Sygn. akt: KIO 2341/19
WYROK
z dnia 2 grudnia 2019 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący:
Jolanta Markowska
Protokolant:
Piotr Kur
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2019
r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 18 listopada 2019 r. przez wykonawcę: M. D.
prowadząca działalność gospodarczą pod firmą Garden Designers M. D. ul. Firlejowska
2A/16, 20-306 Lublin, w
postępowaniu prowadzonym przez zamawiającego: Gmina Miasto
Łańcut, Plac Sobieskiego 18, 37-100 Łańcut,
przy udziale wykonawcy E. C.
prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą Firma
„Star" E. C., ul. Warszawska 87, 33- 240 Żabno zgłaszającego przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego,
orzeka:
uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu: Gminie Miasto Łańcut
unieważnienie czynności wyboru oferty najkorzystniejszej, powtórzenie
czynności oceny ofert, w tym odrzucenie oferty E. C. prowadząca działalność
gospodarczą pod nazwą Firma "Star" E. C., ul. Warszawska 87, 33- 240 Żabno
oraz powtórzenie czynności wyboru oferty najkorzystniejszej,
kosztami postępowania obciąża zamawiającego: Gmina Miasto Łańcut, Plac
Sobieskiego 18, 37-
100 Łańcut, i:
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10 000 zł 00 gr
(słownie: dziesięć tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę: M. D.
prowadząca działalność gospodarczą pod firmą Garden Designers M. D. ul.
Firlejowska 2A/16, 20-306 Lublin
tytułem wpisu od odwołania,
zasądza kwotę 13 600 zł 00 gr (słownie: trzynaście tysięcy sześćset złotych zero
groszy) od
zamawiającego: Gmina Miasto Łańcut, Plac Sobieskiego 18, 37-100
Łańcut na rzecz wykonawcy: M. D. prowadząca działalność gospodarczą pod
firmą Garden Designers M. D., ul. Firlejowska 2A/16, 20-306 Lublin stanowiącą
koszty poniesione z tytułu wpisu i wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. -
Prawo zamówień publicznych
(tj. Dz. U. z 2019 r., poz. 1843) na niniejszy wyrok -
w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia -
przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu
Okręgowego w Rzeszowie.
………………………………
Sygn. akt: KIO 234119
Uzasadnienie
Zamawiający, Gmina Miasto Łańcut prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia
publicznego w trybie przetargu nieograniczonego, którego przedmiotem jest „Rewitalizacja
i zagospodarowanie lasu Bażantarnia w Łańcucie dla potrzeb Parku Wypoczynku i Rekreacji.”
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Biuletynie Zamówień Publicznych pod nr
589073-N-2019 z dnia 26.08.2019 r.
W dniu 12 listopada 2019 r. Zamawiający poinformował o wyborze oferty
najkorzystniejszej -
złożonej przez wykonawcę: E. C. prowadząca działalność gospodarczą
pod nazwą Firma „Star" E. C. z siedzibą w Żabnie (zwana dalej: „Firma Star”).
Wykonawca, M. D.
prowadząca działalność gospodarczą pod firmą GARDEN
DESIGNERS M. D.
z siedzibą w Lublinie, wniósł odwołanie wobec czynności wyboru oferty
najkorzystniejszej, zarzucając Zamawiającemu naruszenie przepisów ustawy z dnia 29
stycznia 2004 r. -
Prawo zamówień publicznych (tj. Dz. U. z 2019 r., poz. 1843), zwanej dalej
„Pzp”:
art. 7 ust. 1 i 3 Pzp w
związku z art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp, poprzez błędne przyjęcie,
że Zamawiający nie jest zobowiązany do badania cen ofertowych pod kątem ich poprawności,
przez co Zamawiający zaniechał odrzucenia oferty wykonawcy „Firma Star", choć oferta
zawiera
nieprawidłową stawkę podatku VAT w zakresie prac związanych z
zagospodarowaniem zieleni, czym Zamawiający naruszył uczciwą konkurencję i równe
traktowanie wykonawców;
art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp w zw. z art. 2 pkt 1 Pzp oraz w zw. z art. 7 ust. 1 Pzp, poprzez
zaniechanie odrzucenia oferty wykonawcy „Firma Star”, która zawiera błąd w obliczeniu ceny
(nieprawidłową stawkę podatku VAT w zakresie prac związanych z zagospodarowaniem
zieleni), co w konsekwencji spowodowało dokonanie wyboru oferty nieporównywalnej
wz
ględem ofert pozostałych wykonawców, a zatem z naruszeniem wyrażonych w art. 7 ust. 1
Pzp zasad równego traktowania wykonawców oraz uczciwej konkurencji.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania oraz nakazanie Zamawiającemu:
unieważnienie czynności wyboru najkorzystniejszej oferty;
powtórzenia czynności badania i oceny ofert, a w jej wyniku odrzucenie oferty
wykonawcy „Firma Star” na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp, jako zawierającej błąd w
obliczeniu ceny, względnie - nakazanie Zamawiającemu wyjaśnienia prawidłowości (podstaw
prawnych i uzasadnienia) zastosowania podstawowej stawki podatku VAT przez wykonawcę
„Firma Star”, w tym ewentualnie przez innych wykonawców;
obciążenie kosztami postępowania Zamawiającego.
Odwołujący wyjaśnił, że w przypadku potwierdzenia się zarzutów odwołania i
odrzuceni
a oferty wykonawcy „Firma Star” uzyska szansę na pozyskanie zamówienia jako że
jego oferta została sklasyfikowana na drugim miejscu i nie podlega odrzuceniu.
