sygn. akt:
KIO 1805/24
KIO 1885/24
WYROK
Warszawa, dnia 19 czerwca 2024 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący: Emil Kuriata
Protokolant:
Rafał Komoń
po rozpoznaniu na rozprawie
odwołań wniesionych do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej
w dniach 21 (KIO 1805/24) i 28 (KIO 1885/24)
maja 2024 r. przez wykonawcę WIKO
SYSTEM sp. z o.o., ul. Kielecka 41A/8; 02-
530 Warszawa, w postępowaniu prowadzonym
przez zamawiającego Powiat Janowski, ul. Jana Zamoyskiego 59; 23-300 Janów Lubelski,
orzeka:
1. Uwzględnia odwołanie o sygn. akt KIO 1805/24 i nakazuje zamawiającemu: unieważnienie
czynności wyboru oferty najkorzystniejszej, unieważnienie czynności odrzucenia oferty
odwołującego wykonawcy WIKO SYSTEM sp. z o.o., ul. Kielecka 41A/8; 02-530
Warszawa
, ponowne badanie i ocenę ofert.
Uwzględnia odwołanie o sygn. akt KIO 1885/24 i nakazuje zamawiającemu unieważnienie
czynności zatrzymania wadium wniesionego w postępowaniu przez wykonawcę WIKO
SYSTEM sp. z o.o., ul. Kielecka 41A/8; 02-530 Warszawa.
3. K
osztami postępowania obciąża zamawiającego Powiat Janowski, ul. Jana Zamoyskiego
300 Janów Lubelski i:
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 20 000 zł 00 gr (słownie:
dwadzieścia tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę WIKO SYSTEM
sp. z o.o., ul. Kielecka 41A/8; 02-530 Warszawa,
tytułem wpisów od odwołań
(2 x 10
000,00 zł), kwotę 7 200 zł 00 gr (słownie: siedem tysięcy dwieście złotych zero
groszy)
poniesioną przez wykonawcę WIKO SYSTEM sp. z o.o., ul. Kielecka 41A/8;
02-530 Warszawa,
tytułem wynagrodzenia pełnomocnika (2 x 3 600,00 zł) oraz kwotę
zł 00 gr (słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero groszy) poniesioną przez
zamawiającego Powiat Janowski, ul. Jana Zamoyskiego 59; 23-300 Janów Lubelski,
tytułem wynagrodzenia pełnomocnika,
. zasądza od zamawiającego Powiat Janowski, ul. Jana Zamoyskiego 59; 23-300 Janów
Lubelski na rzecz wykonawcy WIKO SYSTEM sp. z o.o., ul. Kielecka 41A/8; 02-530
Warszawa,
kwotę 27 200 zł 00 gr (słownie: dwadzieścia siedem tysięcy dwieście złotych
zero groszy
) poniesioną przez wykonawcę WIKO SYSTEM sp. z o.o., ul. Kielecka 41A/8;
02-530 Warszawa,
stanowiącą koszty postępowania odwoławczego (2 x 13 600,00 zł).
Na orzeczenie -
w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za
pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie -
Sądu Zamówień Publicznych.
Przewodniczący: …………………………
sygn. akt: KIO 1805/24, KIO 1885/24
Uzasadnienie
Zamawiający – Powiat Janowski - prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia
publicznego, pn.
„Modernizacja budynku internatu Zespołu Szkół Technicznych w Janowie
Lubelskim
”.
KIO 1805/24
21 maja 2024 roku, wykonawca WIKO SYSTEM sp. z o.o.
(dalej „Odwołujący”) wniósł
odwołanie do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie art. 226 ust. 1 pkt 2) lit b) w zw. z art. 16
pkt 3 ustawy PZP, art. 8 ust. 1 w zw. z art. 65 § 1 KC poprzez odrzucenie oferty
o
dwołującego z powodu braku spełniania warunków udziału w postępowaniu poprzez
dokonanie błędnej oceny zobowiązania podmiotu trzeciego i uznanie, że nie wynika z niego
zakres udostępnionych zasobów i zakres udziału podmiotu trzeciego w realizacji zamówienia
oraz,
że jego treść́ budzi wątpliwości co do realności udostępnienia zasobów.
