Sygn. akt: KIO 296/22
KIO 344/22
WYROK
z 28 lutego 2022 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący: Ernest Klauziński
Emilia Garbala
Beata Konik
Protokolant:
Mikołaj Kraska
po rozpoznaniu na rozprawie 23 lutego 2022
roku w Warszawie odwołań wniesionych
do Prezesa Krajowej I
zby Odwoławczej przez odwołującego: Dominex Sp. z o.o. z siedzibą
w
Świętochłowicach:
1. 4 lutego 2022 r. w sprawie o sygn. akt KIO 296/22,
2. 9 lutego 2022 r. w sprawie o sygn. akt KIO 344/22,
w
postępowaniu prowadzonym przez zamawiającego: Spółkę Restrukturyzacji Kopalń
S.A. z siedzibą w Bytomiu
orzeka:
1. Oddala
oba odwołania.
Kosztami postępowania w sprawie o sygn. akt KIO 296/22 obciąża odwołującego:
Dominex Sp. z o.o. z siedzibą w Świętochłowicach i zalicza w poczet kosztów
postępowania odwoławczego kwotę 10 000 zł 00 gr (słownie: dziesięć tysięcy złotych
00/100), uiszczoną przez odwołującego tytułem wpisu od odwołania.
Kosztami postępowania w sprawie o sygn. akt KIO 344/22 obciąża odwołującego:
Dominex Sp. z o.o. z siedzibą w Świętochłowicach i zalicza w poczet kosztów
postępowania odwoławczego kwotę 10 000 zł 00 gr (słownie: dziesięć tysięcy złotych
00/100), uiszczoną przez odwołującego tytułem wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 579 i 580 ustawy z 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych
(tekst jednolity Dz.U.2021 r., poz. 1129 ze zmianami) na niniejszy wyrok - w terminie 14 dni
od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ………............…………………..……………
………............…………………..……………
………............…………………..……………
Sygn. akt: KIO 296/22
KIO 344/22
U z a s a d n i e n i e
Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. z siedzibą w Bytomiu (dalej: Zamawiający) prowadzi
na podstawie przepisów ustawy z 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U.
z 2019 r., poz. 2019, dalej: Pzp):
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie podstawowym
pn. Likwidacja
wybranych obiektów budowlanych na powierzchni dla Spółki
Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu Oddział w Rudzie Śląskiej KWK „Pokój I -
Śląsk” Ruch „Śląsk”, nr postępowania: ZP-S-0011/21. Ogłoszenie o zamówieniu
zostało opublikowane 25 maja 2021 r. w Biuletynie Zamówień Publicznych pod
numerem 2021/BZP 00063507/01,
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie podstawowym
pn.
Likwidacja infrastruktury kolejowej dla Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A.
w Bytomiu Oddział w Rudzie Śląskiej KWK „Pokój I - Śląsk” Ruch „Śląsk”,
nr postępowania: ZP-S-0012/21. Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane
28 maj
a 2021 r. w Biuletynie Zamówień Publicznych pod numerem 2021/BZP
Wykonawca Dominex Sp. z o.o.
z siedzibą w Świętochłowicach (dalej: Odwołujący) wniósł
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej:
1. 4 lutego 2022 r.
odwołanie w sprawie o sygn. akt KIO 296/22 dotyczące
postępowania wskazanego wyżej w punkcie 1,
2. 9 lutego 2022 r.
odwołanie w sprawie o sygn. akt KIO 344/22 dotyczące
postępowania wskazanego wyżej w punkcie 2.
Oba o
dwołania różniły się nieznacznie – w zakresie stanu faktycznego dotyczącego obu
postępowań. Zarzuty i żądania zawarte w tych odwołaniach były jednakowe, z tego względu
dalej
zostaną zreferowane tak, jakby były jednym odwołaniem dotyczącym dwóch
postępowań.
Odwołujący zarzucił Zamawiającemu naruszenie następujących przepisów Pzp:
1. art. 226 ust. 1 pkt 2 lit. a) w zw. z art. 111 pkt 4 w zw. z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp przez
bezpodstawne odrzucenie ofert złożonych przez Odwołującego mimo, że nie podlegał
on wykluczeniu z postępowań w sytuacji, gdy:
a. wyrok Izby o sygn. akt KIO 3707/21 nie
był prawomocny, a zatem nie zaistniało
zdarzenie o którym mowa w art. 111 pkt 4 Pzp,
b. brak
było zdarzenia o którym mowa w art. 111 pkt 4 Pzp, gdyż w toku
post
ępowania o udzielenie zamówienia publicznego nr ZP-BD-0012/20, w którym
miało dojść do zmowy z udziałem Odwołującego, taka okoliczność nie została
stwierdzona przez zamawiającego prowadzącego ww. postępowanie, jak również
nie zostało wydane żadne prawomocne orzeczenie w tym zakresie;
c.
w toku postępowania nr ZP-BD-0012/20 nie doszło do zmowy przetargowej
między Odwołującym i wykonawcą NOMET S. N. z siedzibą w Dąbrowie
Górniczej (dalej: NOMET), a Zamawiający nie wykazał takiej zmowy.
Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie Zamawiającemu:
unieważnienia czynności wykluczenia Odwołującego i odrzuceniu jego oferty.
Odwołujący wniósł ponadto o obciążenie Zamawiającego kosztami postępowania.