Odwołujący wskazał, że Zamawiający w Formularzu ofertowym wymagał wskazania
ceny brutto (zgodnie z pkt 1. Formularza oferty:
„Oferujemy wykonanie ww. przedmiotu
zamówienia zgodnie z postanowieniami specyfikacji istotnych warunków zamówienia za cenę:
brutto: ...
zł, słownie brutto: ...”). Ponadto w pkt XII.2 SIWZ Zamawiający ustalił, że „Cenę oferty
stanowi całkowite wynagrodzenie brutto za wykonanie przedmiotu zamówienia wyliczone
poprzez sporządzenie kosztorysu ofertowego z podziałem na zakresy”, przy czym kosztorys
ofertowy uwzględniał w swojej treści takie elementy jak np. gospodarka drzewostanem,
urządzenie zieleni, które mieszczą się w zakresie tzw. zagospodarowania zieleni.
Wykonawca „Firma Star” w ofercie wskazał cenę 2 940 332,2 zł brutto, w tym 23%
podatku VAT (
549.818,18 zł) (kwota netto 2.390.513,84 zł), z czego wynika, że do przedmiotu
całego zamówienia objętego postępowaniem zastosowano jedną - 23% stawkę podatku VAT.
Odwołujący pismem z dnia 26.09.2019 r. poinformował Zamawiającego o
zastosowaniu nieprawidłowej stawki podatku VAT przez wykonawcę „Firma Star”, wskazując
że w zakresie robót związanych z zagospodarowaniem zieleni, stanowiący istotny aspekt
zamówienia, wykonawca „Firma Star” powinien zastosować stawkę podatku VAT w wysokości
Zamawiający nie odniósł się do ww. pisma oraz nie podjął żadnych czynności
zmierzających do wyjaśnienia prawidłowej stawki podatku VAT i uzasadnienia jej
zastosowania przez wykonawcę „Firma Star”.
Odwołujący podniósł, że powszechną praktyką zamawiających przeprowadzających
tożsame zamówienia publiczne jest wnikliwe wyjaśnianie stawek VAT przyjętych przez
wykonawców. Jako dowód Odwołujący załączył pismo Odwołującego z dnia 26.09.2019 r.,
pismo zamawiającego - Gminy Mszczonów dot. unieważnienia postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego, gdzie Gmina Mszczonów wskazała na błędy w obliczeniu ceny przez
wykonawców wobec zastosowania przez nich podstawowej stawki podatku VAT 23%. Innym
przykładem przyjętej praktyki przez zamawiających jest zwracanie się do wykonawców o
udzielenie wyjaśnień w przedmiocie zastosowanych stawek podatku VAT i wskazania
podstawy prawnej (pismo Gminy Miejskiej Świdnik z dnia 08.10.2019 r. oraz z dnia 23.10.2019
r., pismo Gminy Golina z 18.11.2019 r.)
Zdaniem Odwołującego, Zamawiający błędnie przyjął w tym postępowaniu, że nie jest
zobowiązany do badania cen ofertowych pod kątem ich poprawności, tutaj w szczególności w
zakresie zastosowania prawidłowej stawki podatku VAT w zakresie usług/ robót związanych z
zagospodarowaniem zieleni.
W opinii Odwołującego, w niniejszym postępowaniu nie było i nie
jest możliwe dokonanie porównania ofert, których ceny zostały wyliczone w różny sposób, co
czynić ma nieprawidłowymi czynność oceny ofert oraz wybór oferty najkorzystniejszej
uchwała Sądu Najwyższego z 20.10.2011 r., sygn. akt III CZP 52/11). W sytuacji, gdy
Zamawiający nie podał w SIWZ konkretnej stawki podatku VAT - co ma miejsce w niniejszym
postępowaniu - na wykonawcy spoczywa obowiązek samodzielnego jej ustalenia w oparciu o
aktualne przepisy, a następnie oceny przyjętych do wyliczenia ceny ofert składników
cenotwórczych, jakim jest stawka podatku VAT. Przyjęcie nieprawidłowej stawki podatku VAT
stanowi błąd w obliczeniu ceny i zastosowanie winien mieć przepis art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp.
Specyfikacja istotnych warunków zamówienia - Przedmiary robót: „Zagospodarowanie
Terenów Zielonych Lasu Bażantarnia oraz adaptacja ich do pełnienia funkcji w zakresie
rekreacji', wypoczynku, edukacji i sportu w zakresie (...) d) branża zieleń i architektura branża
sanitarna branża elektryczna” odnosi się do takich pozycji, jak: gospodarka drzewostanem,
urządzenie zieleni. Także Szczegółowa Specyfikacja Techniczna (SST) określa wymagania
dotyczące wykonania i odbioru robót związanych z założeniem zieleni.
Przepisy prawa podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług wyraźnie
nakazują identyfikowanie usług na podstawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. W pozycji
176 załącznika nr 3 do ustawy o podatku od towarów i usług stanowiącego „wykaz towarów i
usług opodatkowanych stawką 8%” wymieniono usługi z grupowania 81.30.10.0 „usługi
związane z zagospodarowaniem terenów zieleni”. Z wyjaśnień GUS do PKWiU wynika, że
grupowanie 81.30.10.0 obejmuje wskazany w pkt 2.1 powyżej zakres.
W związku z powyższym, czynności związane z zagospodarowaniem terenów zieleni
powinny zostać opodatkowane stawką VAT 8% i taka też stawka powinna zostać zastosowana
do kalkulacji oferty wykonawcy „Firma Star”. Podstawą prawną zastosowania ww. stawki jest
art 41 ust. 2
w zw. z art. 146a pkt 2 w zw. z poz. 176 załącznika nr 3 do ustawy o VAT (Dz. U.
z 2018 r. poz. 2174 ze zm.).