Odwołujący wniósł o nakazanie zamawiającemu: unieważnienia czynności wyboru oferty
najkorzystniejszej;
unieważnienia czynności odrzucenia oferty odwołującego; powtórzenia
czynności badania i oceny ofert z udziałem oferty odwołującego.
Odwołujący wskazał, że jest uprawniony do wniesienia odwołania zgodnie z art. 505 ust.1
ustawy Pzp, bowiem z
amawiający dokonał czynności odrzucenia oferty odwołującego
uznając, że odwołujący nie potwierdził spełniania warunku udziału w postępowaniu. W
wyniku tak dokonanej
czynności odwołujący utracił możliwość uzyskania zamówienia, przez
co mo
że ponieść szkodę obejmującą koszty przygotowania oferty i utratę możliwości
realizacji zam
ówienia, a w konsekwencji zrealizowania zakładanego zysku. Z informacji o
wyborze oferty najkorzystniejszej wynika,
że to odwołujący zaoferował najniższą cenę w
p
ostępowaniu,
a w pozacenowym kryterium oceny ofert dotyczącym długości okresu gwarancji, zaoferował
okres 60 miesięcy (okres pozwalający na uzyskanie maksymalnej liczby punktów w
kryterium).
Odwołujący uzasadniając zarzuty odwołania wskazał, co następuje.
W uzasadnieniu faktycznym odrzucenia oferty z
amawiający wskazał, że:
Wskazanie jakie zasoby zostały udostępnione.
Wykonawca przedstawił oświadczenie, z którego wynika, że: „Zobowiązuję się do oddania
niezbędnych zasobów: Zdolności techniczne lub/i zawodowe: wiedza i doświadczenie
w wykonaniu co najmniej jednej roboty budowlanej, która polegała na budowie, przebudowie,
rozbudowie, remoncie, modernizacji budynku na kwotę min. 3 000 000,00 zł (słownie: trzy
miliony złotych 00/100) w ramach jednej roboty budowlanej (zamówienia, kontraktu, umowy),
co zostało udokumentowane dowodami potwierdzającymi, że ta robota budowlana została
wykonana w sposób należyty”.
„a) udostępniam Wykonawcy ww. zasoby w następującym zakresie:
Zdolności techniczne lub/i zawodowe: wiedza i doświadczenie w wykonaniu co najmniej
jednej roboty budowlanej, która polegała na budowie, przebudowie, rozbudowie, remoncie,
modernizacji budynku na kwotę min. 3 000 000,00 zł (słownie: trzy miliony złotych 00/100)
w ramach jednej roboty budowlanej (zamówienia, kontraktu, umowy), co zostało
udokumentowane dowodami potwierdzającymi, że ta robota budowlana została wykonana
w sposób należyty”.
Jednocze
śnie wraz ze zobowiązaniem przedstawiono referencję, potwierdzającą,
że podmiot udostępniający zasoby był wykonawcą zadania realizowanego przez Powiat
Nyski pn.:
„Budowa dwóch placówek opiekuńczo – wychowawczych (domów dziecka) na
terenie Powiatu Nyskiego
” ze szczegółowym określeniem wykonanych robót, oraz ich
warto
ścią
(7 196 611,18 zł brutto).
Zamawiający zupełnie pominął ten dokument dokonując oceny oświadczenia
o udostępnieniu zasobów. Wykonawca nie ma wpływu na sposób w jaki podmiot trzeci
sformułuje zobowiązanie do udostępnienia zasobów. W tym wypadku podmiot trzeci
zdecydował się to uczynić poprzez przedstawienie dwóch dokumentów, które należy czytać
łącznie. W jakim bowiem innym celu podmiot ten miałby przedstawić referencje
potwierdzające należyte wykonanie konkretnych robót budowlanych w konkretnym projekcie,
w takim zakresie, kt
óry pozwala na potwierdzenie spełniania warunku udziału w
postępowaniu
niż
w celu udostępnienia właśnie tego doświadczenia.