W uzasadnieniu odwołania Odwołujący wskazał m.in.:
Zamawiający poinformował Odwołującego o odrzuceniu jego ofert na podstawie art. 226
ust. 1 pkt 2) lit. a Pzp.
W uzasadnieniu Zamawiający wskazał, że wykluczenie nastąpiło
na podstawie art. 111 pkt 4 w zw. z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp.
Uzasadniając zastosowanie art. 111 pkt 4 w zw. z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp Zamawiający
powołał się na okoliczność wydania wyroku Izby o sygn. akt KIO 3707/21 w którym, jak
wskazał Zamawiający, ustalono, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego nr
ZP-BD-0012/20 d
oszło między Odwołującym, a wykonawcą NOMET do porozumienia
mającego
na celu zakłócenie konkurencji. Zamawiający przywołał ustalenia Izby zawarte w wyroku
KIO 3707/21, które leżały u podstaw uwzględnienia przez nią zarzutu naruszenia art. 108
ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 111 pkt 4 Pzp.
Zdaniem Odwołującego ww. decyzja Zamawiającego podjęta została z naruszeniem
przepisów Pzp.
Zamawiający nie ustalił samodzielnie, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, faktu
zawarcia zmowy przetargowej w postępowaniu nr ZPBD-0012/20. Podstawą wykluczenia nie
była okoliczność o której mowa w art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp tj. „jeżeli zamawiający może
stwierdzić, na podstawie wiarygodnych przesłanek, że wykonawca zawarł z innymi
wykonawcami porozumienie mające na celu zakłócenie konkurencji”. Wykluczenie
Odwołującego z postępowań uzasadnione było natomiast faktem wydania przez Izbę wyroku
KIO 3707/2
1, w którym stwierdzono zawarcie zmowy w postępowaniu nr ZP-BD-0012/20.
Dla Zamawiającego wydanie wyroku KIO 3707/21 było właśnie zdarzeniem, o którym mowa
w art. 111 pkt 4 Pzp
, które w powiązaniu z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp spowodowało
wykluczenie Odwołującego. Potwierdzała to wskazana przez Zamawiającego podstawa
prawna wykluczenia tj. art. 111 pkt 4 w zw. z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp, a nie art. 108 ust. 1
pkt
w zw. z art. 111 pkt 4 Pzp. W
orzeczeniu KIO 3707/21 zarzutem odwołania był właśnie
art. 108 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 111 pkt 4 Pzp.
Potwierdzeniem, że przedmiotowa decyzja Zamawiającego nie stanowiła stwierdzenia
zmowy w post
ępowaniu nr ZP-BD-0012/20, ale była jedynie pochodną wyroku KIO 3707/21
było poniższe stwierdzenie Zamawiającego dotyczące tego orzeczenia:
„Krajowa Izba Odwoławcza wskazała, że okoliczności związane z tzw. zmową przetargową
mogą zostać stwierdzone w okresie późniejszym, po zakończeniu takiego postępowania.
Jeżeli zostanie stwierdzone, że w konkretnym postępowaniu zaistniały podstawy do uznania,
że mieliśmy do czynienia ze zmową przetargową, to okres wykluczenia, wynikający z
przepisu art. 111 pkt 4 Pzp
należy liczyć od tego zdarzenia”.
Z powyższego cytatu wynikało, że to Izba w sprawie o sygn. akt KIO 3707/21 stwierdziła
okoliczności związane ze zmową przetargową, a w konsekwencji wskazany w art. 111 pkt 4
Pzp
należało liczyć od tego zdarzenia.
Odwołujący podkreślił, że wyrok Izby o sygn. akt KIO 3707/21 był nieprawomocny,
a 4 lutego 2022 r.
Odwołujący go zaskarżył. Podejmując 4 lutego 2022 r. decyzję o
odrzuceniu oferty Odwołującego, Zamawiający miał świadomość, że wyrok KIO 3707/21
był nieprawomocny i nie mógł stanowić podstawy do odrzucenia oferty Odwołującego.
Zdarzeniem,
o którym mowa w art. 111 pkt 4 Pzp może być tylko prawomocna decyzja,
w tym przypadku prawomocny wyrok Izby. Potwierdzeniem takiej interpretacji art. 111 pkt 4
w zw. z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp jest art. 57 ust. 4 lit. d) Dyrektywy Parlamentu Europejskiego
i Rady 2014/24/UE z
26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych (Dz.Urz.UE.L Nr 94,
str. 65), którego implementację do porządku krajowego stanowił art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp
oraz art. 57 u
st. 7 ww. dyrektywy, który implementowany był przez art. 111 pkt 4 Pzp.
A
rt. 57 ust. 7 Dyrektywy 2014/24/UE, zdanie trzecie, stanowi: Jeżeli okres wykluczenia
nie został określony w prawomocnym wyroku, nie przekracza on pięciu lat od daty skazania
prawom
ocnym wyrokiem w przypadkach, o których mowa w ust. 1 i trzech lat od daty
odnośnego zdarzenia w przypadkach, o których mowa w ust. 4.
