ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NARUSZENIE PRZEPISÓW USTAWY PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

System zamówień publicznych charakteryzuje pewien dualizm odpowiedzialności za stwierdzone naruszenia przepisów ustawy Pzp. O tym, na gruncie jakich przepisów pojawi się odpowiedzialność za naruszenia dokonane w toku postępowania, przesądza status prawny podmiotu zobowiązanego do stosowania przepisów ustawy Pzp. a innymi słowy, przynależność zamawiającego do jednej z sześciu kategorii określonych w art. 4–6 ustawy Pzp.

Status prawny zamawiającego rozstrzyga o tym, czy w danym przypadku mamy do czynienia z odpowiedzialnością instytucjonalną (odpowiedzialnością zamawiającego jako podmiotu), czy też z odpowiedzialnością personalną osób, które działając w strukturze zamawiającego, podjęły kwestionowaną czynność lub zaniechały podjęcia czynności, mimo istnienia ustawowego obowiązku w tym zakresie.

Dwa równolegle istniejące modele odpowiedzialności różnicuje zarówno jej zakres (brak tożsamości naruszeń zagrożonych karą), katalog kar, wysokość możliwych kar pieniężnych, a także istnienie lub brak istnienia odpowiedzialności personalnej osób odpowiedzialnych za ujawnione naruszenie.

Odpowiedzialności określonej w ustawie Pzp podlega zamawiający, tj. osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej obowiązana do stosowania ustawy Pzp. Sankcja za stwierdzenie naruszenia może w tym przypadku przybrać wymiar wyłącznie finansowy. Odpowiedzialności na gruncie ustawy Pzp nie podlega kierownik zamawiającego albo inna zindywidualizowana osoba, a zamawiający jako podmiot.

Odpowiedzialności instytucjonalnej podlegają zamawiający będący:

1)       inną niż jednostka sektora finansów publicznych, osobą prawną utworzoną w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, w tym wykonujący działalność sektorową (art. 4 pkt 3 ustawy Pzp),

2)       innym niż zamawiający publiczny podmiotem, który wykonuje jeden z rodzajów działalności sektorowej, o której mowa w art. 5 ust. 4, oraz

• na których zamawiający publiczni, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot wywierają dominujący wpływ (art. 5 pkt 2 ustawy Pzp),
• działalność ta jest wykonywana na podstawie praw szczególnych lub wyłącznych (art. 5 pkt 3 ustawy Pzp).

Ustawa Pzp w treści art. 619 zawiera katalog jedenastu deliktów administracyjnych, których popełnienie przez zamawiającego skutkuje pojawieniem się odpowiedzialności instytucjonalnej.

I tak, karze pieniężnej podlega zamawiający, który:

• udziela zamówienia z naruszeniem przepisów określających przesłanki stosowania trybu zamówienia z wolnej ręki lub negocjacji bez ogłoszenia,
• udziela zamówienia bez wymaganego ogłoszenia wszczynającego postępowanie o udzielenie zamówienia lub bez wymaganego ogłoszenia zmieniającego ogłoszenie wszczynające postępowanie, jeżeli zmiany miały znaczenie dla sporządzenia wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu albo ofert,
• udziela zamówienia bez zastosowania ustawy,
• dokonuje zmian w zawartej umowie lub umowie ramowej z naruszeniem art. 454 lub art. 455 ustawy Pzp.

Karze pieniężnej podlega również zamawiający, który:

• określa warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia w sposób, który utrudnia zachowanie uczciwej konkurencji,
• opisuje przedmiot zamówienia lub przedmiot konkursu w sposób, który utrudnia zachowanie uczciwej konkurencji,
• prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia z naruszeniem art. 18 ustawy Pzp,
• nie przestrzega terminów określonych w ustawie,
• odrzuca ofertę, wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub wniosek o dopuszczenie do udziału w konkursie z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki odrzucenia oferty lub tych wniosków,
• dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty z naruszeniem przepisów ustawy w sposób inny niż wymieniony powyżej,

jeżeli naruszenie to ma wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia.

W przypadku ujawnienia innych naruszeń w toku postępowania o udzielenie zamówienia ustawa Pzp nie przewiduje sankcji. Sankcją za dokonanie któregokolwiek z deliktów jest kara pieniężna nakładana przez prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w drodze decyzji administracyjnej.

Odpowiedzialności za naruszenie ustawy Pzp na gruncie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają zamawiający:

• jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych,
• inne, niż jednostki sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej,
• związki ww. podmiotów,
• zamawiający subsydiowany, o którym mowa w art. 6 ustawy Pzp, zarówno w zakresie w jakim udzielają zamówień klasycznych jak i w zakresie, w jakim wykonują jeden z rodzajów działalności sektorowej.

Szczegółowy katalog okoliczności i zdarzeń stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych w zakresie udzielania zamówień publicznych określa art. 17 undfp.