Odwołujący wskazał, że przedmiotem zamówienia są czynności o charakterze
złożonym. Każda z nich może stanowić wykonywaną niezależnie i odrębną usługę (pracę). Do
każdej z nich Zamawiający przygotował odrębny szczegółowy opis przedmiotu zamówienia, a
wykonywane prace będą stanowić samodzielne i niezależne usługi. Z tego powodu, ponieważ
mamy do czynienia z kilkoma równorzędnymi usługami dla celów podatku VAT, to powinny
być one odrębnie potraktowane. Dlatego też prace zagospodarowania terenów zieleni powinny
być opodatkowane stawką 8%, natomiast pozostałe czynności związane z pracami
niewchodzącymi w zakres zagospodarowania zieleni - opodatkowane stawką VAT 23% i to
niezależnie od tego, że służą wspólnemu celowi.
Ważkim dla niniejszej sprawy jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w
Gdańsku z 2.10.2012 r. (sygn. akt. I SA/Gd 818/12), który zakwestionował możliwość przyjęcia
usługi kompleksowej dla robót budowlanych i zagospodarowania terenu i tym samym
zastosowania jednej stawki VAT.
Również w orzecznictwie NSA przyjmuje się, że świadczenie
złożone (kompleksowe) ma miejsce wówczas, gdy relacja poszczególnych świadczeń
wykonywanych przez podat
nika na rzecz jednego nabywcy dzieli je na świadczenie
podstawowe i świadczenia pomocnicze - tzn. takie, które umożliwiają skorzystanie ze
świadczenia podstawowego lub są niezbędne dla możliwości skorzystania ze świadczenia
podstawowego. Jeżeli jednak świadczenia te można rozdzielić, tak że nie zmieni to ich
charakteru ani wartości z punktu widzenia nabywcy, wówczas świadczenia takie powinny być
traktowane jako dwa niezależnie opodatkowane świadczenia. Zatem należy uwzględniać
ochronę podstawowych zasad opodatkowania podatkiem od wartości dodanej wymagających,
by każda działalność gospodarcza była traktowana w ten sam sposób. Sprzeciwia się to temu,
by podmioty gospodarcze dokonujące takich samych czynności, były traktowane odmiennie w
zakresie poboru tego podatku (wyrok NSA z 6.05.2015 r., sygn. akt. I FSK 2105/13).
Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że usługa zagospodarowania terenów
zielonych będzie zawsze stanowiła odrębną usługę. Fakt, że będzie ona wykonywana w
ramach realizacji procesu budowl
anego w celu wykonania zamówienia objętego
postępowaniem nie przesądza o kwalifikacji podatkowej tej czynności jako usługi złożone. Bez
znaczenia pozostaje także, że usługa wykonania terenów zielonych oraz usługi budowlane
wynikają z jednego zamówienia inwestora i dotyczą jednej inwestycji budowlanej. Co do
zasady, są to różne i niezależne od siebie usługi (roboty), a zatem w przedmiotowej sprawie,
mamy do czynienia z odrębnymi świadczeniami, tj. świadczeniem usług budowlanych oraz
świadczeniem usługi wykonania terenów zielonych. Wobec tego w analizowanej sprawie nie
można mówić o jednej kompleksowej usłudze (robocie). W konsekwencji, mimo że prace
budowlane, w ramach których będą wykonane prace związane z zagospodarowaniem terenu
zielonego, będą realizowane w ramach jednego zamówienia, należy zakwalifikować je jako
odrębne, niezależne świadczenia, które powinny być odrębnie opodatkowane VAT według
właściwych dla nich zasad.
Powszechną praktyką zamawiających jest wyodrębnianie w formularzach ofertowych
dla u
sług związanych z zagospodarowaniem zieleni - odrębnej stawki 8%. Niezależnie jednak
od przyjętego przez danego zamawiającego wzorca formularza ofertowego (wyodrębnienia
bądź nie - odrębnej kategorii usług/ robót związanych z wykonaniem robót związanych z
nasadzeniami i zielenią) obowiązkiem każdego zamawiającego jest posiadanie powszechnej
wiedzy na temat opodatkowania tego typu usług odrębna i właściwa dla tego typu usług/ robót
stawka podatku VAT w wysokości 8% i badania/ weryfikacji tej stawki jako elementu ceny
ofertowej na etapie badania i oceny ofert.
Odwołujący przywołał treść uchwały Sądu Najwyższego z 20.10.2011 r. (sygn. akt. III
CZP 52/11)
wskazując, że w niniejszym postępowaniu Zamawiający nie dokonał kontroli czy
oferty wykonawców nie zawierają błędów w obliczeniu ceny. Wobec tego, że w niniejszym
postępowaniu Zamawiający nie wskazał w SIWZ prawidłowej stawki podatku VAT, ocena
prawidłowości zastosowania stawki podatku VAT przez wykonawcę „Firma Star* powinna
nastąpić wyłącznie w zakresie błędu w obliczeniu ceny, a nie jej poprawy. Oferta wykonawcy
„Firma Star”, który dokonał kalkulacji ceny zamówienia w zakresie zagospodarowania zieleni
w oparciu o 23% stawkę VAT winna zostać odrzucona na podstawie art 89 ust. 1 pkt 6 Pzp.
Odwołujący powołał się na orzecznictwo, w tym m.in. wyrok KIO z dnia 28.05.2019 r, sygn.
akt. KIO 881/19, wyrok KIO z dnia 11.05.2018 r., sygn. akt. KIO 785/18, wyrok KIO z dnia
27.04.2018 r., sygn. akt. KIO 740/18.
