WYNAGRODZENIE

Kodeks cywilny w Księdze XVI pt. Umowy o roboty budowlane nie zawiera ustaleń dotyczących wynagrodzenia. W ramach swobody kontraktowej kształtowania umów, wyrażonej w art. 353¹ kc strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Zamawiający często odwołują się w tym zakresie do przepisów odnoszących się do umów o dzieło. Uprawnienie to zostało potwierdzone uchwałą Sądu Najwyższego z 29 września 2009 r., sygn. akt III CZP 41/09: Przepisy art. 629 i 632 § 2 kc mogą mieć zastosowanie w drodze analogii do umowy o roboty budowlane.

Kodeks cywilny wymienia następujące formy wynagrodzenia za wykonanie umów o dzieło: wynagrodzenie kosztorysowe, wynagrodzenie kosztorysem powykonawczym, wynagrodzenie ryczałtowe. Formy te często są przyjmowane przez zamawiających jako podstawy do własnych rozwiązań lub jako stosowany wzorzec. W każdej umowie o zamówienie publiczne na roboty budowlane jest bowiem taka forma wynagrodzenia, jaką sobie zamawiający określił.

Wynagrodzenie kosztorysowe, na podstawie przewidywanych kosztów – określa się na podstawie zestawienia planowanych prac oraz przewidywanych kosztów i ustala, że wysokość wynagrodzenia, które otrzyma wykonawca, będzie wynikać z rzeczywiście wykonanych ilości robót. Ustalone na podstawie oferty wstępne wynagrodzenie kosztorysowe może zostać zmienione w ostatecznym rozliczeniu o kwotę wynikającą z ewentualnej różnicy między ilością robót określoną przedmiarem robót planowanych do wykonania a rzeczywistymi ilościami wynikającymi z obmiaru robót wykonanych.

Ustalenie, o ile zostanie podwyższone wstępne wynagrodzenie wykonawcy, określone na podstawie kosztorysu ofertowego złożonego w ofercie, zależy od rzeczywistej (pomierzonej/potwierdzonej przez przedstawiciela zamawiającego) ilości wykonanych robót budowlanych. Różnice pomiędzy obmiarem a przedmiarem robót rozliczane w umowie o zamówienie publiczne na roboty budowlane mogą dotyczyć tylko robót opisanych w dokumentacji projektowej.

Jeżeli zestawienie prac wykonał zamawiający – wykonawca ma prawo dochodzić podwyższenia wynagrodzenia. Jeżeli zestawienie sporządził wykonawca, to może on żądać podwyższenia wynagrodzenia, tylko w przypadku gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć większych ilości robót budowlanych (art. 630 § 1 kc).

W piśmie Prezesa UZP nr UZP/DKUE/EG/34760/16004/09 z 26 sierpnia 2009 r. stwierdzono m.in.:

(…) roboty opisane w projekcie budowlanym wchodzą w zakres zamówienia podstawowego, nawet jeżeli nie zostały ujęte w projekcie budowlanym (błąd, dopisek piszącego opinię, powinno być wykonawczym) lub przedmiarze, bądź też zachodzą inne rozbieżności pomiędzy tymi dokumentami a projektem budowlanym. W konsekwencji wykonanie robót, które zostały przewidziane w projekcie budowlanym, nie wymaga zawarcia z wykonawcą aneksu do umowy podstawowej, ani też umowy na roboty dodatkowe. Natomiast roboty nieprzewidziane w projekcie budowlanym, nie mogą być uznane za roboty objęte zamówieniem podstawowym. W przypadku robót, które zostały ujęte w projekcie budowlanym, ale nie zostały uwzględnione w przedmiarze, koniecznym jest, w celu zachowania zasady przejrzystości procesu udzielania zamówień publicznych, zawarcie w SIWZ zapisów określających zasady ich wyceny w przypadku wystąpienia konieczności ich realizacji po zawarciu umowy (art. 7 ust. 1, art. 36 ust. 1 pkt 12 i 16 Pzp).

Wynagrodzenie ryczałtowe – wynagrodzenie ustalone w określonej z góry kwocie stałej i niezmiennej, niezależnie od faktycznego rozmiaru lub kosztów robót.

Analizując, co za cenę oferty zobowiązany jest zrobić wykonawca, należy rozpatrywać zakres opisu przedmiotu zamówienia z uwzględnieniem treści rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego.

Zgodnie z art. 632 § 1 kc, jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.

Jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę – stanowi § 2 art. 632 kc.

Wynagrodzenie ryczałtowe jest ustalone w określonej z góry kwocie stałej i niezmiennej, niezależnie od faktycznego rozmiaru lub kosztów robót. Oznacza to, że za zaoferowaną cenę ryczałtową wykonawcy są zobowiązani do wykonania pełnego zakresu robót budowlanych określonych w dokumentacji projektowej, a więc w projekcie budowlanym, projektach wykonawczych oraz przedmiarze robót i informacji bioz, jeżeli były odpowiednio wymagane i załączone, w sposób zgodny ze specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót budowlanych, niezależnie od faktu czy wszystkie te elementy są ze sobą spójne. Umowy te mogą być zmieniane tylko w przypadku rażącej straty wykonawcy w drodze sądowej.

Z orzecznictwa sądowego wynika jednak, że w określonych sytuacjach wynagrodzenie ryczałtowe można zmieniać, bez potrzeby przeprowadzania w tym zakresie postępowania sądowego:

Sąd Najwyższy w wyroku z 26 kwietnia 2007 r., sygn. akt III CSK 366/06, stwierdził, że: w umowie o roboty budowlane strony mogą określić wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane (podstawowe i dodatkowe) w postaci wynagrodzenia ryczałtowego przy możliwej modyfikacji tego wynagrodzenia w zależności od konieczności wystąpienia robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych.

Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 14 marca 2008 r., sygn. akt IV CSK 460/07, uznając, że w umowie o roboty budowlane strony mogą zastrzec modyfikację wynagrodzenia ryczałtowego w zależności od konieczności wykonania robót dodatkowych.

Wynagrodzenie w formie kosztorysu powykonawczego–w praktyce także wynagrodzenie kosztorysowe poprzez wskazanie podstaw do kosztorysowania. Rozliczenie w formie tzw. kosztorysu powykonawczego na podstawie obmiaru opracowanego na podstawie dokumentacji powykonawczej jest stosowane w postępowaniach o zamówienie publiczne bardzo rzadko.

Jego istotą jest brak dokumentacji projektowej na etapie zlecania zamówienia, co może wynikać np. z wyjątkowej sytuacji – katastrofy, awarii, gdy wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, a więc okoliczności określonych w art. 67 ust. 1 pkt 3 Pzp. Wówczas zamawiający powinien w umowie określić jedynie podstawy cenowe, jak np. dane do kosztorysowania, stawkę roboczogodziny, podstawy do przyjęcia cen materiałów itp. do ustalenia przyszłego wynagrodzenia i ustalić zakres robót dopiero po ich wykonaniu.

Patrz: Kosztorys inwestorski; Umowa o zamówienie publiczne; Umowa o roboty budowlane.