W
kwestii interpretacji użytego w art. 57 ust. 7 Dyrektywy 2014/24/UE pojęcia „zdarzenie”
wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 24 października 2018 w sprawie
C-
124/17, Vossloh Laeis GmbH v. Stadtwerke Munchen GmbH, a analiza Trybunału w tym
zakresie potwierdza
ła prezentowaną przez Odwołującego wykładnię art. 108 ust. 1 pkt 5
oraz art. 111 pkt 4 Pzp.
W pkt 34 ww. orzeczenia wskazano:
„Przez pytania trzecie i czwarte, które należy rozpatrywać łącznie, sąd odsyłający zmierza
zasadniczo do ustalenia, czy art. 57 ust. 7 dyrektywy 2014/24 należy interpretować w ten
sposób, że gdy wykonawca dopuścił się zachowania objętego podstawą wykluczenia
określoną w art. 57 ust. 4 lit. d) tej dyrektywy, za które właściwy organ nałożył sankcję,
maksymalny okres wykluczenia należy liczyć od daty wydania decyzji tego organu”.
P
rzedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału była więc przesłanka wykluczenia z postępowania
dotycząca zawarcia z innymi wykonawcami porozumienia mającego na celu zakłócenie
konkurencji i ocena od jakiego momentu należało liczyć okres wykluczenia. Sprawa będąca
przedmiotem rozstrzygnięcia TSUE dotyczyła decyzji federalnego urzędu antykartelowego,
który nałożył na Vossloh Laeis karę za to, że brała ona do roku 2011 udział w
porozumieniach dążących do zakłócenia konkurencji w ramach kartelu szynowego. Trybunał
rozstrzygał zatem, czy okres wykluczenia należało liczyć od dnia wydania decyzji przez
federalny urząd antykartelowy, czy od dnia zakończenia uczestnictwa w kartelu.
Rozstrzygając powyższą kwestię Trybunał uznał, że choć „art. 57 ust. 7 dyrektywy 2014/24
nie zawiera dalszych wyjaśnień co do charakteru „odnośnego zdarzenia”, ani w
szczególności momentu, w którym ono następuje, należy zauważyć, że przepis ten
przewiduje w odniesieniu do obowiązkowych podstaw wykluczenia, o których mowa w ust. 1
tego
artykułu, że jeżeli okres wykluczenia nie został określony w prawomocnym wyroku,
okres pięciu lat powinien być liczony od daty skazania tym prawomocnym wyrokiem, bez
względu na datę, w której miały miejsce okoliczności faktyczne leżące u podstaw tego
skaz
ania. Tym samym w odniesieniu do tych podstaw wykluczenia okres ten oblicza się od
daty
przypadającej
niekiedy
sporo
po popełnieniu czynów wypełniających znamiona naruszenia”.
W powyższym motywie Trybunał uznał zatem, że w świetle art. 57 ust. 7 dyrektywy zasadą
jest, że okres wykluczenia liczy się nie od dnia popełnienia czynu wypełniającego znamiona
naruszenia (np. zawarcia zmowy przetargowej), ale od daty skazania, która przypada
niekiedy sporo po popełnieniu czynu.
W dalszej części orzeczenia TSUE wskazał: „W niniejszej sprawie za zachowanie objęte
odpowiednią podstawą wykluczenia została nałożona sankcja na mocy decyzji właściwego
organu wydanej w ramach postępowania uregulowanego przez prawo Unii lub prawo
krajowe, której celem było stwierdzenie zachowania stanowiącego naruszenie normy
prawnej.
W takiej sytuacji, w trosce o spójność z zasadami obliczania terminu przewidzianego
dla obowiązkowych podstaw wykluczenia, lecz także o przewidywalność i pewność prawa,
należy uznać, że okres trzech lat przewidziany w art. 57 ust. 7 dyrektywy 2014/24 oblicza
się od daty zapadnięcia tej decyzji”.
„W rezultacie okres wykluczenia oblicza się nie od chwili uczestnictwa w kartelu, lecz od
daty, w której to zachowanie stało się przedmiotem stwierdzenia naruszenia przez właściwy
organ
”.
W powyższych motywach Trybunał stwierdził jednoznacznie, że liczenie okresu wykluczenia
musi następować od dnia wydania decyzji właściwego organu z uwagi na troskę
o przewidywalność i pewność prawa. Decyzja ta musi mieć walor ostateczności, a zatem
musi być prawomocna. Wykluczenia z postępowań wykonawców z powołaniem
się na nieprawomocne decyzje prowadziłoby do chaosu prawnego.
Mając ponadto na uwadze przepis art. 57 ust. 7 Dyrektywy 2014/24/UE, a także zasadę
pewności prawa, podstawą wykluczenia na podstawie art. 111 pkt 4 w zw. z art. 108 ust. 1
pkt 5 Pzp mo
gła być tylko prawomocna decyzja, w tym przypadku prawomocny wyrok Izby
tj. zdarzenie o którym mowa w art. 111 pkt 4 Pzp oraz art. 57 ust. 7 dyrektywy 2014/24/UE.
Taka sytuacja w przedmiotowym stanie faktycznym nie
wystąpiła.