Postępowanie w sprawie zamówienia publicznego jest postępowaniem sformalizowanym,
jednak nie jest procesem
formułkowym. Zgodnie z art. 8 ustawy Pzp do czynności
podejmowanych przez zamawiającego, wykonawców oraz uczestników konkursu
w postępowaniu o udzielenie zamówienia i konkursie oraz do umów w sprawach zamówień
publicznych stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U.
z 2022 r. poz. 1360, 2337 i 2339 oraz z 2023 r. poz. 326, dalej „KC”), jeżeli przepisy ustawy
nie stanowią inaczej. Zgodnie zaś z art. 65 § 1 KC oświadczenie woli należy tak tłumaczyć,
jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady
wsp
ółżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
Zastosowanie tego sposobu wykładni w postępowaniach w sprawie zamówień
publicznych potwierdza r
ównież KIO np. w wyroku z dnia 20 lutego 2023 r., sygn. akt KIO
Warto w tym miejscu powołać się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika,
że zgodnie z art. 65 § 1 KC, oprócz kontekstu językowego, przy interpretacji oświadczenia
woli nale
ży brać pod uwagę także okoliczności złożenia oświadczenia woli, czyli tzw.
kontekst sytuacyjny, na kt
óry składają się w szczególności dotychczasowe doświadczenia
stron. Sąd Najwyższy w wyroku z 8 października 2004 r., sygn. akt V CK 670/03 wskazał, iż
przyjęta na tle art. 65 KC w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29
czerwca 1995 r., III CZP 66/95 i p
óźniejszych orzeczeniach Sądu Najwyższego tzw.
kombinowana metoda wykładni przyznaje w przypadku oświadczeń woli składanych innej
osobie pierwsze
ństwo temu znaczeniu oświadczenia, które rzeczywiście nadawały mu obie
strony w chwili jego złożenia (subiektywny wzorzec wykładni). Podkreślenia wymaga też
wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2016 r., sygn. akt II PK 276/15, w którym
stwierdzono,
że jeżeli w świetle innych reguł wykładni nie da się jednoznacznie ustalić sensu
o
świadczenia woli, to należy przyjąć takie jego znaczenie, jakie nie jest sprzeczne z prawem
lub zasadami wsp
ółżycia społecznego, a które pozwala osiągnąć cel składającego
o
świadczenie woli, przy założeniu, że jest on osobą działającą racjonalnie, a więc
dobierająca efektywne środki działania dla osiągnięcia zamierzonego celu. Przy wykładni
o
świadczeń woli postuluje się przy tym życzliwą ich interpretację wspomagającą uznanie
czynno
ści prawnej za ważną.
Na wypływające z orzecznictwa Sądu Najwyższego dyrektywy co do powinności
dokonywania
życzliwej interpretacji oświadczeń woli, wspomagającej uznanie czynność
prawną za ważną (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2016 r., sygn. akt II PK
276/15), zwraca uwagę również KIO. Nieuwzględnienie tych wytycznych w toku postępowań
o udzielenie zam
ówienia publicznego może – w ocenie KIO - prowadzić do wniosków i ocen
godzących w określoną w art. 7 ust. 1 ustawy PZP z 2004 r. (obecnie art. 16 ustawy PZP)
zasadę proporcjonalności.
W ocenie o
dwołującego do takiej sytuacji doszło w niniejszej sprawie. Zamawiający
zupełnie pominął złożoną referencję, uznając jednocześnie, że nie wiadomo jakie konkretnie
do
świadczenie jest przedmiotem udostępnienia. Gdyby oceny tych dokumentów dokonał
łącznie doszedłby do zupełnie odmiennych wniosków. Właściwie odczytałby oświadczenie
woli podmiotu udostępniającego zasoby, że udostępnia właśnie ten konkretny zasób. W
tre
ści zobowiązania wskazał jakiego warunku ono dotyczy, a załączona referencja miała na
celu wskazanie zakresu udostępnianego zasobu, odpowiadającego warunkowi. Jego zakres
został w referencji przedstawiony w tak wyczerpujący sposób, że podmiot trzeci uznał, że
taka forma prezentacji danych będzie bardziej wyczerpująca i konkretna.