E. C.
prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą Firma „Star" E. C. z siedzibą w
Żabnie zgłosiła przystąpienie do postępowania odwoławczego w niniejszej sprawie po stronie
Zamawiającego, wnosząc o oddalenie odwołania.
Zamawiający, pismem z dnia 28 listopada 2019 r., złożył odpowiedź na odwołanie,
wnosząc o oddalenie odwołania w całości.
W zakresie zarzutu 1 -
Zamawiający wyjaśnił, że w związku z przyjęciem przez
wykonawcę „Firma Star" w ofercie stawki 23% podatku VAT brak było podstaw do odrzucenia
oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp.
W zakresie zarzutu 2 -
Zamawiający podniósł, że przyjęcie wyższej stawki VAT w
świetle orzecznictwa KIO nie stanowi podstawy do odrzucenia oferty. Zamawiający wyjaśnił,
że przedmiot zamówienia ma być realizowany na obszarze leśnym (Las Bażantarnia), a celem
zamówienia jest uporządkowanie i zagospodarowanie kompleksowe terenu, obejmujące
swym zakresem: roboty drogowe, roboty sanitarne i zagospodarowanie zieleni. Zakres robót
jest wielorodzajowy i obejmuje w dominującej ilości, tj. w ok. 70% roboty budowlane i w ok.
30% usługi związane z zagospodarowaniem zieleni, w których występuje zakres możliwy do
przypisania do robót budowlanych, np. prace ziemne, które również towarzyszą robotom
branży sanitarnej, drogowej i konstrukcyjno-budowlanej. Wielorodzajowość oraz łączące się
zakresy robót powoduje, że podstawowa stawka podatku VAT może zostać zastosowana do
całego zamówienia. Zamawiający wyjaśnił, że z uwagi na teren leśny nie wyodrębnił on
oddzielnych części do realizacji. Część robót, w szczególności w zakresie robót ziemnych
i przygotowawczych,
niemożliwa jest do rozdzielenia na roboty budowlane i prace w zakresie
zagospodarowania terenu.
Zamawiający podniósł, że przytoczony przez Odwołującego wyrok WSA w Gdańsku
z dn
ia 2 października 2012 r. sygn. akt I SA/Gd 818/12 dotyczył budowy tunelu, przebudowy
drogi oraz zagospodarowania terenu. W przedmiotowym post
ępowaniu zagospodarowanie
terenu dotyczy stricte obszaru lasu. W wyroku WSA w Szczecinie z dnia 26 czerwca 2016 r.
sygn.
akt ISA/Sz 421/16 stwierdzono, że możliwe jest zastosowanie jednej stawki podatku VAT
w przypadku kompleksowej realizacji zadania.
Zamawiający wskazał, że kosztorys inwestorski opracowany celem ustalenia wartości
szacunkowej zamówienia (bez podatku VAT) również zawierał informację o 23% stawce
podatku VAT. Także oferty pozostałych wykonawców zawierają wycenę uwzględniającą
podstawową stawkę podatku VAT. W zaistniałej sytuacji brak było podstaw do odrzucenia
oferty Firmy Star jako zawierającej błąd w obliczeniu ceny polegający na przyjęciu stawki
podatku VAT
w wysokości 23% (podstawowej) zamiast 8% (preferencyjnej). Orzecznictwo KIO
wielokrotnie wskazywało, że art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp nie zawiera podstaw do odrzucenia oferty
w przypadku przyjęcia przez wykonawcę do obliczenia ceny oferty podstawowej stawki
podatku VAT. Zamawiający wskazał, że uchwała SN wydana w sprawie o sygn. akt IIICZP
52/11 została podjęta na kanwie sporu o możliwość zastosowania stawki preferencyjnej
zamiast stawki podstawowej, a nie możliwości zastosowania stawki podstawowej w sytuacji,
gdy możliwe było zastosowanie stawki preferencyjnej.
Zamawiający podkreślił, że rozdzielenie prac w szczególności ziemnych,
przygotowawczych spowodowałoby ich powielenie, a Zamawiający poniósłby z tego tytułu
ni
euzasadnione koszty lub naraziłby się na zarzut podwójnego finansowania z uwagi na
ubieganie się o dofinansowanie przedmiotowego zadania. Zamawiający podkreślił, że różnica
pomiędzy ofertami (Odwołującego i Przystępującego) wynosi 422 638,95 zł, a zatem wartość
spornej części zamówienia nie wpływa na ranking ofert w postępowaniu. Wartość prac
przyjętych przez Odwołującego w jego ofercie ze stawką 8% podatku VAT wynosi 542 279,06
zł.
Zamawiający potwierdził, że nie określił stawki VAT w SIWZ, pozostawiając tę kwestię
wykonawcom i
wskazał na przepis art. 146a pkt 1 w zw. z art. 41 ust 1 ustawy o podatku od
towarów i usług oraz art. 108 ust. 1 i 2 ww. ustawy, zgodnie z którym w przypadku wskazania
na fakturze kwoty podatku VAT wyższej od podatku należnego powstaje obowiązek zapłaty
przez podatnika kwoty w wysokości określonej na fakturze. W przypadku zastosowania stawki
23%, taka kwota podatku zostanie odprowadzona przez wykonawcę zamiast stawki
preferencyjnej.
Zdaniem Zamawiającego, ewentualne uchybienie Zamawiającego w
okolicznościach niniejszej sprawy pozostaje bez wpływu na wynik postępowania, gdyż cena
oferty wybranej zawierającej cenę obliczoną z zastosowaniem podstawowej stawki podatku
VAT w wysokości 23% jest niższa niż cena oferty Odwołującego, w której została zastosowana
stawka preferencyjna.
