Podstawa do unieważnienia postępowania

Art. 255 pkt 5 ustawy Pzp stanowi, że "Zamawiający unieważnia postępowanie o udzielenie zamówienia, jeżeli: (...) wystąpiła istotna zmiana okoliczności powodująca, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć;".

Zgodnie z art. 255 pkt 5 ustawy Pzp możliwość unieważnienia postępowania przewidziana uzależniona jest od kumulatywnego wystąpienia trzech przesłanek, tj. wystąpiła istotna zmiana okoliczności, jej zaistnienie musi powodować, że prowadzenie postępowania nie leży w interesie publicznym i zmiany okoliczności nie można było wcześniej przewidzieć. Przesłanki muszą mieć charakter trwały i nieprzewidywalny w chwili wszczęcia postępowania.

Co istotne zmiana okoliczności nie musi być nadzwyczajna, a więc nie musi być spowodowana niezwykłymi okolicznościami, które rzadko się zdarzają, są wyjątkowe, niezwykłe. Wystarczy aby była ona istotna, przy czym za istotną nie może być uznana każda zmiana okoliczności. "Pewna skala zmian mieści się bowiem w zakresie zwykłego ryzyka związanego z działalnością zamawiającego (tzw. normalne ryzyko kontraktowe). Ponadto zmiana okoliczności musi faktycznie zaistnieć, nie wystarczy tylko możliwość jej zaistnienia. (....) istotna zmiana okoliczności może być przede wszystkim następstwem okoliczności o charakterze faktycznym (np. blokada środków w budżecie przeznaczonych na postępowanie) oraz prawnym (np. zbędność przedmiotu świadczenia z uwagi na zdjęcie obowiązku realizacji określonego zadania w wyniku uchylenia przepisów nakładających na inwestora obowiązek remontu określonych kategorii dóbr)." (H. Nowak, M. Winiarz, Prawo zamówień publicznych, Komentarz, Warszawa 2024) Oznacza to, że zmiana okoliczności musi powodować upadek potrzeby udzielenia zamówienia lub kontynuowania postępowania w świetle interesu publicznego.

Zamawiający jako zewnętrzną przyczynę unieważnienia postępowania na podstawie art. 255 pkt 5 ustawy Pzp wskazał na wdrożenie w organizacji zamawiającego (zgodnie z decyzją podjętą przez Zarząd) systemu Elektronicznego Obiegu Dokumentacji, który wyeliminuje i tak już malejące zapotrzebowanie na druk dokumentów u zamawiającego. Powyższe wymuszone było także tym, że wszystkie organizacje zamawiającego, jak i te, z którymi współpracuje zamawiający odchodzą od drukowania dokumentów i wybierają obieg elektroniczny. Nastąpiła więc istotna zmiana okoliczności powodująca, że wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym. Okoliczność ta nie była znana ani też nie można jej było przewidzieć w momencie wszczęcia tego postępowania. Wdrożenie systemu, jak podkreślał zamawiający spowoduje brak potrzeby zakupowej jaką miało realizować przedmiotowe postępowanie. Nastąpi bowiem realny spadek wydruków. A ponadto zawarcie umowy wiązałoby się z dostawą zbędnych urządzeń.

Zamawiający wykazał więc, że przygotowując i prowadząc postępowanie, dochował należytej staranności i nie dopuścił się w tym zakresie żadnych zaniedbań, gdyż nie mógł przewidzieć, iż nastąpią takie okoliczności, które spowodują, że kontynuowanie postępowania nie leży w interesie publicznym. KIO przywołała wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 11 kwietnia 2008 r., sygn. akt X Ga 45/08, zgodnie z którym "zmiana okoliczności wystąpiła już w czasie podejmowania decyzji o unieważnieniu, gdyż niewystarczającym jest samo zagrożenie zmianą, konieczne jest, aby unieważnienie postępowania było reakcją na zdarzenie, które już nastąpiło." Wprowadzony został już bowiem w organizacji zamawiającego system elektronicznego obiegu dokumentów i zmiana ta - jak wyjaśnił zamawiający - podyktowana była okolicznościami mającymi także charakter zewnętrzny (współpraca z organizacjami wyposażonymi w elektroniczne systemy obiegu dokumentów, które takiego sposobu komunikacji wymagały). Nie można bowiem interesu publicznego postrzegać z pominięciem celu, dla którego zaspokojenia miało być realizowane przedmiotowe zamówienie, a który na skutek dalszego prowadzenia tego postępowania nie zostałby osiągnięty.

Sygnatura

Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 3 marca 2025 r. sygn. akt KIO 199/25