Dlatego wnioski, z
amawiającego, jakoby „zobowiązanie nie precyzowało w jakim zakresie
zostaną udostępnione zasoby”, oraz, że nie jest wystarczające przepisanie treści warunku,
nale
ży uznać za błędne, w świetle ww. zasad wykładni. Dlatego zasadny jest zarzut
naruszenia art. 8 ustawy PZP, w zw. z art. 65 KC, poprzez dokonanie błędnej interpretacji
o
świadczenia woli podmiotu udostępniającego zasoby, co doprowadziło do niewłaściwego
zastosowania przepis
ów art. 226 ust. 1 pkt 2) lit b) w zw. z art. 16 pkt 3 ustawy Pzp.
Co zupełnie niezrozumiałe dla odwołującego, zamawiający wskazał, że: „Przedłożone
zobowiązanie podmiotu trzeciego w żaden sposób nie wskazuje na konkretne deklaracje lub
zobowiązania, nie odnoszą się konkretnie do przedmiotowego postępowania, a ich ogólny
charakter umożliwia ich przedłożenie w każdym postępowaniu, zawierającym tożsamy
warunek udziału w postępowaniu”.
Z tre
ści zobowiązania wynika bowiem, że zostało złożone: Na potrzeby postępowania
o udzielenie zamówienia publicznego pn. „Modernizacja budynku internatu Zespołu Szkół
Technicznych w Janowie Lubelskim” (nr L-II.272.2.2024). Trudno zatem mówić o braku
korelacji z konkretnym postępowaniem oraz innych podniesionych zupełnie niezasadnie
zarzutach na temat braku konkretyzacji o
świadczenia podmiotu udostepniającego zasoby co
do zakresu udostępnienia.
2. Zakres w jakim realizacja zamówienia będzie odbywała się przy udziale zasobów
innego podmiotu z
amawiający wskazał, że: „powinien uzyskać jednoznaczną wiedzę
dotyczącą zakresu, w jakich realizacja zamówienia będzie odbywała się przy udziale zasobu
podmiotu trzeciego
”. „Zamawiający nie uzyskał szczegółowej wiedzy dotyczącej obszarów w
jakich realizacja zamówienia będzie się odbywała przy udziale zasobów podmiotu trzeciego,
co umożliwiałoby Zamawiającemu egzekwowanie poprawnej realizacji zamówienia, zgodnie
z deklarowanym przez wykonawcę zobowiązaniem innego podmiotu. (…) W opinii
Zamawiającego zobowiązanie podmiotu trzeciego winno zawierać konkretne zachowania
zasobu (prawdopodobnie chodzi o podmiot
– przyp. autora) udostępniającego zasoby, na
przykład poprzez oddanie konkretnych narzędzi, urządzeń lub sprzętu, skorzystanie
z konkretnego personelu zatrudnionego przez podmiot trzeci lub samo wskazanie
dokładnych przykładów wiedzy, jaką będzie podmiot trzeci przekazywał wykonawcy”.
Powy
ższe „wymagania” są dla odwołującego zupełnie niezrozumiałe i stoją w
sprzeczno
ści z wymaganiami ustawy. Odwołujący polega na zasobach dotyczących
do
świadczenia. Zgodnie z przepisami ustawy, udostępnienie takiego zasobu wymaga, aby
podmiot udostępniający wykonał roboty budowlane, do realizacji których te zdolności są
wymagane. Podmiot trzeci o
świadczył, że: jako podmiot, na zdolności którego Wykonawca
powołuje się w odniesieniu do warunków udziału w postępowaniu dotyczących
wykształcenia, kwalifikacji zawodowych lub doświadczenia oświadczam, że zrealizuję roboty
budowlane, których wskazane zdolności dotyczą.
Wbrew twierdzeniom z
amawiającego, wskazanie, sprzętu, personelu czy „przekazanie
wiedzy” nie byłyby właściwe i wystarczające w sytuacji, gdy ustawa wymaga zrealizowania
przedmiotu zam
ówienia przez podmiot trzeci. Oświadczenie, że podmiot ten odda konkretne
narzędzia czy sprzęt, odda określony personel, czy „przekaże wiedzę”, czyli w domyśle
wska
że jak roboty wykonywać nie byłoby właściwym udostępnieniem zasobów. To podmiot
trzeci musi wykona
ć określony zakres zamówienia, a nie wykonawca przy udziale jego
zasob
ów. Przedmiotem udostępnienia nie jest bowiem sprzęt czy osoby skierowane do
wykonania zam
ówienia (zamawiający nie formułował takich warunków), ale doświadczenie.