Krajowa Izba Odwoławcza, uwzględniając dokumentację postępowania, dokumenty
zgromadzone w aktach sprawy i wyjaśnienia złożone na rozprawie przez strony
i
uczestnika postępowania odwoławczego, ustaliła i zważyła, co następuje.
Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
Izba stwierdziła, że Odwołujący wykazał posiadanie legitymacji uprawniającej do
wniesienia odwołania, stosownie do art. 179 ust. 1 Pzp. Odwołujący, w przypadku
potwierdzenia się zarzutów odwołania i odrzucenia oferty wykonawcy Firma Star, uzyska
szansę na pozyskanie zamówienia jako, że jego oferta została sklasyfikowana na drugim
miejscu w rankingu ofert.
Wykonawca
– E. C. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą Firma "Star" E.
C. -
skutecznie przystąpił do postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego,
stosownie do wymogów art. 185 ust. 2 i 3 Pzp.
Zgodnie z treścią Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, przedmiotem
zamówienia jest: Rewitalizacja i zagospodarowanie lasu Bażantarnia w Łańcucie dla potrzeb
Parku Wypoczynku i Rekreacji. Szczegółowe określenie przedmiotu zamówienia zawarte
zostało w załączniku nr 5 do SIWZ.
Zamawiający w ramach dokumentacji przetargowej ujął projekt budowlany, projekt
wykonawczy, specyfikację techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych w branży
drogowej, sanitarn
ej i branży zieleń i architektura, przedmiary robót z podziałem na branżę
drogową, sanitarną oraz branżę zieleń i architektura, w tym – gospodarka drzewostanem,
urządzanie zieleni, elementy malej architektury, siłownia na powietrzu.
W załączniku nr 5 do SIWZ Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia wskazano
następujący zakres prac:
remont drogi na odcinku od ul.
Zielonej przez ul. Lipową- Bażantarnie do ul. Składowej,
alei
— powierzchnia z kruszywa;
remont i zabezpieczenie rowów odwadniających lub odprowadzających wody opadowe
wraz z przepustami;
wyznaczenie tras do biegów narciarskich i ewentualnych zjazdów sankami dla dzieci;
wyznaczenie ścieżek i placyków rekreacyjnych, edukacyjnych, miejsca piknikowego
i miejsca z urządzeniami sportowymi (siłownia na powietrzu);
wykonanie małej architektury — ławki, kosze na śmieci, tablice informacyjne,
zadaszenia, grill;
parking dla rowerów;
oczyszczenie terenu i przywrócenie pierwotnej konfiguracji terenu;
usunięcie podszytu złożonego z samosiewów drzew liściastych;
usunięcie drzew uschniętych, zamierających i zagrażających bezpieczeństwu
użytkowników;
wprowadzenie nasad
zeń drzew, jako uzupełnienie piętra zieleni izolacyjnej, krzewów i
roślinności runa leśnego;
12) odwodnienie terenu lasu Bażantarnia:
W istotnych postanowieniach umowy Zamawiający wskazał w sposób jednoznaczny,
że w ramach zadania Zamawiający zleca wykonawcy wykonanie zadania obejmującego:
- przebudow
ę alejek, rowów, przepustów,
- budow
ę kanalizacji deszczowej,
urządzenie zieleni - nasadzenia drzew i krzewów, wycinka drzew, roboty porządkowe,
agrotechniczne, zakładanie polan kwiatowych,
- zabezpieczenie b
rzegu rowu przed erozją,
budowa obiektów małej architektury.
Szczegółowa Specyfikacja Techniczna (SST) określa wymagania dotyczące
wykonania i odbioru robót związanych z założeniem zieleni - w zakresie:
usunięcia drzew uschniętych lub zniszczonych przez nawałnice
wywożenia dłużyc, karpiny i gałęzi
objęcia zabiegami pielęgnacyjnymi drzew okazałych (pomników przyrody)
trzebieży podszytu (usunięciu zakrzaczeń i samosiewów drzew liściastych w wieku do
10 lat)
wykoszenia chwastów i jednorocznych samosiewów na terenie przewidzianym pod
założenie polan kwietnych i nasadzeń roślin runa leśnego
oczyszczenia terenu z zanieczyszczeń
uprawy gleby glebogryzarką (50% terenu przewidzianego pod założenie polany kwietnej
i nasadzeń roślin runa leśnego)
ręcznego przekopania gleby (50% terenu pod założenie polany kwietnej i nasadzeń
roślin runa leśnego)
posadzenia drzew liściastych w doły 0,7/0,7m
posadzenia krzewów liściastych w doły 0,5/0,5m - posadzenia roślin runa leśnego
założenie łąki kwietnej
zamocowa
nie wegetacyjnej faszyny kokosowej na skarpach rowu odwadniającego”
W ramach opisu sposobu obliczenia ceny oferty Zamawiający postanowił, że za
wykonanie przedmiotu zamówienia będzie obowiązywało wynagrodzenie kosztorysowe.
Cenę oferty stanowi całkowite wynagrodzenie brutto za wykonanie przedmiotu zamówienia
wyliczone poprzez sporządzenie kosztorysu ofertowego z podziałem na zakresy. Cena
podana w ofercie ma obejmować wszystkie koszty wykonawcy związane z prawidłowym
wykonaniem niniejszego zamówienia. Kosztorys ofertowy należało sporządzić metodą
kalkulacji uproszczonej na podstawie przedmiarów robót, dokumentacji projektowej,
specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót stanowiących załączniki do SIWZ. Cena
podana w formularzu ofertowym musi wynika
ć z kosztorysu ofertowego. Za cenę oferty
uważać się będzie cenę brutto (łącznie z podatkiem VAT) – w pkt XII.2 SIWZ Zamawiający
wskazał, że „Cenę oferty stanowi całkowite wynagrodzenie brutto za wykonanie przedmiotu
zamówienia wyliczone poprzez sporządzenie kosztorysu ofertowego z podziałem na zakresy”.