Niezależnie od powyższej argumentacji Odwołujący podniósł, że o naruszeniu przez
Zamawiającego art. 111 pkt 4 w zw. z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp świadczyła również
okoliczność, w której podstawą wykluczenia z postępowania na tej podstawie mogła być
wyłącznie prawomocna decyzja zamawiającego podjęta wyłącznie w toku postępowania nr
ZP-BD-
0012/20, lub też prawomocny wyrok Izby w tym zakresie wydany w związku z
postępowaniem odwoławczym w toku postępowania nr ZP-BD-0012/20. W toku
postępowania nr ZP-BD-0012/20 nie została jednak stwierdzona zmowa przetargowa z
udziałem Odwołującego, żaden z wykonawców nie podniósł też zarzutów do decyzji
zamawiającego w tym zakresie.
W opinii Odwołującego już z samej treści art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp wynika, że „możliwość
stwierdzenia na podstawie wiarygodnych przesłanek, że wykonawca zawarł z innymi
wykonawcami porozumienie mające na celu zakłócenie konkurencji” mogła nastąpić tylko
w toku tego postępowania, w którym doszło do zawarcia nielegalnego porozumienia i tylko
przez tego zamawiającego, który to konkretne postępowanie prowadził. Art. 108 ust. 1 pkt 5
Pzp
, w części dotyczącej „grupy kapitałowej”, używa w odniesieniu do wykonawców
podejrzanych o udział w zmowie określenia „chyba, że wykażą”. Oznacza to, że wykonawcy
należący do grupy kapitałowej, przed ich wykluczeniem, muszą mieć zapewnioną możliwość
wykazania, że oferty przygotowali niezależnie od siebie. Tymczasem, w innym
post
ępowaniu, prowadzonym np. 2 lata po złożeniu odrębnych ofert przez kilku wykonawców
należących
do jednej grupy kapitałowej, może startować tylko jeden z tych wykonawców. Uznanie
zatem, że również w tym postępowaniu możliwe jest badanie zaistnienia zmowy
przetargowej, zawartej w postepowaniu prowadzonym 2 lata temu, oznaczałoby zatem, że
wykonawca, który rzekomo uczestniczył w tej zmowie, a nie złożył oferty w aktualnie
prowadzonym postępowaniu, pozbawiony byłby prawa jakie daje mu art. 108 ust. 1 pkt 5
Pzp.
Na potwierdzenie trafności takiej wykładni art. 108 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 111 pkt 4 Pzp
Odwołujący wskazał wyroki KIO 3106/21, KIO 3019/21 oraz KIO 3012/21, które zapadły
na skutek w zasadzie tożsamych odwołań złożonych przez Odwołującego FOXMET w
innych postępowaniach prowadzonych przez Zamawiającego (postępowania nr: ZP-K-
nr ZP-M-0001/21 i nr ZP-PI-
0003/21), gdzie w każdym z nich formułował on ten sam
co obecnie zarzut tj. naruszenia art. 108 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 111 pkt 4 Pzp przez
zaniechanie wykluczenia z postępowania Dominex Sp. z o.o. mimo zawarcia nielegalnego
porozumienia z NOMET
w toku postępowania nr ZP-BD-0012/20.
Zasadność prezentowanej przez Odwołującego wykładni art. 108 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 111
pkt 4 Pzp
potwierdzają przepisy Pzp określające terminy na korzystanie ze środków ochrony
prawnej (art. 515 Pzp).
Zasadą jest, że podnoszenie zarzutów w stosunku do czynności,
czy też zaniechania dokonania czynności przez zamawiającego winno następować w ściśle
określonych terminach liczonych od dnia, w którym wykonawca dowiedział się lub mógł
się dowiedzieć o danym naruszeniu ze strony zamawiającego. Uregulowana w art. 108 ust. 1
pkt 5 Pzp
przesłanka wykluczenia z postępowania, znajduje zastosowanie, jeżeli
zamawiający prowadzący dane postępowanie, był w stanie stwierdzić, że wykonawcy
ubiegający
się o zamówienie w tym postępowaniu, zawarli nielegalne porozumienie, mające na celu
zakłócenie konkurencji w tym postępowaniu. Jeżeli zatem inny wykonawca uczestniczący
w tym post
ępowaniu stwierdziłby, że mimo istnienia wiarygodnych przesłanek co do
zawarcia nielegalnego porozumienia (np. złożone dwie podobne oferty lub wykonawca
wybrany celowo odmówił podpisania umowy, w celu umożliwienia udzielania zamówienia
drugiemu wykonawcy) zamawiający zaniechał wykluczenia wykonawców na podstawie art.
108 ust. 1 pkt 5 Pzp
, to zarzut ten winien on formułować w terminach określonych w art. 515
Pzp
. Reguła ta jest niezbędna dla zachowania pewności prawa oraz realizacji zasady
koncentracji środków ochrony prawnej. Wymaga podkreślenia, że zamawiający prowadzący
postępowanie nie może udzielić zamówienia wykonawcy podlegającemu wykluczeniu na
podstawie
art.
ust.
pkt 5 Pzp
tj. który wspólnie z innym wykonawcą uczestniczącym w tym postępowaniu zawarł
porozumienie mające na celu zakłócenie konkurencji. Zaniechanie zamawiającego
w tym zakresie można stwierdzić najpóźniej w momencie ogłoszenia wyników postępowania,
a zatem zarzut naruszenia art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp
winien być formułowany w terminie
określonym w art. 515 ust. 1 Pzp. Podniesienie takiego zarzutu w innym terminie musiałoby
być uznane za spóźnione. Powyższe potwierdzało, że wykładnia art. 108 ust. 1 pkt 5
w zw. z art. 111 pkt 4 Pzp
prowadząca do dopuszczenia możliwości badania zmowy
przetargowej w innym post
ępowaniu niż to, w którym doszło do jej zawarcia prowadziłaby
do przywrócenie terminów do korzystania ze środków ochrony prawnej i zaburzenia
wynikającej z przepisów Pzp zasady koncentracji środków ochrony prawnej.