Dlatego w ocenie o
dwołującego, sposób w jaki zamawiający oceniał zobowiązanie
świadczyć może o braku zrozumienia zakresu wymogu ustawowego.
Odnosząc się do argumentów o braku możliwości egzekwowania poprawnej realizacji
zamówienia, odwołujący podkreśla, że zamawiający na podstawie przedstawionych
dokumentów może skutecznie realizować́ takie uprawnienia. Po pierwsze zakres robót jakie
wykona podmiot trzeci wyznacza sam warunek. W
oświadczeniu wskazano, że zostaną one
zrealizowane w takim
właśnie zakresie. Warunek został sformułowany przez samego
z
amawiającego podobnie jak opis przedmiotu zamówienia. Zatem zamawiający na etapie
wykonywania
zamówienia jest w stanie zidentyfikować te czynności, które odpowiadają
wymaganiom warunki i „egzekwować ich wykonanie”. Dlatego nie sposób zgodzić się
z kolejnym argumentem, jakoby brak wskazania zakresu podwykonawstwa nie pozwalał na
ocenę realności udostępnienia zasobów. Podmiot trzeci zobowiązał się do wykonania robót
budowlanych,
których wskazane zdolności dotyczą, „w pełnym zakresie zamówienia”. Nie
ma zatem
żadnych wątpliwości jaki jest zakres udostępnianych zasobów. W dokumentach
zamówienia próżno szukać, wymagań na temat stopnia szczegółowości oświadczenia.
Zamawiający nie wskazał, że oczekuje oświadczenia o treści szczególnej, która
wykraczałaby ponad zakres wymagany literalnie przepisami ustawy. Nie rozstrzygając czy
byłby on właściwy i dopuszczalny, gdyby jednak znalazł się w dokumentach zamówienia
wykonawca
mógłby próbować dostosować oświadczenia do wymagań́ zamawiającego. Nie
jest jednak dopuszczalna ocena ju
ż̇ złożonych – prawidłowych i wystarczających w świetle
ustawy
– oświadczeń, przez pryzmat niewyartykułowanych dodatkowych wyobrażeń
z
amawiającego co do ich treści.
Dalej z
amawiający wskazuje, że: „Z treści zobowiązania, ani samej oferty nie sposób
wyczytać, czy obszerny zakres wskazany w ofercie jako zakres do wykonania przez
podwykonawców będzie wykonany przez klasycznych podwykonawców, zgłaszanych w toku
realizacji inwestycji, czy też przez podwykonawcę, będącym jednocześnie podmiotem
trzecim
”.
Ocena spełniania warunku polega na ocenie zobowiązania podmiotu trzeciego,
w
kontekście jego oświadczenia co do zakresu zamówienia jaki zrealizuje. Oświadczenie
takie jest jasne i precyzyjne. Ewentualne dalsze
wątpliwości zamawiającego przedstawione
wyżej mogą być przedmiotem dalszych wyjaśnień, jednak nie mogą być powodem
odrzucenia oferty. Ustawa PZP nie wymaga, aby wykonawca wskazywał zakres
podwykonawstwa z podziałem na zakres realizowany przez podwykonawcę
udostępniającego zasoby i pozostałych podwykonawców. Dlatego przywołana wątpliwość
z
amawiającego pozostaje bez wpływu na ocenę spełniania warunku udziału w
postępowaniu. Jedynie na marginesie wskazać należy, że zgodnie z utrwaloną linią
orzeczniczą KIO, zakres podwykonawstwa wskazany w ofercie ma charakter informacyjny i
nie stanowi
treści oferty. Sam zamawiający nie zakazał zmiany tego zakresu i nakazał
przedstawianie
projektów umów z podwykonawcami, ma zatem pełną wiedzę i kontrolę nad
sposobem wykonania
zamówienia.
Na stronie 10 Informacji o wyborze i odrzuceniu z
amawiający powołał się na orzeczenie
KIO w sprawie o sygn. KIO 123/20. Orzeczenie to zapadło jednak w odmiennym stanie
faktycznym, w
którym zakres prac jakie miał wykonać podmiot trzeci był węższy niż zakres
wynikający z treści warunku.
