Sygnaliści w przetargach – czy zamawiający powinien poinformować w SWZ o procedurze zgłoszeń?
Dnia 25 września br. weszły w życie przepisy <a >ustawy z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz.U. poz. 928). Chroni ona osoby zgłaszające lub ujawniające naruszenia prawa – w tym w zakresie zamówień publicznych. W związku z nowymi regulacjami zamawiający kierują do naszych ekspertów pytania o to, czy o procedurze zgłaszania nieprawidłowości m.in. w przetargu poinformować w dokumentacji zamówienia publicznego bądź wewnętrznych regulaminach zamówień do 130.000 zł. Sprawdź naszą opinię w tym temacie.
„Choć zamawiający nie jest zobowiązany do informowania wykonawców o obowiązujących u niego procedurach dotyczących sygnalistów/zgłaszania naruszeń, po pierwszej, wstępnej analizie problemu, zamieszczenie takiej informacji w SWZ może być – w mojej ocenie – celowe” – twierdzi Katarzyna Bełdowska, ekspert zamówień publicznych, wieloletni praktyk działający zarówno po stronie zamawiających, jak i wykonawców.
Autorka podkreśla jednak, że mamy do czynienia z nowymi przepisami i praktyka ich stosowania dopiero się kształtuje.
Wykonawca również może być sygnalistą
Zgodnie z art. 4 ustawy z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów, sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą.
Jak tłumaczy art. 2 pkt 5 ustawy, wyrażenie „w kontekście związanym z pracą” należy rozumieć jako przeszłe, obecne lub przyszłe działania związane z wykonywaniem pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu, lub pełnienia służby w podmiocie prawnym, w ramach których:
- uzyskano informację o naruszeniu prawa oraz
- istnieje możliwość doświadczenia działań odwetowych.
Tym samym nie ma wątpliwości, że sygnalistą może być każdy – nie tylko pracownik danej organizacji, ale także stażysta, praktykant, zleceniobiorca lub inne osoby współpracujące z danym przedsiębiorstwem np. wykonawca zamówienia publicznego lub w przypadku wykonawców będących podmiotami zbiorowymi, członkowie organu zarządzającego lub nadzorczego, prokurenci bądź inne osoby działające w imieniu wykonawcy, a także pracownicy wykonawcy lub osoby świadczące „z ramienia wykonawcy” na rzecz zamawiającego w ramach zawartej umowy.
Katalog możliwych zgłoszeń sygnalistów
Naruszeniem prawa, które będzie mógł zgłosić sygnalista, jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa w tym dotyczące m.in. zamówień publicznych. Zgłoszenia naruszenia prawa dzielą się na wewnętrzne i te zewnętrzne.
Zdaniem naszej ekspertki: „Skoro wykonawca może potencjalnie zgłosić naruszenie w drodze zgłoszenia wewnętrznego, powinien mieć również szansę zaznajomienia się z przyjętą u zamawiającego procedurą zgłoszeń wewnętrznych. Dlatego, celowe wydaje się przekazanie wraz z SWZ tej procedury lub wskazanie w treści SWZ, w jaki sposób można się z nią zapoznać”.
W opinii Katarzyny Bełdowskiej celowość takiego rozwiązania nie powinna budzić wątpliwości. Zaznacza jednak, że obowiązek ten nie wynika z przepisów prawa. Nie stanowi o tym bowiem ani ustawa Pzp odnosząca się do minimalnej treści SWZ, ani też ustawa o ochronie sygnalistów.
Co więcej, już w chwili obecnej, w doktrynie wskazuje się, że druga spośród przywołanych ustaw nie zawiera nawet regulacji zobowiązujących podmiot przyjmujący procedurę do jej upublicznienia.
Jakkolwiek być może przyjmie się, że sama specyfika procedury wystarczająco uzasadni obowiązek przekazania jej do powszechnej wiadomości, jednak i takie podejście nie kreuje wprost obowiązku przekazywania jej wykonawcom w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Opracowano na podstawie opinii autorki:
