Wybrane orzeczenia KIO i sądów – opracowanie UZP

Orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej

Sygnatura wyroku

Teza

Rozwinięcie tezy

Wyrok KIO z 8 października 2024 r. (sygn. akt KIO 3124/24)

Termin udostępnienia ofert:

Ustawa Pzp nie precyzuje wprost terminu udostępnienia ofert, ale zwrot „udostępnia się” akcentuje niezwłoczność tej czynności dla tych dokumentów. Zdaniem Izby nie można tego terminu rozumieć jako terminu trzydniowego.

W ocenie Izby poprzez sposób wykonywania przez zamawiającego wynikających z ustawy obowiązków związanych z udostępnieniem dokumentów, o które wnioskował odwołujący, uniemożliwił on temu wykonawcy obronę swoich praw w postępowaniu.

Zasadę jawności i przejrzystości zachował w jedynie w fasadowej postaci, pozbawionej celu któremu mają te zasady służyć. Za takie bowiem należy uznać działanie zamawiającego polegające na udostępnieniu ofert po upływie 3 dni od złożenia przez odwołującego wniosku, a zarazem dzień po upływie terminu na wniesienie odwołania od czynności wyboru oferty najkorzystniejszej.

Aby ustalić, czy nieostry termin „niezwłocznie” został zachowany, należy ocenić, czy przeszkody w udostępnieniu dokumentów były natury względnie obiektywnej. Takie przyczyny wymienia m.in. § 5 ust. 3 rozporządzenia w sprawie protokołu. Stanowi on, że w przypadku, gdy: „udostępnienie protokołu postępowania lub załączników do protokołu postępowania albo ich części przy użyciu środków komunikacji elektronicznej byłoby utrudnione lub niemożliwe:

1) z przyczyn o charakterze technicznym,

2) z przyczyn wynikających z przepisów odrębnych,

3) w przypadku odstąpienia od wymagania użycia środków komunikacji elektronicznej z powodu zaistnienia jednej z sytuacji określonej w art. 65 ust. 1 ustawy,

4) w przypadku zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa – zamawiający niezwłocznie informuje o tym wnioskodawcę, wskazując jeden ze sposobów udostępnienia, przykładowo poprzez wgląd w miejscu wyznaczonym przez zamawiającego.

Wyrok KIO z 31 grudnia 2024 r. (sygn. akt KIO 4767/24)

Wadium w formie pieniężnej, data wpływu:

Dla oceny prawidłowości wadium w formie pieniężnej istotny jest termin jego wpływu do zamawiającego, a nie czas jego wysłania przez wykonawcę.

Izba nie zgodziła się z odwołującym, że mimo opóźnienia wadium zabezpieczało oferty, a zatem zachowało swój cel.

Termin składania ofert upływał o godz. 10.00., otwarcie ofert nastąpiło o godz. 10.15., co oznacza, że do godz. 11.17 (tj. momentu wpływu wadium) zamawiający nie mógłby zatrzymać wadium w okolicznościach, o których mowa w art. 98 ust. 6 ustawy Pzp, bo nie miał dostępu do środków pieniężnych przelanych tytułem wadium.

Nawet jeśli mało prawdopodobne jest, by zamawiający dokonał badania i oceny ofert w ciągu pierwszych 77 minut od otwarcia ofert, nie zmienia to faktu, że wadium w tym okresie nie zabezpieczało ofert w obu częściach postępowania, zatem nie można twierdzić, że zachowało swój cel przez cały okres związania ofertą.

Dla oceny sytuacji zaistniałej w niniejszej sprawie nie ma także znaczenia to, że zamawiający nie „ostrzegł” wykonawców w SWZ o konieczności dokonywania przelewów odpowiednio wcześnie i że nie przedstawił dowodu zaksięgowania środków na swoim rachunku.

Po pierwsze, z żadnego przepisu ustawy Pzp nie wynika, że zamawiający jest zobowiązany instruować wykonawców, jak wcześnie mają robić przelewy na jego rachunek tytułem wniesienia wadium, zwłaszcza że informacje o terminach sesji wychodzących i przychodzących danych banków są dostępne na stronach internetowych. To wykonawca powinien zadbać o zrobienie przelewu w takim czasie, by środki zostały uznane na rachunku zamawiającego przed upływem terminu składania ofert.

Po drugie, z art. 253 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp nie wynika, że podając uzasadnienie prawne i faktyczne odrzucenia ofert zamawiający zobowiązany jest też dołączyć do niego jakieś dowody, w tym przypadku – dowody uznania środków na swoim rachunku bankowym.