Oświadczenie podmiotu udostępniającego zasoby brzmi:
„Sposób i okres wykorzystania udostępnionych przeze mnie zasobów przy wykonywaniu
zamówienia publicznego będzie następujący:
Czynny udział jako podwykonawca przy wykonaniu robót budowlanych w ramach zadania
pod nazwą: „Modernizacja budynku internatu Zespołu Szkół Technicznych w Janowie
Lubelskim” – przez cały okres realizacji zamówienia”.
„Zakres mojego udziału przy wykonywaniu zamówienia publicznego będzie następujący:
Udział jako podwykonawca przy wykonaniu zamówienia pod nazwą „Modernizacja
budynku internatu Zespołu Szkół Technicznych w Janowie Lubelskim” – w pełnym zakresie
zamówienia”.
„Jako podmiot, na zdolności którego Wykonawca powołuje się w odniesieniu do
warunków udziału w postępowaniu dotyczących wykształcenia, kwalifikacji zawodowych lub
doświadczenia oświadczam, że zrealizuję roboty budowlane, których wskazane zdolności
dotyczą”.
Zakres udziału w wykonaniu zamówienia został zatem określony. Podmiot trzeci weźmie
udział w realizacji jako podwykonawca, a podwykonawstwo obejmie pełny zakres
zamówienia, a dodatkowo podmiot trzeci oświadcza, że „zrealizuję roboty budowlane,
których wskazane zdolności dotyczą”.
Ogólne stwierdzenia zamawiającego, że nie jest wystarczający jakikolwiek udział
podmiotu trzeciego, ale konieczne jest, aby zrealizował on roboty budowlane odpowiadające
warunkowi
należy uznać za prawdziwe. Jednak zupełnie niezrozumiałe jest z jakiego
powodu z
amawiający doszedł do wniosku, że ze złożonego zobowiązania nie wynika w jaki
sposób zasoby zostaną udostępnione.
W kolejnym powołanym przez zamawiającego orzeczeniu KIO 776/20 Izba oceniała
sytuację, w której ze zobowiązania podmiotu trzeciego nie wynikało, że to właśnie ten
podmiot (działając jako członek konsorcjum) wykonał faktycznie udostępnioną robotę
budowlaną.
Kwestia niedostatecznego wykazania
realności udostępnionych zasobów badana była
w
kontekście udostępnienia sytuacji finansowej i ekonomicznej i nie odnosi się wprost do
okoliczności sprawy.
W zakresie „całokształtu okoliczności”.
Wydaje się, że rzeczywisty powód odrzucenia oferty zamawiający wyraził w ostatnim
akapicie uzasadnienia faktycznego. Powodem tym był brak złożenia zobowiązania podmiotu
trzeciego wymienionego w ofercie (FLIS M. F.
), a następnie zamiana tego podmiotu.
Potwierdza to ostatnie zdanie uzasadnienia: „Zamawiający wobec całokształtu zachowania
Wykonawcy i składanych przez niego dokumentów uznaje, iż Wykonawca nie spełnia
warunków udziału, a udział podmiotu trzeciego jest jedynie pozorny w celu spełnienia
postawionego przez
Zamawiającego warunku i uzyskania zamówienia”.
Należy jednak z całą mocą podkreślić, że działanie takie nie jest sprzeczne z przepisami
ustawy PZP. Wie o tym sam z
amawiający, gdyż powołuje się na brak spełniania warunku
udziału w postępowaniu, którego spełnienie zostało wykazane. Nie ma przy tym znaczenia,
czy miało to miejsce od razu w samej ofercie, czy na wezwanie zamawiającego, gdyż
procedurę taką przewiduje ustawa PZP. Gdyby każda zmiana podmiotu trzeciego
powodowała wątpliwości co do rzeczywistego dostępu do jego zasobów, ustawodawca nie
przewidziałby jej w ustawie. Ocena spełniania warunku odbywa się na podstawie złożonych
podmiotowych
środków dowodowych. Jeśli z przedłożonych dokumentów wynika, że
warunek
udziału
w postępowaniu jest spełniony, zamawiający nie może odrzucić oferty na tej podstawie, że
nie potwierdza tego „całokształt okoliczności”. Jeśli zamawiający ma dowód, z którego
wynika,
że wbrew oświadczeniom wykonawca nie dysponuje potencjałem, powinien się na taki
dowód powołać́. Tymczasem zamawiający zdaje się swoje czynności opierać na „braku
wiary”
w
złożone dokumenty. Gdyby przyjąć́ to za dopuszczalne, nie dowody, ale odczucia
z
amawiającego byłyby podstawą oceny ofert.
