INSTYTUCJA GOSPODARKI BUDŻETOWEJ SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Instytucja gospodarki budżetowej samodzielnie gospodaruje mieniem, kierując się zasadą efektywności jego wykorzystania, z tym, że:

• zbycie środków trwałych (najem, dzierżawa, użyczenie) aktywów może nastąpić wyłącznie na zasadach określonych przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego, z uwzględnieniem przepisów o gospodarce nieruchomościami;
• do zaciągnięcia przez instytucję zobowiązania przewyższającego 30% jej rocznych przychodów wymagana jest zgoda organu wykonującego funkcje organu założycielskiego.

Instytucja gospodarki budżetowej działa na podstawie statutu nadanego przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego. Organ ten powołuje również dyrektora instytucji gospodarki budżetowej, który stoi na czele instytucji i określa organizację wewnętrzną instytucji gospodarki budżetowej poprzez wprowadzenie wewnętrznego regulaminu organizacyjnego.

Zakres i zasady działania instytucji gospodarki budżetowej zostały określone w art. 23–28 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: ufp). Ustawa o finansach publicznych wskazuje w szczególności, że:

1. Instytucja gospodarki budżetowej może być tworzona przez:

• ministra lub szefa kancelarii prezesa Rady Ministrów za zgodą Rady Ministrów, udzieloną na swój wniosek;
• organ lub kierownika jednostki wymienionej w przepisie art. 139 ust. 2 ufp, jako organu władzy publicznej wykonującego funkcje organu założycielskiego tej instytucji, który o utworzeniu instytucji gospodarki budżetowej informuje prezesa Rady Ministrów.

2. Instytucja gospodarki budżetowej uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.
3. Podstawą gospodarki finansowej instytucji gospodarki budżetowej jest roczny plan finansowy. W planie finansowym instytucji gospodarki budżetowej mogą być dokonywane zmiany przychodów i kosztów w trakcie roku budżetowego po uzyskaniu zgody organu wykonującego funkcje organu założycielskiego. Zmiany te nie mogą spowodować zwiększenia dotacji z budżetu państwa i pogorszenia planowanego wyniku finansowego.
4. Plan finansowy instytucji gospodarki budżetowej obejmuje:

• przychody z prowadzonej działalności, w tym przychody z odsetek od wolnych środków przekazanych w depozyt;
• dotacje z budżetu państwa – nowo tworzonej instytucji gospodarki budżetowej może być przyznana jednorazowa dotacja na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Dodatkowo, może otrzymywać dotacje z budżetu państwa na realizację zadań publicznych, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią;
• zestawienie kosztów funkcjonowania instytucji gospodarki budżetowej oraz realizacji wyodrębnionych zadań – koszty instytucji gospodarki budżetowej mogą być ponoszone tylko w ramach uzyskanych przychodów, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania środków pieniężnych z poprzednich okresów, pozostających w dyspozycji instytucji;
• środki na wydatki majątkowe;
• wynik finansowy;
• stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku;
• stan środków pieniężnych na początek i koniec roku.

5. W przypadku likwidacji instytucji gospodarki budżetowej, należności i zobowiązania likwidowanego podmiotu przejmuje organ wykonujący funkcje organu założycielskiego, a w przypadku likwidacji w celu przekształcenia w inną formę organizacyjno-prawną przejmuje utworzona jednostka.
6. Statut instytucji określa m.in. przedmiot działalności podstawowej tej instytucji oraz zasady prowadzenia działalności innej niż podstawowa, jeżeli ta instytucja będzie prowadzić taką działalność.
7. Instytucja gospodarski budżetowej jest zobowiązana do złożenia rocznego sprawozdania z działalności instytucji gospodarki budżetowej, którego zakres informacyjny określa art. 49 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.

Instytucja gospodarki budżetowe, zgodnie z art. 9 pkt 6 ufp, należy do sektora finansów publicznych. Kwalifikacja instytucji, jako jednostki sektora finansów publicznych, niesie za sobą niebagatelne konsekwencje w zakresie sposobu ponoszenia wydatków.

1. Po pierwsze – instytucja gospodarki budżetowej, jest zobowiązana do dokonywania wydatków publicznych z poszanowaniem zasad określonych w art. 44 ufp. Z treści przytoczonej regulacji wynika, że wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w ich planie finansowym oraz, że powinny być dokonywane w sposób:

a)     celowy (poniesienie wydatku jest niezbędne do wykonania zadania publicznego),

b)     oszczędny (obniżenie kosztów przy jednoczesnym zachowaniu pożądanej jakości),

c)     skuteczny (optymalny dobór środków i metod do realizacji konkretnego celu),

d)     efektywny (uzyskanie najlepszych wyników w związku z ponoszonymi nakładami),

e)     w sposób umożliwiający terminową realizację zadań,

f)      w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań

2. Po drugie, instytucja gospodarki budżetowej, kwalifikowana jest jako zamawiający publiczny, o którym mowa w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych. Oznacza to, że zawsze wówczas gdy przedmiotem wydatku instytucji jest zamówienie publiczne w rozumieniu art. 7 pkt 32 ustawy Pzp, o wartości co najmniej 130.000 zł netto, zachodzi obowiązek wyboru kontrahenta z zastosowaniem wytycznych zawartych w ustawie Pzp.