Cena jako jedyne kryterium oceny ofert tylko w określonych sytuacjach

Ustawą z 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1232), obwiązującą od 19 października 2014 r. wprowadziła zasadnicze zmiany w zakresie kryteriów oceny ofert. Po pierwsze, zmienione zostało brzmienie przepisu art. 91 ust. 2 ustawy Pzp poprzez dodanie do wymienionych w nim przykładowych kryteriów oceny ofert, kryteriów odnoszących się do aspektów społecznych i innowacyjnych, oraz rozszerzony został opis kryteriów środowiskowych. Po drugie, został dodany przepis art. 91 ust. 2a. Ustawodawca wprowadzając go miał na celu ograniczenie stosowania przez zamawiających ceny jako jedynego kryterium wyboru oferty. Od 19 października jest to możliwe w stosunku do tych zamówień, których przedmiot jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe. W innych przypadkach zamawiający jest obowiązany zastosować obok ceny jeszcze co najmniej jedno kryterium oceny ofert. Do wyboru ma te wskazane w art. 91 ust. 2 ustawy Pzp lub inne, związane z przedmiotem zamówienia.

Katalog kryteriów zawarty w znowelizowanym przepisie art. 91 ust. 2 ustawy Pzp, analogicznie jak dotychczas, jest katalogiem otwartym, zaś kryteria w nim podane mają wyłącznie charakter przykładowy. Zamawiający nadal zachowuje swobodę w doborze kryteriów oceny ofert, których zastosowanie w okolicznościach określonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego umożliwi wybór optymalnej oferty pozwalającej na uzyskanie świadczenia odpowiadającego potrzebom zamawiającego. Stosowane kryteria powinny mieć charakter obiektywny i niedyskryminacyjny, jak też spełniać inne warunki określone w ustawie (por. np. wynikający z art. 91 ust. 3 ustawy Pzp zakaz stosowania kryteriów dotyczących właściwości wykonawcy). Uwzględnienie w przykładowym katalogu kryteriów oceny ofert z art. 91 ust. 2 ustawy Pzp nowych kryteriów, stanowi jedynie uzupełnienie tego katalogu. Ma ono na celu zachęcenie zamawiających do dokonywania wyboru oferty najkorzystniejszej w oparciu o kryteria społeczne, środowiskowe i innowacyjne.

W postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego wszczętych po 19 października 2014 r. kryterium ceny może być zastosowane jako jedyne kryterium oceny ofert tylko w sytuacji, gdy przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe. Przepis art. 91 ust. 2a ustawy Pzp nie precyzuje pojęć „powszechnie dostępny” oraz „ustalone standardy jakościowe”, niemniej jednak tożsame sformułowania normatywne funkcjonują już w ustawie Pzp na gruncie art. 70. Kształtuje on przesłanki udzielenia zamówienia w trybie zapytanie o cenę. Kierując się zatem zasadami prawidłowej wykładni przepisów prawnych, należałoby przypisać obu sformułowaniom takie samo znaczenie, uwzględniając jednocześnie specyfikę obu instytucji.

Podkreślenia wymaga, że zakres przesłanek zastosowania trybu zapytania o cenę, odnosi się tylko do zamówień, których przedmiotem są usługi oraz dostawy. Przepis art. 91 ust. 2a ustawy Pzp ma natomiast zastosowanie również do zamówień na roboty budowlane. Ze względu jednak na fakt, że tego rodzaju przetargów charakteryzują się często dużą złożonością oraz indywidualnym dostosowaniem dokumentacji przetargowej do każdorazowych potrzeb inwestycyjnych zamawiającego, wykazanie powszechnej dostępności takiego przedmiotu będzie często niezwykle trudne. Tym samym, przepis art. 91 ust. 2a ustawy Pzp, wprowadza warunek stosowania kryterium cenowego ograniczając go do prostych, nieskomplikowanych zamówień, również na roboty budowlane.

Zakres zastosowania trybu zapytanie o cenę, odnosi się tylko do zamówień, których przedmiotem są usługi lub dostawy, natomiast zakres zastosowania art. 91 ust. 2a ustawy Pzp dotyczy wszystkich pozostałych trybów udzielania zamówień, w których zamawiający dokonuje wyboru jednej ze złożonych ofert, bez względu na przedmiot zamówienia, z wyłączeniem licytacji elektronicznej. Zawarte w art. 91 ust. 2a zastrzeżenie odnoszące się do treści art. 76 ust. 2 ustawy Pzp oznacza, iż tryb licytacji elektronicznej w oparciu o przepisu art. 74-81 ustawy Pzp może mieć zastosowanie w odniesieniu do każdego rodzaju zamówienia, nie zaś wyłącznie do zamówień powszechnie dostępnych o ustalonych standardach jakościowych.

Nowe regulacje wprowadzają również dodatkowe obowiązki po stronie zamawiającego będącego jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.) oraz zamawiającego będącego państwową jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej (art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy Pzp). Te podmiotu w przypadku wyboru oferty na podstawie tylko kryterium cenowego zobowiązani są do wykazania w załączniku do protokołu postępowania, w jaki sposób uwzględnili w opisie przedmiotu zamówienia koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia. A zatem przy sporządzaniu opisu przedmiotu zamówienia uwzględnić musi te elementy, które będą miały wpływ na koszty związane z eksploatacją oraz utylizacją przedmiotu zamówienia.

Wskazany obowiązek nie będzie miał jednak zastosowania w odniesieniu do zamówień udzielanych w trybie zapytanie o cenę. Tryb ten może być stosowany wyłącznie w odniesieniu do dostaw lub usług powszechnie dostępnych o ustalonych standardach jakościowych. A zatem w odniesieniu do zamówień, których charakter i specyfika uzasadniają, także w świetle art. 91 ust. 2a ustawy Pzp, zastosowanie jako jedynego kryterium wyłącznie kryterium ceny. Zatem, zgodne z przepisem art. 70 ustawy Pzp zastosowanie przez zamawiającego trybu zapytanie o cenę czyni bezprzedmiotowym wykonywanie czynności z art. 91 ust. 2a ustawy Pzp, która ma uzasadniać zastosowanie wyłącznie ceny jako kryterium wyboru oferty najkorzystniejszej.

Ustawa nie precyzuje, w ilu procentach o wyborze danej oferty ma decydować cena, a w ilu pozostałe kryteria. Decyzję w tym zakresie, analogicznie jak w dotychczasowym stanie prawnym, podejmuje każdorazowo sam zamawiający, kierując się specyfiką przedmiotu zamówienia oraz własnymi potrzebami. Cena może, a nawet powinna w dalszym ciągu stanowić podstawowe i najważniejsze kryterium udzielenia zamówienia, zwłaszcza biorąc pod uwagę zasadę efektywnego i oszczędnego wydatkowania środków publicznych. Zastosowanie obok ceny także innych kryteriów nie powinno bowiem prowadzić do sytuacji, w której instytucje publiczne wydają więcej niż to konieczne środków publicznych, których nie mają w nadmiarze, płacąc za te właściwości przedmiotu zamówienia, których nie potrzebują.

Opracowanie: Anna Śmigulska-Wojciechowska