21 lutego 2022
r. Zamawiający złożył pisemną odpowiedź na odwołania i wniósł
o ich
oddalenie. Uzasadniając swoje stanowisko Zamawiający wskazał m. in.:
P
odstawą wykluczenia Odwołującego z postępowań objętych odwołaniami nie było wydanie
wyroku w sprawie o sygn. akt KIO 3707 /21, a fakt jego uczestnictwa w zmowie
przetargowej. Wywodzenie przez O
dwołującego odmiennych wniosków z kolejności podania
przez Zamawiającego jednostek redakcyjnych przepisów Pzp pozostających w związku było
nieuprawnione. W toku postępowania przed KIO zostały ujawnione okoliczności, które
wcześniej nie były przedmiotem rozwagi Zamawiającego, stąd zbieżność czasowa czynności
Zamawiającego z wydaniem wyroku. Zamawiający, jako podmiot publiczny, nie mógł
tolerowa
ć sytuacji, w której w aktualnie toczących się postępowaniach brał udział
wykonawca
, który uczestniczył w zmowie przetargowej. Zgodnie z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp
z
amawiający wyklucza wykonawcę, jeżeli może stwierdzić na podstawie wiarygodnych
przesłanek,
że wykonawca zawarł z innymi wykonawcami porozumienie mające na celu zakłócenie
konkurencji. Zamawiający dysponował takimi wiarygodnymi przesłankami, a zdarzeniem,
o którym mowa w art. 111 pkt 4 Pzp nie było wydanie wyroku a zaistnienie zmowy
przetargowej.
Błędnie Odwołujący wskazał przy tym, że podstawą wykluczenia wykonawcy zgodnie
z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp mo
gła być wyłącznie prawomocna decyzja właściwego organu.
Wykładnia taka w pierwszej kolejności jest sprzeczna z literalnym brzmieniem art. 108 ust. 1
pkt 5 Pzp. N
awet gdyby przyjąć, że zmowa przetargowa mogłaby być sankcjonowana
wyłącznie po jej stwierdzeniu przez właściwy organ, orzeczenie KIO nie jest decyzją
właściwego organu w zakresie porozumień mających na celu zakłócenie konkurencji. Organ
t
en, zgodnie z konstrukcją ustawową, nie jest bowiem powołany do stwierdzenia porozumień
mających na celu zakłócenie konkurencji.
Nie ulegało wątpliwości, że wyrok KIO 3707/21, w którym stwierdzono zmowę przetargową
w postępowaniu ZP-BD-0012/20 był nieprawomocny. Ustawodawca nie obliguje jednak
zamawiających do wstrzymania się z prowadzonymi postępowaniami do czasu
rozstrzygnięcia skargi na orzeczenie Izby.
Na potwierdzenie wystąpienia okoliczności przemawiających za stwierdzeniem udziału
Odwołującego w zmowie przetargowej w postępowaniu ZP-BD-0012/20 Zamawiający
przytoczył podstawowe fakty, które były już przedmiotem oceny Izby w postępowaniu o sygn.
akt KIO 3707/21.
Po przeprowadzeniu rozprawy Izba, uwzględniając dokumentację przedmiotowego
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w tym w szczególności treść
specyfikacji warunków zamówienia, jak również biorąc pod uwagę oświadczenia
i stanowiska stron zawart
e w odwołaniu, odpowiedziach na odwołania, a także
wyrażone ustnie na rozprawie i odnotowane w protokole, ustaliła i zważyła,
co następuje.
I
zba stwierdziła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek ustawowych skutkujących
odrzuceniem odwołań, wynikających z art. 528 Pzp.
Przystąpienie do postępowania odwoławczego w sprawie o sygn. akt KIO 296/22 po stronie
Zamawiającego zgłosił wykonawca Foxmet Sp. z o.o. z siedzibą w Czerwionce-
Leszczynach.
W uzasadnieniu swojego interesu w przystąpieniu do postępowania
wykonawca wskazał: „Przystępujący posiada interes w uzyskaniu rozstrzygnięcia odwołania
na korzyść Zamawiającego gdyż oddalenie odwołania jest konieczne dla utrzymania w mocy
czynności Zamawiającego związanej z wykluczeniem z zamówień publicznych
Odwołującego, który wraz z innym wykonawcą w innym postępowaniu zawarł porozumienie
mające na celu zakłócenie konkurencji pomiędzy wykonawcami”. Izba ustaliła, że 22 lipca
r.
Zamawiający
na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 2 lit. a Pzp
odrzucił z postępowania ofertę wykonawcy
Foxmet Sp. z o.o. uznając, że wykonawca ten podlega wykluczeniu z postępowania.
Wykonawca
ten 2
7 lipca 2021 r. złożył do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej odwołanie przeciwko
ww. czynności Zamawiającego. Wyrokiem KIO 2254, 2255/21 z 6 września 2021 r. Krajowa
Izba Odwoławcza oddaliła odwołanie i utrzymała w mocy odrzucenie oferty wykonawcy
Foxmet.