Cenę brutto należało wskazać w Formularzu ofertowym (zgodnie z pkt 1. Formularza oferty:
„Oferujemy wykonanie ww. przedmiotu zamówienia zgodnie z postanowieniami specyfikacji
istotnych warunków zamówienia za cenę: brutto: ... zł, słownie brutto: ...”).
Cena stanowi
w przedmiotowym postępowaniu jedno z kryteriów oceny ofert - z wagą
60% (gwarancja
– 40%).
W
prowadzonym przez Zamawiającego postępowaniu złożono 6 ofert. Wykonawca
Firma Star wskazał w ofercie cenę 2 940 332,2 zł brutto, w tym 23% podatku VAT na cały
przedmiot zamówienia.
W ustalonym stanie faktycznym
Izba uznała za zasadny zarzut naruszenia art. 7 ust.
1 i 3 Pzp w związku z art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp, poprzez błędne przyjęcie przez Zamawiającego,
że nie jest on zobowiązany do badania cen ofertowych pod kątem poprawności stawki podatku
VAT przyjętej w zakresie prac związanych z zagospodarowaniem zieleni, co wynika ze
stanowiska
przedstawionego przez Zamawiającego oraz braku podjęcia czynności
polegających na wyjaśnieniu kwestii wysokości stawki podatku przyjętej w złożonych ofertach.
W ocenie Izby,
Zamawiający naruszył w powyższym zakresie zasadę uczciwej konkurencji
i równego traktowania wykonawców.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 października 2011 r. (sygn. akt. III
CZP 52/11)
„przy wykonywaniu przez zamawiającego obowiązku zbadania czy oferty
wykonawców nie zawierają błędów w obliczeniu ceny; przy równoczesnym braku w ustawie
przedmiotowych ograniczeń przy dokonywaniu przez niego takiej kontroli, ocenie
zamawiającego musi także podlegać przyjęcie przez wykonawcę prawidłowej stawki podatku
VAT, ponieważ podatek ten jest bez wątpienia elementem cenotwórczym. Odmienny wniosek
musiałby zatem prowadzić do niedającej się zaaprobować zgody na nieprzewidziane ustawą
ograniczenie uprawnień zamawiającego, a w konsekwencji uniemożliwienie mu rzetelnego
zbadania przesłanki uzasadniającej wykonanie przez zamawiającego ustawowego obowiązku
odrzucenia ofert.”
W dalszej części ww. uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, że „Zakres obowiązków
kontrolnych zamawiającego i kształt nakazanych ustawą, chronologicznie ujętych, kolejnych
jego obowiązków, warunkowany jest treścią SIWZ. Jedynie wówczas jeśli zamawiający
wskazał w SIWZ konkretną stawkę podatku VAT, kształtującą przecież także wysokość
określonej w ofercie ceny, to dopiero wtedy może dojść do ewentualnego wystąpienia innej
omyłki, polegającej na niezgodności przyjętej w ofercie stawki VAT ze stawką zawartą w SIWZ.
Niezgodność taka uzasadniałaby obowiązek poprawienia oferty i to tylko wówczas, gdy omyłka
polegająca na takiej niezgodności nie powoduje istotnych zmian w treści oferty. Natomiast
w sytuacji, w której zamawiający nie określił w SIWZ stawki podatku VAT w ogóle nie może
dojść do wystąpienia innej omyłki w rozumieniu art. 87 ust. 2 pkt 3 PZP, ponieważ nie wystąpi
wówczas ustawowa przesłanka niezgodności oferty z SIWZ, a to wobec braku dwóch
potrzebnych
do porównania elementów, a zarazem niezbędnych do oceny przesłanki
w postaci zaistnienia niezgodności. W tej ostatnio wskazanej sytuacji w rachubę wchodzi
wyłącznie ocena wystąpienia błędu w obliczeniu w ofercie ceny. Wobec braku faktycznej
możliwości odniesienia się do stawki podatku VAT wobec jej nieuwzględnienia w SIWZ,
obowiązek zamawiającego musi ograniczyć się wyłącznie do oceny prawidłowości przyjętej
w ofercie wykonawcy stawki podatku VAT, która jako element cenotwórczy miała niewątpliwie
bezpośredni wpływ na ukształtowanie wysokości przedstawionej w ofercie ceny. Przyjęcie
w ofercie nieprawidłowej stawki podatku VA T, będącego elementem cenotwórczym, jest
zatem równoznaczne z błędem w obliczeniu zawartej w ofercie ceny, polegającym na
wadliwym do
borze przez wykonawcę elementu mającego niewątpliwie wpływ na obliczenie
wysokości zaoferowanej ceny. Innymi słowy, posłużenie się przez wykonawcę choćby tylko
jednym nieprawidłowo określonym elementem kalkulacji ceny przekłada się na wystąpienie
błędu w obliczeniu ceny i to bez względu na skalę czy matematyczny wymiar stwierdzonego
uchybienia.”
Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że kwestia prawidłowości przyjętej
w ofercie stawki podatku VAT ma istotne znaczenie z punktu widzenia kalkulacji ceny oferty
oraz możliwości prawidłowego porównania cen ofert złożonych w postępowaniu. W ramach
czynności badania ofert Zamawiający jest zobowiązany zatem do wyjaśnienia przyjętych
stawek VAT przez wykonawców i oceny poprawności tej stawki. Nie jest możliwe prawidłowe
porównanie ofert, jeśli ceny w ofertach zostały wyliczone w różny sposób, a zatem wadliwa
jest czynność oceny ofert i wyboru oferty najkorzystniejszej. Podkreślić też należy, że w
sytuacji, gdy Zamawiający nie określił w SIWZ konkretnej stawki podatku VAT, co ma miejsce
w prowadzonym
postępowaniu, to na wykonawcy spoczywa obowiązek samodzielnego jej
ustalenia w oparciu o aktualne przepisy, a następnie dokonania wyceny przyjętych do
wyliczenia ceny oferty
składników cenotwórczych, w tym stawki podatku VAT. Przyjęcie przez
wykonawcę nieprawidłowej stawki podatku VAT stanowi błąd w obliczeniu ceny, o którym
mowa w art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp
, który powinien skutkować odrzuceniem oferty.
Jak wynika z wyjaśnień Zamawiającego, nie podejmował on w prowadzonym
postępowaniu żadnych czynności mających na celu wyjaśnienie kwestii prawidłowości stawki
podatku VAT
w wysokości 23% przyjętej w ofercie wykonawcy Firma Star, podczas gdy pozycji
176 załącznika nr 3 do ustawy o podatku od towarów i usług stanowiącego „wykaz towarów i
usług opodatkowanych stawką 8%” wymieniono usługi z grupowania 81.30.10.0 „usługi
z
wiązane z zagospodarowaniem terenów zieleni”, które stanowią istotny element przedmiotu
zamówienia. Stawka ta powinna zostać zastosowana do kalkulacji oferty w przedmiotowym
postępowaniu w zakresie robót obejmujących czynności zagospodarowania zieleni (art 41 ust.
2 w zw. z art. 146a pkt 2 w zw. z poz. 176 załącznika nr 3 do ustawy o VAT (Dz. U. z 2018 r.
poz. 2174 ze zm.).
P
rzedmiot zamówienia obejmuje czynności o charakterze złożonym, co potwierdziły
zgodnie strony postępowania, jednak złożoność dotyczy tu różnego rodzaju usług a nie
powiązania tych czynności w jednolite świadczenie. Z dokumentacji przetargowej wynika
jednoznacznie,
że Zamawiający przygotował odrębny szczegółowy opis przedmiotu
zamówienia do każdego rodzaju czynności, odrębne przedmiary na potrzeby rozliczenia
kosztorysowego wykonanych prac, w tym
również w zakresie zagospodarowania zieleni.
Powyższe potwierdza, że prace wykonywane w zakresie zagospodarowania zieleni będą
stanowić samodzielne i niezależne od robót budowlanych usługi. Z wyjaśnień Głównego
Urzędu Statystycznego do PKWiU z 2008 r. wynika, że grupowanie PKWiU 81.30.10.0
obejmuje:
usługi zasadzeń, pielęgnację i utrzymanie:
a)
parków i ogrodów:
- przy domach prywatnych i domach wielomieszkaniowych,
przy budynkach użyteczności publicznej i częściowo publicznej (szkoły, szpitale,
budynki administracyjne, kościoły itp.),
- na terenach miejskich (parki miejskie, strefy zieleni, cmentarze itp.), przy budynkach
przemysłowych i handlowych,
b) zieleni:
budynków (zieleń fasad, ogrody na dachach i wewnątrz budynków itp.),
autostrad, ulic, dróg kolejowych i tramwajowych, brzegów dróg wodnych, w portach itp.,
terenów sportowych, terenów przeznaczonych do gier i zabaw na świeżym powietrzu i
innych terenów rekreacyjnych (np. trawniki przeznaczone do zażywania kąpieli
słonecznych, pola golfowe),
wód stojących i płynących (zbiorniki wodne, bagna, stawy, baseny kąpielowe, fosy,
strumyki, potoki, rzeki, systemy oczyszczania ścieków),
2. zagospodarowanie terenów zieleni i dokonywanie zasadzeń w ceku ochrony przed hałasem,
wiatrem, erozją, oślepianiem lub dla ułatwienia widoczności,
sadzenie i pielęgnacja drzew i innych roślin, włączając przycinanie gałęzi i żywopłotów,
przesadzanie wieloletnich drzew,
4. pozostałe usługi związane z zagospodarowaniem terenów zieleni innych niż rolnicze i leśne:
renaturalizacja, rekultywacja, melioracj
a gruntów, tworzenie obszarów retencyjnych,
zbiorników burzowych itp.,
5. usługi projektowe i budowlane w zakresie drobnych prac związanych z zagospodarowaniem
terenów zieleni (kształtowanie terenu, budowy ścian oporowych, ścieżek spacerowych itp.).
Czynno
ści z powyższego katalogu zostały wskazane wprost w opisie przedmiotu
zamówienia w części dotyczącej zagospodarowania zieleni w tym postępowaniu.
Izba stwierdziła, że w przedmiotowym postępowaniu nie sposób jest przyjąć, iż roboty
budowlane, które będą realizowane w ramach przedmiotu zamówienia są czynnościami
przygotowawczymi do czynności zagospodarowania zieleni lub też odwrotnie.