Wyrok KIO z 28 listopada 2024 r. (sygn. akt KIO 4150/24)

Zobowiązanie do udostępnienia zasobów dla konsorcjum:

Przepisy nie wymagają, aby zobowiązanie podmiotu trzeciego do udostępnienia zasobów było wystawione na wszystkich członków konsorcjum

Biorąc pod uwagę szczególny charakter konsorcjum jako wykonawcy, oczywiste jest, że jeżeli udostępnienie potencjału następuje w stosunku do jednego z konsorcjantów, to stanowi ono jego wkład merytoryczny do udziału w konsorcjum traktowanym jako całość.

Skoro przepisy dotyczące wykonawcy stosuje się odpowiednio do grupy podmiotów tworzących konsorcjum, to należy uwzględnić, że w takiej sytuacji każdy z podmiotów może mieć inny wkład w stworzenie konsorcjum. Wkładem tym może być potencjał udostępniony przez podmiot trzeci jednemu z podmiotów tworzących konsorcjum.

Wyrok KIO z 13 listopada 2024 r. (sygn. akt KIO 3969/24)

Poprawa innej omyłki polegającej na niezgodności oferty z treścią SWZ:

Gdy korekta oferty w zakresie oświadczenia wykonawcy co do oferowanego świadczenia wymaga sięgnięcia do informacji/dokumentów spoza jego oferty, z pewnością występuje wówczas istotna zmiana w treści oferty, co wyklucza zastosowanie art. 223 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp.

Niedopuszczalne jest sięganie po informacje, jakie wykonawca przedstawił w procedurze przeprowadzonej przez zamawiającego w ramach rozeznania rynku, przed wszczęciem postępowania. Informacje te nie były bowiem częścią oferty odwołującego w postępowaniu.

Treść ofert wykonawców w zakresie oferowanego świadczenia podlega ocenie pod kątem spełnienia ustalonych przez zamawiającego wymagań. Nie może być tak, że w przypadku jednej oferty to zamawiający – zamiast wykonawcy – dokonuje wyboru przedmiotu świadczenia z dostępnych na rynku produktów – nawet jeżeli miałoby to dotyczyć tylko jednego producenta/dostawcy wskazanego przez wykonawcę, w portfolio którego tylko jeden produkt spełniałby wymagania zamawiającego.

Wyrok KIO z 4 grudnia 2024 r. (sygn. akt KIO 4111/24)

Waloryzacja wynagrodzenia wykonawcy:

Ustawodawca nie nałożył na zamawiającego obowiązku 100% rekompensaty zmian kosztów realizacji usługi z uwagi na wzrost cen materiałów lub kosztów. Dlatego też to wykonawca powinien odpowiednio skalkulować koszty realizacji umowy i, bazując na realiach rynkowych, przedstawić cenę złożonej oferty.

Mechanizm waloryzacji – jak słusznie wskazał zamawiający – jest rozwiązaniem szczególnym, które ma na celu ograniczenie, a nie wyłączenie ryzyka stron związanego ze zmianą cen materiałów bezpośrednio związanych z realizacją zamówienia. W tym zakresie zamawiający ma więc swobodę, co do sposobu określenia zmiany wynagrodzenia i ukształtowania jego elementów.

Wykonawca powinien, kalkulując cenę oferty, wziąć pod uwagę rozszerzony zakres ryzyk. Koszt ten można bowiem wycenić.

Wyrok KIO z 4 listopada 2024 r. (sygn. akt KIO 3751/24)

Kryteria oceny ofert, badanie:

Nie należy z góry zakładać, że wykonawca oferuje w ofercie świadczenie tylko po to, by wygrać zamówienie.

Nie jest tak, że oświadczenie dotyczące spełniania kryteriów jest jedynie dowolną, pozbawioną konsekwencji i bezrefleksyjnie nakierowaną na podwyższenie punktacji deklaracją.

Składane w ofercie oświadczenie wykonawcy o spełnianiu kryteriów pozacenowych wywołuje konkretne skutki prawne, powodujące, że nie może być ono postrzegane jako mogące służyć, bez zobowiązań i konsekwencji, podwyższeniu punktacji przyznanej ofercie.

Po stronie wykonawcy składającego takie oświadczenie w ofercie powstaje zobowiązanie, którego niewykonanie pociąga za sobą skutki związane z odpowiedzialnością kontraktową.