Wyrok ten nie został zaskarżony do sądu i uprawomocnił się. W konsekwencji
powyższego Izba uznała, że Foxmet Sp. z o.o. nie jest już wykonawcą biorącym udział
w postępowaniu. Nie ma on zatem interesu w popieraniu Zamawiającego. Co za tym idzie
nie zostały wypełnione przesłanki określone w art. 525 ust. 1 Pzp, zgodnie z którym
wykonawca może zgłosić przystąpienie do postępowania odwoławczego w terminie 3 dni od
dnia otrzymania kopii odwołania, wskazując stronę, do której przystępuje, i interes w
uzyskaniu r
ozstrzygnięcia na korzyść strony, do której przystępuje.
Wobec powyższego Izba podczas posiedzenia niejawnego z udziałem z stron postanowiła
w urzędu nie dopuścić wykonawcy Foxmet Sp. z o.o. do udziału w postępowaniu
odwoławczym.
Odwołujący w piśmie procesowym z 22 lutego 2022 r. zgłosił ponadto opozycję przeciwko
przystąpieniu wykonawcy Foxmet Sp. z o.o. do postępowania o sygn. akt KIO 296/22.
Odwołujący uzasadnił swoje stanowisko opierając się na faktach, które Izba ustaliła z urzędu
i na
których oparła swoją decyzję o niedopuszczeniu wykonawcy Foxmet do postępowania
odwoławczego. W konsekwencji, o ile stanowisko Odwołującego było co do zasady
prawidłowe, Izba uznała zgłoszoną opozycję za bezprzedmiotową.
Izba ustaliła, co następuje:
4 lut
ego 2022 r. Zamawiający poinformował wykonawców o odrzuceniu na podstawie art.
226 ust. 1 pkt. 2 lit. a Pzp
oferty Odwołującego z postępowań: ZP-S-0011/21 i ZP-S-0012/21.
Uzasadnienie ww. czynności w ramach obu postępowań było jednobrzmiące - Zamawiający
wskazał:
„W wyroku z dnia 10 stycznia 2022 r. Krajowej Izby Odwoławczej (sygn. akt 3707/21)
w sprawie dotyczącej postępowania o udzielenie zamówienia nr ZP-PI-0003/21 pn.
„Likwidacja 23 obiektów budowlanych dla Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu,
Oddział KWK „Piekary I cz. II” został orzeczony nakaz wykluczenia ww. Wykonawców z
postępowania.
Wykluczenie następuje na podstawie art. 111 pkt 4 w zw. z art. 108 ust. 1 pkt 5 ustawy
Prawo zamówień publicznych z dnia 11 września 2019 roku z uwagi na zawarcie pomiędzy
Wykonawcami pod nazwą Nomet S. N. z siedzibą w Dąbrowie Górniczej przy
ul. Sienkiewicza 16, a Dominex Sp. z o.o. z siedzibą w Świętochłowicach przy ul.
Metalowców 3C porozumienia mającego na celu zakłócenie konkurencji między
wykonawcami
w postępowaniu o udzielenie zamówienia.
W toku postępowania przed Krajową Izbą Odwoławczą w sprawie prowadzonej pod sygn.
akt KIO 3707/21 ustalono, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego nr ZP-
BD-
0012/20 pn. „Likwidacja bocznicy kolejowej wraz z infrastrukturą SRK S.A. w Bytomiu
Oddział w Katowicach KWK „Boże Dary - Mysłowice - Wesoła 1” Ruch KWK „Boże Dary”
część 1, część 11” Wykonawca pod nazwą Nomet S. N. i Wykonawca pod nazwą Dominex
Sp. z o.o. zawarli niedozwolone przepisami prawa
porozumienie naruszające zasady
uczciwej konkurencji
(…). W toku postępowania przed Krajową Izbą Odwoławczą
stwierdzono,
że w postępowaniu nr ZP-BD-0012/20 zachodziły okoliczności, uwarunkowane
bezpośrednimi zależnościami kapitałowo-osobowymi pomiędzy ww. podmiotami, które
zawarły niedozwolone przepisami prawa porozumienie, celem pozyskania tego zamówienia
w Części I zamówienia. Zdaniem Krajowej Izby Odwoławczej liczy się sama chęć
wyeliminowania innych podmiotów uczestniczących w postępowaniu o udzielenie
zamówienia publicznego, przez zawarcie niedozwolonego porozumienia. Jak wskazała
Krajowa
Izba
Odwoławcza
w
wyroku
z
dnia
13 lipca 2018 r., sygn. akt KIO 1279/18 „zarówno według doktryny, jak i orzecznictwa
dla wykazania zawarcia tego rodzaju porozumienia nie jest wymagane dysponowanie
bezpośrednim dowodem np. w postaci pisemnego porozumienia określającego taki
bezprawny cel. Natomiast całkowicie wystarczające jest, aby całokształt okoliczności sprawy
pozwalał na racjonalne i logiczne wyprowadzenie wniosku, że doszło do zawarcia zmowy
przetargowej”. Jak wykazało postępowanie, z analizy zachowania Wykonawcy pod nazwą
Dominex Sp. z o.o. oraz Wykonawcy pod nazwą Nomet S. N. wynika,
że w postępowaniu numer ZP-BD-0012/20 ww. wykonawcy zawarli ze sobą porozumienie
mające na celu zakłócenie konkurencji (zmowa przetargowa o charakterze horyzontalnym).