Jak wynika z orzecznictwa TSUE,
tylko w pewnych okolicznościach odrębne
świadczenia można uznać za jednolitą czynność. Przykładowo w wyroku z dnia 21 lutego 2008
r. w sprawie C-425/06 Ministero dell Economia e delle Finanze vs. Part Service Srl TSUE
stwierdził: „(...) gdy czynność obejmuje kilka świadczeń, powstaje pytanie, czy należy ją
uważać za jednolitą czynność, czy też kilka odrębnych i niezależnych świadczeń, które należy
oceniać oddzielnie. Kwestia ta ma szczególne znaczenie z punktu widzenia podatku VAT, w
szczególności dla zastosowania stawek opodatkowania lub przepisów dotyczących zwolnień
przewidzianych przez szóstą dyrektywę (zob. wyroki: z 25 lutego 1999 r. w sprawie C-349/96
CPP oraz z 27 października 2005 r. w sprawie C-41/04 Levob Verzekeringen i OV Bank). W
tym zakresie z art. 2 wynika, że każde świadczenie powinno być zwykle uznawane za odrębne
i niezależne (zob. ww. wyroki w sprawach CPP, pkt 29, oraz Levob Verzekeringen i OV Bank,
pkt 20)
”.
Jako k
ryterium odrębności często stosowane w kontekście świadczeń złożonych
przyjmuje się ustalenie czy poszczególne świadczenia mogą występować w obrocie
gospodarczym niezależnie i czy mogą być wykonane przez dowolny inny podmiot. W
przypadku odpowiedzi twierdzącej, nie następuje świadczenie złożone, lecz kilka odrębnych
świadczeń, które powinny być dla celów opodatkowania VAT traktowane niezależnie od siebie.
Zgodnie z podejściem zaprezentowanym przez Trybunał Sprawiedliwości m.in. w wyroku z
dnia 27 września 2012 r. w sprawie C-392/11 Field Fisher Waterhouse, za pomocniczą należy
uznać czynność, która nie stanowi dla nabywcy celu samego w sobie, lecz jest środkiem do
pełnego zrealizowania lub wykorzystania usługi zasadniczej, a jej cel jest zdeterminowany
przez czynność główną.
Podobnie w
orzecznictwie NSA przyjmuje się, że świadczenie złożone ma miejsce
wówczas, gdy relacja poszczególnych świadczeń wykonywanych na rzecz jednego nabywcy
dzieli je na świadczenie podstawowe i świadczenia pomocnicze tzn. takie, które umożliwiają
skorzystanie z
e świadczenia podstawowego lub są niezbędne dla możliwości skorzystania ze
świadczenia podstawowego. Jeżeli jednak świadczenia te można rozdzielić, tak że nie zmieni
to ich charakteru ani wartości z punktu widzenia nabywcy, wówczas świadczenia takie powinny
być traktowane jako dwa niezależnie opodatkowane świadczenia (wyrok NSA z dnia 6 maja
2015 r., I FSK 2105/13).
Świadczenie złożone charakteryzuje się kompleksowością i
współzależnością wielu czynności, które wykonywane w sposób skoordynowany i efektywny
mają doprowadzić do osiągnięcia zamierzonego celu. W przypadku usług o charakterze
złożonym, o wysokości stawki podatku decyduje to, czy w danych okolicznościach mamy do
czynienia z jedną usługą złożoną, czy też z szeregiem jednostkowych usług. Ocena tej
o
koliczności winna odbywać się w oparciu o to, czy dokonywane czynności (świadczenia)
wykazują ze sobą tak ścisłe powiązanie, że w sensie gospodarczym tworzą jedną całość,
której rozdzielenie miałoby sztuczny charakter.
U
sługa zagospodarowania terenów zieleni stanowi odrębną usługę wobec robót
budowlanych
. Fakt, że będzie ona wykonywana w ramach zamówienia obejmującego
realizacj
ę robót budowlanych nie przesądza o kwalifikacji podatkowej tej czynności jako usługi
złożonej, gdyż są to różne, niezależne od siebie usługi (roboty), które powinny być
opodatkowane VAT według właściwych dla nich zasad. W konsekwencji w przedmiotowym
postępowaniu czynności obejmujące zagospodarowanie terenów zieleni powinny być
opodatkowane stawką 8%, natomiast pozostałe czynności - stawką VAT 23%.
Ponieważ w przedmiotowym postępowaniu Zamawiający nie określił w SIWZ
prawidłowej stawki podatku VAT, to ocena prawidłowości zastosowania stawki podatku VAT
przez wykonawcę Firma Star powinna być dokonana w świetle art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp a nie
art. 89 ust. 1 pkt 2 Pzp jako niezgodność z treścią Specyfikacji.
Wob
ec powyższego należało uznać, że oferta wykonawcy Firma Star, który dokonał
kalkulacji ceny zamówienia w zakresie zagospodarowania zieleni w oparciu o 23% stawkę
VAT, winna zostać odrzucona na podstawie art 89 ust. 1 pkt 6 Pzp jako zawierająca błąd w
obliczeniu ceny
, który nie podlega poprawie w trybie art. 87 ust. 2 Pzp. Zasadny jest zatem
zarzut naruszenia art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp w zw. z art. 2 pkt 1 Pzp oraz w zw. z art. 7 ust. 1
Pzp, poprzez zaniechanie odrzucenia oferty
złożonej przez wykonawcę Firma Star, która
została skalkulowana z nieprawidłową stawką podatku VAT w zakresie prac związanych z
zagospodarowaniem zieleni.
Izba stwierdziła, że naruszenie w postępowaniu przepisów art. 7
ust. 1 i art. 89 ust. 1 pkt 6 Pzp miało wpływ na wynik postępowania, co stanowiło podstawę do
uwzględnienia odwołania, stosownie do art. 192 ust. 2 Pzp.
Biorąc pod uwagę stan rzeczy ustalony w toku postępowania, Izba orzekła, jak
w sentencji, na podstawie art. 192 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 pkt 1 Pzp.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 ustawy
Pzp oraz § 3 pkt 1 i 2, § 5 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca
2010 roku w sprawie wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów
kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich rozliczania (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz.
………………………………