PODMIOT PRAWA PUBLICZNEGO

Podmiot prawa publicznego kwalifikowany jest jako zamawiający publiczny i zobowiązany do stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych przy udzielaniu zamówień publicznych o wartości co najmniej 130.000 zł.

Cechy charakteryzujące podmioty prawa publicznego zostały wyszczególnione w art. 4 pkt 3 ustawy Pzp. Zgodnie z brzmieniem tej regulacji, do tego grona zaliczamy podmioty spełniające kumulatywnie 3 następujące warunki:

1)       posiadające osobowość prawną,

2)       utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego,

3)       na które jednostki sektora finansów publicznych lub państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej lub inne podmioty prawa publicznego pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio wywierają wpływ, w co najmniej jeden sposób:

• finansują podmiot w ponad 50%,
• posiadają ponad połowę udziałów albo akcji,
• sprawują nadzór nad organem zarządzającym,
• mają prawo do powołania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego.

Definicja podmiotu prawa publicznego bazuje na nieostrych pojęciach, a o ich znaczeniu często decyduje Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej TSUE).

Tytułem przykładu, jednym z pojęć niezdefiniowanych przez ustawodawcę są „powszechne potrzeby”. TSUE w wyroku z 10 kwietnia 2008 r. (sygn. akt C-393/06), stwierdził, że z potrzebami powszechnymi mamy zwykle do czynienia wtedy, gdy z przyczyn związanych z interesem publicznym państwo zdecydowało się samo świadczyć usługi, których celem jest zaspokojenie tych potrzeb (związanych ściśle z jego instytucjonalną działalnością; które to zaspokajanie powinno służyć społeczeństwu jako całości i dlatego leży w interesie ogólnospołecznym), albo zachować na ich świadczenie decydujący wpływ.

Pojęcia nie należy odnosić wyłącznie do potrzeb ogólnonarodowych/ogólnokrajowych. TSUE wskazuje bowiem, że mianem zaspokajania powszechnych potrzeb objęta jest organizacja targów i wystaw (wyrok TSUE z 10 maja 2001 r., sygn. akt C-223/99 oraz C-260/99). Pojęciem tym TSUE obejmuje zatem nawet działania, które mogą stymulować handel, gospodarkę i rozwój socjalny danego rejonu. Tym samym, przymiot powszechności mają również potrzeby społeczności danego regionu. Jest to więc każdy rodzaj działalności gospodarczej ukierunkowany na oferowanie świadczeń odpowiadających społecznemu zapotrzebowaniu i jednocześnie nieukierunkowany na maksymalizację czy wypracowanie zysku.

Warto podkreślić, że podmiot prawa publicznego może wypracowywać zysk w związku z pobieraniem opłat za realizowaną działalność, niemniej, nie jest to podstawowym celem utworzenia podmiotu.

W komentarzu do ustawy Pzp z 2019 roku, UZP wskazuje ponadto, że „(…) Podkreślenia wymaga również fakt, że nieistotne jest to, iż poza zadaniami w interesie ogólnym omawiany podmiot wykonuje również inną działalność w celach zarobkowych, jeżeli nadal zajmuje się zaspokajaniem potrzeb w interesie ogólnym, które ma on szczególny obowiązek zaspokajać.

Również to, jaką część w ramach ogólnej działalności tego podmiotu stanowi działalność prowadzona dla zysku, jest nieistotne do celów uznania tego podmiotu za podmiot prawa publicznego. Zatem w przypadku gdy dany podmiot został powołany do zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, a zaczął prowadzić także działalność gospodarczą nastawioną na zysk, utrzymuje on status podmiotu prawa publicznego, nawet jeżeli działalność w interesie powszechnym stanowi niewielką część w porównaniu z działalnością czysto handlową.

(…) Odmienna interpretacja prowadziłaby do nadmiernego zawężenia pojęcia zamawiającego, a tym samym zakresu stosowania dyrektyw. Podkreślić jednak należy, że istnienie rozwiniętej konkurencji może stanowić wskazówkę na poparcie faktu, że nie ma się do czynienia z potrzebą w interesie ogólnym, która nie ma charakteru przemysłowego ani handlowego”.

Dla uznania, że dany podmiot pozostaje pod wpływem jednostki sektora finansów publicznych, państwowej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej lub innego podmiotu prawa publicznego wystarczające jest spełnienie jednej spośród czterech przesłanek definiujących wywieranie wpływu. Należą do nich aspekty związane z:

• finansowaniem tj. przekazywaniem środków finansowych danej instytucji na jej ogólne funkcjonowanie (a nie w zamian za konkretne świadczenia), w wysokości ponad 50% w stosunku do całego dochodu uzyskiwanego przez podmiot, włączając w to dochód z działalności komercyjnej. Ustalenie udziału finansowania w całkowitym dochodzie powinno następować corocznie na podstawie danych dostępnych na początku roku budżetowego.

Jak wskazuje UZP w komentarzu do UZP z 2019 roku „Do takich świadczeń (stanowiących o finansowaniu – przyp. autora) mogą należeć np. granty na wsparcie badań naukowych, w sytuacji gdy środki finansowe są przekazywane instytucji zajmującej się takimi badaniami. Natomiast jako finansowanie podmiotu nie może być rozumiane przekazywanie środków przez instytucje publiczne w zamian za wynikające z umowy konkretne świadczenia”.

• posiadaniem ponad połowy udziałów lub akcji,
• pełnieniem nadzoru – możliwość wywierania wpływu na decyzje podmiotu prawa publicznego, przy użyciu określonych środków oddziaływania, który może zmienić się w formę koordynacji lub kierowania działalnością takiego podmiotu, lub
• wyznaczanie, członków organu nadzorczego lub zarządzającego – prawo to może wynikać z przepisów prawa lub z postanowień umowy czy statutu spółki.

Wywieranie wpływu może odbywać się w sposób bezpośredni lub pośredni. Pośredni wpływ może wystąpić, jeżeli realizowany jest przez inny podmiot również pozostający pod wpływem odpowiednio jednostki sektora finansów publicznych, państwowej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej lub podmiotu prawa publicznego.

Zobacz także: ADMINISTRACJA CENTRALNA, INSTYTUCJA GOSPODARKI BUDŻETOWEJ SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH, JEDNOSTKA BUDŻETOWA, JEDNOSTKA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH