Badanie rażąco niskiej ceny musi się odbywać w odniesieniu do nabywanych zakupów

Zamawiający ma obowiązek odrzucić ofertę, jeżeli zawiera ona rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia (art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp). Ustawa nie zawiera definicji takiego pojęcia, a zatem organizator procedury każdorazowo sam musi ocenić okoliczności danego przypadku. Doktryna i orzecznictwo stoją na stanowisku, że rażąco niska cena to taka, która jest niewiarygodna i nierealistyczna w porównaniu do cen rynkowych podobnych zamówień. Znacznie odbiega od wynagrodzeń przyjętych w danej branży a przy tym nie da się jej uzasadnić obiektywnymi czynnikami. Ponadto wskazuje ona na realizację zamówienia poniżej kosztów wytworzenia usługi, dostawy czy roboty budowlanej. Wykonawca może przedstawić taką cenę świadomie ale też nieumyślnie z powodu np. nierzetelnej kalkulacji.

Podstawowym (ale nie jedynym) wyznacznikiem tego, czy cena może być rażąco niska, jest wartość szacunkowa zamówienia. Innym kryterium porównawczym dla oceny wysokości wynagrodzenia będzie średnia cen pozostałych ofert.

W sytuacji gdy wynagrodzenie znacznie odbiega od szacunkowej wartości zamówienia, zamawiający jest zobowiązany wszcząć procedurę wyjaśniającą zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy Pzp. Niedopuszczalne jest jednak automatyczne uznanie za rażąco niską ceny określonej poniżej pewnego poziomu (np. niższej o więcej niż 10% od średniej ceny złożonych ofert czy wartości szacunkowej zamówienia) i odrzucenie na tej podstawie oferty. Organizator procedury musi umożliwić wykonawcom wykazanie, że rzetelnie skalkulowali swoje wynagrodzenie.

Zamawiający jest zobowiązany wziąć pod uwagę wszystkie czynniki wymienione w art. 90 ust. 2 ustawy Pzp wpływające na wysokość ceny, tj. oszczędność metody wykonania zamówienia, wybrane rozwiązania techniczne ale także inne wskazane przez wykonawcę okoliczności.

Ciężar wykazania zamawiającemu, iż zaoferowane wynagrodzenie nie jest rażąco niskie, spoczywa na wykonawcy.

Cena ustalona w postępowaniu miała obejmować wszystkie niezbędne koszty związane z wykonaniem zamówienia, obejmujące m.in.: dostawę, transport, ubezpieczenie, przeglądy, naprawy, serwisowanie, wymianę samochodów na nowe egzemplarze oraz inne opłaty i podatki. Wykonawca A., którego oferta została uznana za najkorzystniejszą, zaoferował cenę 9,12 zł. Pozostali uczestnicy procedury zaproponowali odpowiednio: 442.320 zł oraz 2.935.728 zł.

Zamawiający uznał, że cena wybranego podmiotu nie jest rażąco niska. Uzasadnieniem był fakt, że wykonawca, któremu udzielono znacznego rabatu na zakup samochodów stanowiących przedmiot zamówienia, mimo zaoferowania ceny 0,01 zł za ich miesięczny najem, osiągnie zysk pochodzący ze sprzedaży aut po 2 latach użytkowania na rzecz Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego.

Prezes UZP uznał te wyjaśnienia za niewystarczające. Zakwestionował przede wszystkim możliwość odsprzedaży samochodów po zasugerowanych tam cenach. Wskazał, że korzyść wykonawcy z uzyskania zamówienia jest ubocznym skutkiem realizacji świadczenia. Ma bowiem w całości pochodzić ze stosunków pozaumownych o charakterze hipotetycznym. Uznano przy tym, że przychód uzyskany ze sprzedaży pojazdów do szkół nauki jazdy, na który wykonawca się powołuje, stanowił hipotetyczny zysk z zewnętrznego źródła w stosunku do ceny uzyskanej za realizację zamówienia. Wydawał się także potwierdzać, iż zaoferowana cena nie została skalkulowana z uwzględnieniem kosztów ponoszonych na realizację tego konkretnego zamówienia.

Organ kontrolny podkreślił, iż ocena oferty pod kątem wystąpienia przesłanki wskazanej w art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp odnosi się do ceny względem przedmiotu zamówienia, a nie relacji świadczenia pieniężnego do niepieniężnego (czyli innych korzyści wykonawcy uzyskiwanych niezależnie od wypłacanego przez zamawiającego wynagrodzenia). Wobec tego uznano, że wykonawca nie wykazał właściwie, iż zaoferowane przez niego wynagrodzenie nie ma charakteru rażąco niskiego.

Opracowanie: Justyna Rek-Pawłowska
prawnik, redaktor,
specjalista ds. prawnych w dużej firmie wykonawczej