąże się z modelem wynagrodzenia partnera prywatnego, opartym o regularne płatności podmiotu publicznego, których wysokość zależna będzie od poziomu dostępności infrastruktury. Ograniczona wielkość nadwyżki operacyjnej wielu gmin i niepewność co do sposobu klasyfikacji zobowiązań z umów o PPP ze względu na dług publiczny powodują, że wolne środki gminy decydują się alokować na inne projekty inwestycyjne.

Eksperci wskazują, że najważniejszym warunkiem powodzenia projektów PPP w obszarze budownictwa komunalnego jest gotowość samorządów do finansowania strony prywatnej z budżetu gminy. Do przedsięwzięć najatrakcyjniejszych z punktu widzenia przedsiębiorców należą te z zakresu realizacji obiektów kubaturowych, czyli inwestycje oparte na formule opłaty za dostępność. Ważna jest również skala projektu – największym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców będą cieszyć się inwestycje o wartości kilkudziesięciu milionów złotych.

Jeśli chodzi o przedsięwzięcia z obszaru wodno-kanalizacyjnego, to udział sektora wodociągowo-kanalizacyjnego w skali całego rynku PPP w Polsce jest znaczny. Spośród ok. 250 różnych projektów PPP, dla których do końca 2014 r. podmioty publiczne poszukiwały wsparcia kapitałowego, 17 dotyczyło gospodarki odpadami i wodociągowo-kanalizacyjnej. Zawarto aż 7 umów koncesji na usługi, co stanowi 15 % wszystkich podpisanych kontraktów koncesyjnych.  Duże zainteresowanie partnerów prywatnych współpracą ze stroną publiczną w tym obszarze usług publicznych, należy zdaniem autorów raportu, upatrywać w specyfice rynku. Dostarczenie wody i odbiór ścieków wiąże się ze stałością świadczenia usług, a popyt na nie jest względnie stały i przewidywalny w stosunkowo długiej perspektywie. Ponadto wpływ na waha­nia popytu mogą mieć głównie zmiany demograficzne, podczas gdy takie czynniki, jak cykle koniunkturalne czy pojawienie się konkurencji mają raczej znaczenie znikome. Z tego względu ryzyko ekonomiczne ciążące na koncesjonariuszu jest stosunkowo niskie, a ewentualne konsekwencje ujawienia się czynników ryzyka nie powinny być dla partnera prywatnego tak znaczące, jak w przypadku innych sektorów.

Partnerstwo publiczno-prywatne stwarza nową perspektywę finansowania modernizacji polskiej służby zdrowia, a udział partnerów prywatnych w inwestycjach realizowanych w tym obszarze przyczynić się może zarówno do poprawienia sposobu zarządzania, jak i wzrostu jakości infrastruktury. Przedmiotem umowy ppp w zakresie obszaru zdrowia może być budowa lub remont obiektu budowlanego, świadczenie usług, wykonanie dzieła, w szczególności wyposażenie składnika majątkowego w urządzenie podwyższające jego wartość lub użyteczność, a także inne świadczenia. Proces zaangażowania kapitału prywatnego w ramach PPP/koncesji w służbie zdrowia rozpoczął się w 2009 roku i od tego czasu ulega on stopniowej intensyfikacji.

Eksperci wskazują kilka obszarów do poprawy w obszarze realizacji projektów PPP w ochronie zdrowia. Przede wszystkim podmioty publiczne powinny przejawiać większą gotowość do powierzenia placówek medycznych w zarząd i utrzymanie inwestorom, a także unikać sztywnego ograniczania przedmiotu działalności leczniczej partnerowi prywatnemu przez narzucanie utrzymania dotychczasowego, często nieracjonalnego ekonomicznie, deficytowego zakresu usług. Przekazaniu szpitala w zarząd partnerowi prywatnemu nie powinno również towarzyszyć nakładanie na partnera prywatnego radykalnych ograniczeń w zarządzaniu kadrą. Z perspektywy systemowej realizacji projektów w ramach ppp sprzyjałoby wydłużenie kontraktów z NFZ na okres co najmniej 10 lat. Obecnie trwają w tym zakresie zmiany legislacyjne, które będą sprzyjać rozwojowi rynku PPP w tym zakresie.

W raportach, które powstały w ramach projektu systemowego PARP „Partnerstwo publiczno-prywatne”, eksperci wskazali obszary do poprawy, które pozwolą na zwiększenie liczby podpisanych i zrealizowanych umów PPP. Przede wszystkim rekomendowane jest wykorzystanie pomocy profesjonalnych doradców zarówno na etapie przygotowawczym, jak i realizacyjnym. Projekty realizowane właśnie ze wsparciem doradczym charakteryzują się znacząco wyższym poziomem skuteczności. Za istotne uznano również przeprowadzanie analiz przedrealizacyjnych, które pozwalają na zidentyfikowanie potrzeb oraz głównych ryzyk związanych z realizacją przedsięwzięć w formule partnerstwa. W przypadku projektów z zakresu gospodarki odpadami za racjonalną praktykę uznano prowadzenie szerokich konsultacji rynkowych planowanych przedsięwzięć jeszcze przed formalnym ogłoszeniem postępowania, które zweryfikują założenia planowanej inwestycji.

Eksperci oceniają polski rynek PPP pozytywnie, wskazując na rosnącą liczbę podpisanych i zrealizowanych umów, a także na wzrost poziomu profesjonalizmu i biznesowego podejścia ogłaszanych postępowań PPP.

*****
Celem projektu systemowego PARP pt. „Partnerstwo publiczno-prywatne" jest upowszechnienie wiedzy o partnerstwie publiczno-prywatnym, prowadzące do zwiększenia liczby przedsięwzięć realizowanych w tej formule w Polsce.

Projekt współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Poddziałania 2.1.3 „Wsparcie systemowe na rzecz zwiększania zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw” Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Więcej informacji na stronie www.ppp.parp.gov.pl