Potwierdzeniem, iż doszło do zmowy przetargowej w postępowaniu nr ZP-BD-0012/20 jest
postępowanie Wykonawcy pod nazwą Nomet S. N., który po wygranej aukcji elektronicznej,
w ogóle nie zareagował na wezwanie Zamawiającego do wyjaśnienia zaoferowanej ceny.
B
iorąc
pod
uwagę
relacje
pomiędzy
S.
N.
a
Dominex
Sp. z o.o. nie tylko powiązania rodzinne (prezesem zarządu Dominex Sp. z o.o. jest
małżonka S. N.a), wieloletnia współpraca na gruncie zamówień publicznych,
ale i poleganie na zasobach tego samego podmiotu w celu wskazania spełnienia warunków
udziału w postępowaniu, wszystko to prowadzi do wniosku, zgodnie z zasadami logiki
i doświadczenia życiowego, że Wykonawcy ci celowo zadziałali w porozumieniu, żeby
zamówienie uzyskał podmiot oferujący jego wykonanie za wyższą cenę. W postępowaniu
nr ZP-BD-0012/20 Wykonawcy: Dominex Sp. z o.o. oraz S. N.
prowadzący działalność
gospodarczą pod firmą NOMET S. N. w celu wykazania spełniania warunków udziału w
postępowaniu polegali na zasobach tego samego podmiotu. Na skutek wezwania
Zamawiającego do wyjaśnienia ceny oferty Dominex Sp. z o.o. złożył wyjaśnienia, w których
powołał
się
między
innymi
na
współpracę
z
firmą
NOMET
S.
N.
po atrakcyjnych, wynegocjowanych stawkach. Z kolei NOMET S. N.
nie udzielił odpowiedzi
na
wezwanie
do
złożenia
wyjaśnień
elementów
oferty
mających
wpływ
na wysokość zaoferowanej ceny po aukcji elektronicznej. Następnie, po dokonaniu wyboru
Wykonawcy PHU Complex L. W.
, zawierającej drugą co do wysokości cenę
w zakresie części 1 zamówienia, Dominex sp. z o.o. wniósł odwołanie do Prezesa Krajowej
Izby Odwoławczej, w którym domagał się między innymi unieważnienia wyboru oferty PHU
Complex L. W.
w zakresie części 1 zamówienia. Wyrokiem z dnia 30 listopada 2020 r. w
sprawie o sygn. akt KIO 3026/20 Krajowa Izba Odwoławcza oddaliła odwołanie. Ostatecznie
zamówienie w zakresie części 1 udzielono wykonawcy PHU Complex L. W., który
zrealizował zamówienie za wynagrodzeniem zaledwie o 19 834,76 złotych wyższym od ceny
oferty Wykonawcy Nomet S. N.. W tej sytuacji, zdaniem KIO, jedynym logicznym
wytłumaczeniem zachowania S. N. (brak wyjaśnień zaproponowanej ceny) jest istnienie
porozumienia
z
Dominex
Sp.
z
o.o.,
w
którym
chodziło
o spowodowanie wyboru oferty Domin
ex Sp. z o.o., droższej o ponad 200.000,00 zł od oferty
Nomet S. N.
(…)”.
Biorąc pod uwagę ustalony stan faktyczny Izba uznała, że Zamawiający miał podstawy
do odrzucenia ofert Odwołującego z obu postępowań, w konsekwencji powyższego zarzuty
odwołań zostały uznane za niezasadne.
Zgodnie z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp
z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza
się wykonawcę jeżeli zamawiający może stwierdzić, na podstawie wiarygodnych przesłanek,
że wykonawca zawarł z innymi wykonawcami porozumienie mające na celu zakłócenie
konkurencji, w szczególności jeżeli należąc do tej samej grupy kapitałowej w rozumieniu
ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, złożyli odrębne
oferty, oferty częściowe lub wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, chyba że
wykażą, że przygotowali te oferty lub wnioski niezależnie od siebie.
Z kolei art. 111 pkt 4 Pzp stanowi, że wykluczenie wykonawcy następuje w przypadkach,
o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt 5 i 6, art. 109 ust. 1 pkt 4–7 i 9, na okres 3 lat od
zaistnienia zdarzenia będącego podstawą wykluczenia.
Istotne znaczenie w sprawie miały też następujące przepisy Dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i
Rady 2014/24/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych,
uch
ylającej dyrektywę 2004/18/WE:
art. 57 ust. 4 pkt d: Instytucje zamawiające mogą wykluczyć lub zostać zobowiązane
przez państwa członkowskie do wykluczenia z udziału w postępowaniu o udzielenie
zamówienia każdego wykonawcy znajdującego się w którejkolwiek z poniższych
sytuacji: jeżeli instytucja zamawiająca może stwierdzić, na podstawie wiarygodnych
przesłanek, że wykonawca zawarł z innymi wykonawcami porozumienia mające
na celu zakłócenie konkurencji.
art. 57 ust. 7: Państwa członkowskie określają w przepisach ustawodawczych,
wykonawczych lub administracyjnych, z uwzględnieniem prawa unijnego, warunki
wykonania niniejszego artykułu. W szczególności państwa członkowskie ustalają
maksymalny okres wykluczenia w przypadku, gdy wykonawca nie podejmie środków
ok
reślonych w ust. 6 w celu wykazania swojej rzetelności. Jeżeli okres wykluczenia
nie został określony w prawomocnym wyroku, nie przekracza on pięciu lat od daty
skazania prawomocnym wyrokiem w przypadkach, o których mowa w ust. 1, i trzech
lat od daty odno
śnego zdarzenia w przypadkach, o których mowa w ust. 4.
