Kontrola zamówień publicznych – ocena wpływu nieprawidłowości na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego
W zamówieniach publicznych funkcjonuje wyspecjalizowana kontrola dotycząca samych zamówień publicznych. Obejmuje ona kontrolę sprawowaną przez Prezesa UZP, oraz kontrolę sprawowaną przez inne podmioty kontrolne, realizowaną zgodnie zasadami określonymi w Pzp.
Kontrola, której zasady wyznacza Pzp dotyczy udzielenia zamówień w zakresie zgodności z przepisami ustawy. Zakres zastosowania wyspecjalizowanej kontroli nie obejmuje zamówień, do których Pzp nie stosuje się. Należy jednak podkreślić, że ocena zgodności udzielania zamówień z przepisami ustawy obejmuje również weryfikacje prawidłowości zastosowania wyłączeń przewidzianych w Pzp. Z tego powodu, zamówienie do udzielania którego określony zamawiający nie zastosował ustawy Prawo zamówień publicznych, również podlega kontroli, o której mowa w Pzp, jednakże w zakresie prawidłowości zastosowania przez zamawiającego wyłączenia określonego przepisami Pzp.
Wyspecjalizowany charakter kontroli zamówień w ramach systemu zamówień publicznych oparty jest na określonych, ustawowych filarach. Można ująć je w postaci kilku zasad kontroli. Należą do nich:
1) zasada współpracy organów kontroli;
2) zasada planowania i przeprowadzania kontroli na podstawie analizy ryzyka;
3) zasada dokonywania kontroli na podstawie przygotowanych przez organy kwestionariuszy kontrolnych;
4) zasada upubliczniania informacji o przeprowadzonych kontrolach i ich wynikach;
5) zasada oparcia stwierdzenia pokontrolnego na wykazaniu naruszenia przepisu ustawy, które miało wpływ na wynik tego postępowania.
Wpływ na wynika postępowania jako element oceny kontrolnej
Pzp przewiduje, że warunkiem stwierdzenia pokontrolnego, że postępowanie o udzielenie zamówienia zostało przeprowadzone niezgodnie z ustawą jest wykazanie okoliczności, że naruszono przepisy ustawy w sposób, który wpłynął na wynik tego postępowania. Reguły tej nie stosuje się w przypadku kontroli postępowania o udzielenie zamówienia współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej (Art. 601 Pzp). Wprowadzenie takiego kluczowego kryterium kontrolnego służyć ma zapewnieniu, że drobne uchybienia formalne nie będą podstawą uznania przez organy kontroli, że przeprowadzono postępowanie o zamówienie publiczne z naruszeniem Prawa zamówień publicznych.
Fakt, a nie przypuszczenie
Należy jednak podkreślić, że okoliczności polegające na naruszeniu przepisu ustawy, „które miało wpływ na wynik postępowania” należy odróżniać od okoliczności, w których naruszenie przepisów „mogło mieć wpływ na wynik postępowania”. Konieczny, a nie hipotetyczny wpływ na wynik postępowania wyznacza konieczność istnienia związku przyczynowo-skutkowego między naruszeniem określonej normy a wynikiem postępowania.
Co to jest „wynik postępowania”?
Samo pojęcie „wyniku postępowania” nie zostało zdefiniowane w przepisach. W praktyce przyjmuje się np. że za wynik postępowania można uznać albo wybór oferty najkorzystniejszej lub unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, albo ustalenie rankingu ofert poprzez sklasyfikowanie poszczególnych ofert na kolejnych pozycjach, przy uwzględnieniu przyjętych przez zamawiającego kryteriów oceny ofert. Wynik postępowania to także jego unieważnienie. Wydaje się jednak, że należałoby poszerzyć takie ujęcie tego pojęcia. Postępowanie o zamówienie publiczne może bowiem prowadzić nie tylko do wyboru oferty, ale także wynegocjowania postanowień umowy w sprawie zamówienia publicznego. Ponadto, wynik postępowania należałoby również utożsamiać z jego finalnym przejawem, czyli zawarciem umowy, nawet jeśli zawarcie umowy nie stanowi czynności w postępowaniu. Można przecież przyjąć, że wpływ określonej nieprawidłowości na wynik postępowania może ujawniać się w tym, że doszło do zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego z wykonawcą, z którym umowa nie powinna być zwarta (np. z powodu niedopełnienia przez wykonawcę koniecznych do zawarcia umowy wymagań formalnych), pomimo, że oferta tego wykonawcy została wybrana prawidłowo.
Warunek określonego wniosku pokontrolnego, a nie warunek wszystkich wniosków pokontrolnych
Zauważyć należy, że zasada oparcia stwierdzenia pokontrolnego na wykazaniu takiego naruszenia przepisu ustawy, które miało wpływ na wynik tego postępowania nie określa zakresu zastosowania wyspecjalizowanej kontroli zamówień publicznych. Wyznacza jedynie obowiązek dotyczący formułowania określonego rodzaju wniosku pokontrolnego tj. stwierdzenia, że postępowanie o udzielenie zamówienia zostało „przeprowadzone niezgodnie z ustawą”. Stwierdzenie takie związane jest z kontrolą postępowania, które prowadzono na podstawie przepisów Pzp, ale które faktycznie przeprowadzono niezgodnie z określonymi przepisami Pzp. W takim przypadku konieczne jest wykazanie wpływu naruszenia prawa na wynik postępowania. Omawiana zasada kontroli określa więc tylko warunki formułowania określonej konkluzji kontrolnej. Jednak w wyniku wyspecjalizowanej kontroli udzielenia zamówień publicznych „w zakresie zgodności z przepisami ustawy” (art. 596 ust. 1 Pzp), wnioski pokontrolne mogą dotyczyć także innych nieprawidłowości, np. naruszenia tylko określonych przepisów w sposób, który jednak nie uprawnia do stwierdzenia, że całe postępowanie zostało przeprowadzone zgodnie z ustawą. Kontrola zamówień publicznych może również stwierdzić, że w ogóle nie zastosowano Pzp, pomimo, że był taki obowiązek. W takich przypadkach wykazywanie wpływu nieprawidłowości na wynik postępowania nie jest uzasadnione.
Szukasz kompleksowej wiedzy z zamówień publicznych? Dołącz do ponad 600 absolwentów Studium Zamówień Publicznych ApexNet. Sprawdź szczegóły TUTAJ.
Autor Ewaryst Kowalczyk
Doktor nauk prawnych, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji UZ, konsultant głównie w obszarze finansów publicznych i zamówień publicznych. Szkoleniowiec i doradca w ApexNet. Prowadził szkolenia dla licznych instytucji, firm i organizacji na terenie całej Polski. Wykładowca z ogromną charyzmą, niezwykłym sposobem przekazywania wiedzy i komunikowaniem się z grupą uczestników szkolenia.