Izba nie podziela stanowiska odwołującego, który niedopuszczalności kryteriów w zaskarżonym kształcie upatruje w tym, że wykonawcy po to tylko, aby uzyskać maksymalną liczbę punktów i wygrać przetarg, mogą złożyć deklaracje bez pokrycia, a to czy wykonawca faktycznie będzie realizować usługę należycie w zadeklarowanych parametrach będzie oceniane dopiero na etapie realizacji umowy.

Podobnie jak w przypadku aspektów punktowanych w ramach kryteriów, tak i w odniesieniu do pozostałych wymagań, złożenie oferty stanowi zaciągnięcie zobowiązania ze wszystkimi tego konsekwencjami. Minimalizacji związanego z tym ryzyka służą przewidziane ustawą narzędzia, w tym badanie potencjału podmiotowego wykonawców, badanie realności zaoferowanej ceny oraz stosowne klauzule umowne.

Wyrok KIO z 17 października 2024 r. (sygn. akt KIO 3529/24)

Unieważnienie postępowania z uwagi na nieusuwalną wadę:

Jeśli zamawiający twierdzi, że postępowanie obarczone jest niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie ważnej umowy w sprawie zamówienia, to powinien w tym zakresie przeprowadzić stosowną analizę, której da wyraz w treści informacji o unieważnieniu postępowania. 

Zamawiający opisał w uzasadnieniu pewną okoliczność, która jego zdaniem stanowi wadę postępowania – tj. niejednoznaczny opis przedmiotu zamówienia, co skutkowało brakiem możliwości prawidłowego i jednoznacznego zweryfikowania złożonych przez wykonawców wyjaśnień rażąco niskich cen.

Oprócz opisania tejże wady zamawiający nie przeprowadził jednak jakiejkolwiek analizy w kontekście zakwalifikowania jej jako: po pierwsze – nieusuwalnej, po drugie – uniemożliwiającej zawarcie ważnej umowy.

Brak stosownej analizy w tym zakresie w zasadzie uniemożliwia dokonanie przez Izbę oceny podjętej czynności w kontekście jej legalności.

Orzecznictwo sądu zamówień publicznych

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 19 listopada 2024 r. (sygn. akt XXIII Zs 134/24)

Rażąco niska cena składowa oferty:

Podstawą odrzucenia oferty może być także rażąco niska część składowa ceny, o ile część ta ma charakter istotny.

Przyjmuje się, że istotnymi częściami składowymi ceny lub kosztu w rozumieniu art. 224 ust. 1 ustawy Pzp są te części składowe, które ze względu na ich wartość, a także wielkość lub rozmiar, a tym samym znaczący udział w całości zamówienia, mają wpływ na wykonanie zamówienia.

Skarżący powinien zatem w tej sprawie samodzielnie wykazać, że określona część składowa, która jest przedmiotem zarzutu, ma charakter istotny, ponieważ w tych okolicznościach, to na nim spoczywał ciężar dowodzenia.

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 5 sierpnia 2024 r. (sygn. akt XXIII Zs 85/24)

Interpretacja SWZ, modyfikacja jej treści:

Pytania do SWZ należy zadawać w trakcie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, a nie dopiero podczas postępowania skargowego bądź odwoławczego.

Skarżący dopiero aktualnie w skardze dokonywał interpretacji treści SWZ, co do wymogów doświadczenia a zaniechał pytań w stosunku do autora SWZ – zamawiającego, odnośnie do tej interpretacji na właściwym etapie postępowania.

W ocenie Sądu Okręgowego takie zaniechanie, co do kwestii interpretacyjnych SWZ w odpowiednim czasie nie może korzystać z ochrony sądowej, ponieważ naraża potencjalnych zamawiających i wykonawców na ogromną, niczym nieuzasadnioną niepewność, co do losów jakiejkolwiek inwestycji.

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 18 czerwca 2024 r. (sygn. akt XXIII Zs 53/24)

Odrzucenie oferty na podstawie informacji niejawnych

W ocenianych czynnościach zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego była sytuacja wyjątkowa, ponieważ informacje stanowiące podstawę odrzucenia oferty stanowiły informacje niejawne w rozumieniu ww. ustawy o ochronie informacji niejawnych, wskazujące na zaistnienie przesłanki odrzucenia oferty na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 16 ustawy Pzp.

Sąd Okręgowy oceniając cały materiał dowodowy, w tym materiał niejawny, podobnie jak KIO nie stwierdził naruszenia art. 226 ust. 1 pkt 16 ustawy Pzp, poprzez bezzasadne założenie, że przyjęcie oferty skarżącego naruszyłoby bezpieczeństwo publiczne lub istotny interes bezpieczeństwa państwa.