Przytoczony wyżej art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp daje zamawiającemu podstawę do odrzucenia
oferty wykonawcy (lub wykonawców), gdy zamawiający stwierdzi na podstawie
wiarygodnych przesłanek, że wykonawcy dopuścili się zmowy przetargowej. Podkreślenia
wymaga przy tym, że ustawa nie obliguje zamawiającego do udowodnienia zaistnienia
zmowy
przetargowej,
co uznać należy za rozwiązanie w pełni zasadne – zmowy tego rodzaju ze swej natury są
utrzymywane przez zainteresowanych wykonawców w tajemnicy. Z tego też względu
zamawiający może podjąć decyzję o odrzuceniu ofert takich wykonawców w oparciu
o
poszlaki. Ustawa nie wymaga również, by to zamawiający prowadził postępowanie
wyjaśniające w kierunku potwierdzenia zaistnienia zmowy przetargowej między
wykonawcami
– zgodnie z przytoczonym przepisem wystarczające jest oparcie się przez
zamawiającego
na wiarygodnych przesłankach. Dlatego też zamawiający ma prawo skorzystać z informacji
(wiarygodnych przesłanek) ustalonych przez inne podmioty. Zamawiający może oczywiście
przeprowadzić własne postępowania mające na celu weryfikację uzyskanych danych,
ale ustawa nie nakłada na niego takiego obowiązku.
Tym samym
Zamawiający miał prawo oprzeć się na nieprawomocnym wyroku KIO 3707/21
w zakresie w jakim dotyczył on ustalenia przez Izbę okoliczności dających podstawę
do u
znania, że w postępowaniu ZP-BD-0012/20 doszło do zmowy przetargowej z udziałem
Odwołującego. Zamawiający nie kwestionował ustaleń Izby, w tym nie skorzystał z prawa
wniesienia skargi, z czego wywodzić można, że zgadzał się z dokonaną przez Izbę oceną.
Wobec powyższego okoliczności zaistniałe w postępowaniu nr ZP-BD-0012/20 był
uprawniony potraktow
ać jako wiarygodne przesłanki w rozumieniu art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp.
W konsekwencji Izba uznała za niezasadne stanowisko Odwołującego, który oparł zarzut
na twierdzeniu, że błędem Zamawiającego było bezrefleksyjne uznanie, że nieprawomocny
wyrok KIO 3707
/21 dawał podstawę do odrzucenia oferty Odwołującego na podstawie
art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp.
Kwestia nieuprawomocnienia wyroku KIO 3707/21 nie miała znaczenia w sprawie.
Podkreślenia wymaga, że z przytoczonego wyżej art. 111 pkt 4 Pzp wynika, że termin w
jakim zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy, który dopuścił się zmowy przetargowej,
biegnie od zdarzenia, a nie od prawomocnej decyzji uprawnionego organu, który stwierdził
zaistnienie tej zmowy.
W podobny sposób tą kwestię reguluje art. 57 ust. 7 Dyrektywy 2014/24/UE – ostatnie
zdanie tego przepisu brzmi:
„Jeżeli okres wykluczenia nie został określony w prawomocnym
wyroku, nie przekracza on pięciu lat od daty skazania prawomocnym wyrokiem w
przypadkach,
o których mowa w ust. 1, i trzech lat od daty odnośnego zdarzenia w przypadkach, o których
mowa w ust. 4
”. Tym samym przypadki, których dotyczy art. 57 ust. 4 Dyrektywy objęte
są trzyletnim terminem wykluczenia liczonym od daty odnośnego zdarzenia, a nie od
prawomocnego wyroku.
Nie zasługiwało na uwzględnienie twierdzenie Odwołującego, że wykluczenie wykonawcy,
który uczestniczył w zmowie przetargowej możliwe jest tylko w tym postępowaniu, w którym
do takiej zmowy doszło. Stanowisko takie jest wprost sprzeczne z art. 111 pkt 4 Pzp, z
którego jasno wynika, że dopuszczenie się przez wykonawcę zmowy przetargowej daje
podstawę
do wykluczania go
z postępowań przez trzy lata od zaistnienia tej zmowy. Celem tego
przepisu jest trzyletnia eliminacja
od dostępu do zamówień publicznych wykonawcy, który
dopuścił
się zmowy – przedstawiona przez Odwołującego zawężająca interpretacja tego przepisu nie
zasługiwała na uwzględnienie.
Izba pominęła argumenty Odwołującego stanowiące polemikę z wyrokiem KIO 3707/21.
Wyrok ten został zaskarżony przez Odwołującego, co za tym idzie będzie podlegał kontroli
instancyjnej Sądu Okręgowego w Warszawie.
Mając na uwadze powyższe Izba orzekła jak w sentencji.
Przewodniczący: ………............…………………..……………
………............…………………..……………
………............…………………..……………