Co należy zrobić, gdy wykonawca zatrudnia pracowników za stawkę niższą niż minimalna krajowa?

Pewien zamawiający wezwał wykonawcę do złożenia wyjaśnień w temacie rażąco niskiej ceny. Wykonawca 3 lipca 2024 r. złożył wyjaśnienia, w których oświadczył, że zatrudnia pracowników na umowę o pracę na pełen etat za wynagrodzeniem 4.242 zł. Od 1 lipca minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4.300 zł. Jak w tej sytuacji powinien postąpić zamawiający?

W celu wyjaśnienia rażąco niskiej ceny wykonawca wskazuje, jakie będzie ponosił koszty w toku realizacji zamówienia. Dlatego w złożonych wyjaśnieniach powinien przyjąć wynagrodzenie w co najmniej minimalnej wysokości, które będzie wypłacać pracownikom wykonującym umowę o zamówienie publiczne.

Jeżeli na podstawie treści złożonych wyjaśnień można stwierdzić, że koszty pracy oszacowano z naruszeniem prawa, należy rozważyć odrzucenie oferty na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 10 ustawy Pzp.

Wykonawca jest zobowiązany prawidłowo skalkulować cenę ofertową, mając na uwadze potrzebę przestrzegania przepisów powszechnie obowiązującego prawa.

Zgodnie z przepisami ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, wysokość wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na pełen etat nie może być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia. Kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę od:

• 1 stycznia 2024 r. do 30 czerwca 2024 r. wynosi 4.242 zł, a
• 1 lipca 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. wynosi 4.300 zł.

Jeżeli zatem zamówienie miało być realizowane w drugim półroczu 2024 roku, wykonawca powinien skalkulować cenę, przyjmując co najmniej koszt minimalnego wynagrodzenia za pracę w tym czasie obowiązującego.  

Jak wyjaśnia UZP w komentarzu do ustawy Pzp z 2019 roku „(…) Jako błąd w obliczeniu ceny uznaje się nieprawidłowości w wycenie oferty przez wykonawcę polegające na niezastosowaniu lub wadliwym zastosowaniu przepisów prawa (innych niż Pzp), które mają wpływ na wycenę oferty. Odrzuceniu, co do zasady, podlegać będzie oferta, w której popełniono błąd w wyliczeniu dofinansowania z PFRON (w sytuacji, gdy błąd dotyczy założeń do przyjęcia właściwej wysokości dofinansowania, a nie polega wyłącznie na błędzie w działaniach matematycznych). Ustalenie ceny za roboczogodzinę niższą niż minimalne wynagrodzenie za pracę może stanowić nie tylko czyn nieuczciwej konkurencji, ale także błąd w obliczeniu ceny (...)”.

W omawianej sytuacji tj. wówczas gdy przyjęte wynagrodzenie, jak zakładam, wynika z niedopatrzenia a nie złej woli wykonawcy, odradzam odrzucenia oferty jako złożonej w warunkach czynu nieuczciwej konkurencji. Zalecam natomiast rozważenie odrzucenia oferty jako zawierającej błąd w obliczeniu ceny.

Przytoczę również kilka interesujących wyroków KIO w temacie.

Zgodnie z wyrokiem KIO z 19 września 2019 r. (sygn. akt KIO 1726/19): „Przy dokonywaniu oceny realności i rentowności ceny ofertowej, w zakresie kosztów pracy należy brać pod uwagę nie tyle stawkę roboczogodziny, co rzeczywiste koszty pracy ponoszone przez wykonawcę i przyjęte przez niego przy kalkulowaniu zaoferowanej ceny. I to właśnie te rzeczywiste koszty pracy powinny podlegać badaniu i ocenie pod kątem spełnienia warunku z art. 90 ust. 1 pkt 1 p.z.p., stanowiącego, że koszty pracy, których wartość została przyjęta do ustalenia ceny, nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę albo minimalnej stawki godzinowej”.

Zgodnie z wyrokiem KIO z 4 lutego 2022 r. (sygn. akt KIO 115/22): „(…) Stanowisko odwołującego, iż dla kalkulacji ceny oferty przyjął wysokość najniższego wynagrodzenia z dnia składania ofert, jest niczym nieuzasadnione. Wykonawca powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności, jakie mają wpływ na cenę oferty. Taką okolicznością jest niewątpliwie wysokość najniższego wynagrodzenia obowiązującego w czasie realizacji przedmiotu zamówienia. Odwołujący, co prawda, stwierdził, że uwzględnił wzrost wynagrodzeń w pozycji »pozostałe koszty«, niemniej jednak w żaden sposób tego nie wykazał. Nie przedstawił bowiem żadnej kalkulacji potwierdzającej kwotę wskazaną tej pozycji”.

W przywołanym wyroku Izba daje również wskazówkę odnośnie do możliwości ponowienia wezwania w sprawie rażąco niskiej ceny. Wskazuje, że: „(…) Uzasadnieniem do skierowania kolejnego wezwania do złożenia wyjaśnień, jeżeli po złożeniu wyjaśnień pojawiły się u zamawiającego jakieś wątpliwości co do realności ceny wykonawcy, może być np. konieczność rozwinięcia lub uszczegółowienia wyjaśnień już złożonych przez wykonawcę na pierwsze wezwanie, sformułowane przez zamawiającego w sposób ogólny, oparty na literalnym brzmieniu przepisu”.

Powodem ponowienia wezwania nie może być natomiast stwierdzenie przez zamawiającego błędu w skalkulowaniu oferty, polegającego na obliczeniu ceny z naruszeniem przepisów prawa.