Zgodnie z tym przepisem naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niezgodne z przepisami o zamówieniach publicznych:

1)       opisanie przedmiotu zamówienia publicznego w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję;

2)       ustalenie wartości zamówienia publicznego lub jego części lub konkursu, jeżeli miało wpływ na obowiązek stosowania przepisów o zamówieniach publicznych albo na zastosowanie przepisów dotyczących zamówienia publicznego o niższej wartości;

3)       określenie warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub wymaganych od wykonawców środków dowodowych w sposób niezwiązany z przedmiotem zamówienia lub nieproporcjonalny do przedmiotu zamówienia;

4)       określenie kryteriów oceny ofert;

5)       nieprzekazanie do publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub niezamieszczenie w Biuletynie Zamówień Publicznych ogłoszenia o zamówieniu, ogłoszenia o ustanowieniu systemu kwalifikowania wykonawców, ogłoszenia o sprostowaniu, zmianach lub dodatkowych informacjach odnośnie do takich ogłoszeń, ogłoszenia o udzieleniu zamówienia, ogłoszenia o wyniku postępowania lub ogłoszenia o wykonaniu umowy;

6)       niezamieszczenie specyfikacji warunków zamówienia lub opisu potrzeb i wymagań na stronie internetowej prowadzonego postępowania;

7)       łączenie zamówień albo dzielenie zamówienia na odrębne zamówienia publiczne skutkujące uniknięciem stosowania przepisów ustawy;

Działanie lub zaniechanie wskazane w pkt 1–7 nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych, jeżeli:

• zostało skorygowane w sposób zapewniający zgodność danej czynności i toku postępowania z przepisami o zamówieniach publicznych;
• nie doszło do udzielenia zamówienia publicznego.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest udzielenie zamówienia publicznego:

1)       wykonawcy, który nie został wybrany w trybie lub procedurze, określonych w przepisach o zamówieniach publicznych;

2)       z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących przesłanek stosowania trybu negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zawarcie umowy ramowej:

1)         bez przeprowadzenia postępowania w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych;

2)         z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących przesłanek stosowania trybu negocjacji bez ogłoszenia lub trybu zamówienia z wolnej ręki.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest rozstrzygnięcie konkursu bez przeprowadzenia postępowania w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zawarcie umowy na usługi społeczne i inne szczególne usługi bez przeprowadzenia postępowania w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest naruszenie przepisów o zamówieniach publicznych w inny sposób niż wskazany powyżej, jeżeli miało ono wpływ odpowiednio na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub zawarcie umowy ramowej, chyba że nie doszło do udzielenia zamówienia lub zawarcia umowy ramowej, zawarcia umowy na usługi społeczne i inne szczególne usługi lub rozstrzygnięcia konkursu.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zawarcie umowy ramowej w sposób, który mógłby zakłócać konkurencję.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego lub umowy ramowej:

1)       bez zachowania formy określonej przepisami o zamówieniach publicznych;

2)       na czas dłuższy niż określony w przepisach o zamówieniach publicznych lub na czas nieoznaczony,

3)       przed ogłoszeniem orzeczenia przez Krajową Izbę Odwoławczą, z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych, określających przesłanki upoważniające do unieważnienia tego postępowania lub konkursu.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niezłożenie przez kierownika zamawiającego, członka komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie po stronie zamawiającego, lub mogące mieć wpływ na wynik tego postępowania lub konkursu, oświadczenia o braku lub istnieniu okoliczności powodujących wyłączenie z tego postępowania lub konkursu.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania lub konkursu na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego, umowy na usługi społeczne i inne szczególne usługi lub umowy ramowej z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest udzielenie zamówienia publicznego na podstawie umowy ramowej z istotną zmianą warunków udzielenia zamówienia publicznego określonych w umowie ramowej.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, a także ta, która wydała polecenie wykonania czynu naruszającego dyscyplinę finansów publicznych, o ile można jej przypisać winę w czasie popełnienia naruszenia.

Nie można przypisać winy, jeżeli naruszenia nie można było uniknąć mimo dołożenia staranności wymaganej od osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązku, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych.

Na gruncie ustawy Pzp, za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania odpowiada, co do zasady, kierownik zamawiającego, a zatem to zazwyczaj ta osoba/osoby wchodzące w skład organu będzie podlegała odpowiedzialności za stwierdzone naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Warto jednak zauważyć, że kierownik zamawiającego może powierzyć pracownikom zamawiającego, wykonywanie zastrzeżonych dla niego czynności, jak również, czynności te może przekazać do realizacji w ramach pomocniczych działań zakupowych.

Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w związku z naruszeniem przepisów ustawy Pzp podlegają zatem:

• osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo organu zarządzającego podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, lub zarządzającego mieniem tych jednostek lub podmiotów;
• kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;
• pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym odrębną ustawą lub na jej podstawie powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych,
• osoby wykonujące w imieniu podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, czynności związane z wykorzystaniem tych środków lub dysponowaniem tymi środkami,
• osoba obowiązana lub upoważniona do działania w imieniu podmiotu publicznego lub prywatnego, który oferuje pomocnicze działania zakupowe na rynku, któremu kierownik zamawiającego powierzył przygotowanie lub przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub przeprowadzenie konkursu, podlega odpowiedzialności za to naruszenie, jeżeli zamawiający jest jednostką sektora finansów publicznych lub udzielane zamówienie publiczne lub konkurs są finansowane ze środków publicznych.

Skutkiem stwierdzenia naruszenia dyscypliny finansów publicznych, oraz ustalenia, że osobie będącej sprawcą naruszenia można przypisać winę, są kary:

• upomnienie,
• nagana,
• kara pieniężna wysokości od 0,25 do trzykrotności wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych lub od 0,25 do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego,
• zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od roku do 5 lat.

Zobacz także: KARA PIENIĘŻNA W PZP, KONTROLA ZAMÓWIEŃ