Z niewiadomych
powodów zamawiający wskazuje, że: „(…) sam udział podmiotu
trzeciego polegający np. wyłącznie na prowadzeniu działalności w charakterze doradczym, w
tym wypadku podejmowaniu działań polegających na przekazywaniu wiedzy i
doświadczenia, nie gwarantuje, że wykonawcy zostaną rzeczywiście udostępnione zasoby
niezbędne do wykonania zamówienia. tylko rzeczywiste wsparcie polegające na faktycznym
zaangażowaniu w wykonane zamówienia gwarantuje jego należyte wykonanie”.
Odwołujący po raz kolejny wskazuje, że w niniejszym postępowaniu z sytuacją taką nie
mamy do czynienia. W związku z tym wszystkie ww. argumenty – jakkolwiek prawdziwe – są
zupełnie niezwiązane z przedłożonym zobowiązaniem podmiotu trzeciego.
Zamawiający jako podstawę prawną odrzucenia oferty odwołującego wskazał art. 226 pkt
2) lit b) ustawy Pzp, zgodnie, z
którym: Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli została złożona
przez wykonawcę niespełniającego warunków udziału w postępowaniu.
W celu potwierdzenia spełniania warunku udziału w postępowaniu odwołujący powołał się
na zasoby podmiotu trzeciego, w zakresie
zdolności technicznej i zawodowej. Jednak
z
amawiający nie zbadał, czy podmiot trzeci rzeczywiście spełnia warunki udziału
w postępowaniu, ale „na podstawie całokształtu okoliczności” uznał, że ma pewne
wątpliwości i to one stały się podstawą odrzucenia oferty. Wątpliwości te są niczym
niepoparte, wysnute wbrew
treści dokumentów.
Odwołujący podkreślił, że polega na zasobach podmiotu trzeciego, który spełnia warunek
udziału w postępowaniu i przedstawił zobowiązanie do oddania konkretnych zasobów
w konkretnym postępowaniu, a podmiot trzeci weźmie udział w realizacji zamówienia jako
podwykonawca i zrealizuje roboty budowlane,
których wskazane zdolności dotyczą. W tych
okolicznościach nie zachodzi podstawa do uznania, że wykonawca nie spełnia warunku
udziału w postępowaniu.
Zamawiający złożył pisemną odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie
odwołania w całości. Zamawiający wskazał, co następuje.
Wykonawca w złożonej przez siebie ofercie wskazał, iż w celu wykazania spełniania
warunków udziału w postępowaniu polega na zasobach innych podmiotów, wpisując w polu
deklaracji: Wykonawca będzie polegał na zasobach podmiotów trzecich. W załączonym do
oferty z
ałączniku nr 3b do SWZ – oświadczeniu o spełnianiu warunków udziału
w postępowaniu, składanym przez wykonawcę WIKO SYSTEM sp. z o.o., wskazał dane
podmiotu, na zasobach którego polega wykonawca, tj.: F. M. F., ul. Juliana Bruna 9/214, 02-
594 Warszawa. Równocześnie w złożonej przez siebie ofercie wykonawca wpisał, iż
zamierza powierzyć wykonanie części zamówienia podwykonawcy w zakresie: wszystkie
roboty branży elektrycznej i sanitarnej oraz cześć robót budowlanych: montaż stolarki
okiennej i drzwiowej, wykonanie tynków maszynowych, układanie płytek, wykonanie
posadzek, wskazując jednocześnie, iż na etapie składania ofert podwykonawcy są nieznani.
Wykonawca nie złożył wraz z ofertą wymaganego oświadczenia o braku podstaw do
wykluczenia oraz oświadczenia o spełnianiu warunków udziału w postępowaniu,
wypełnionego przez podmiot udostępniający zasoby, a także zobowiązania podmiotu
udostępniającego zasoby do oddania do dyspozycji wykonawcy niezbędnych zasobów na
potrzeby realizacji zamówienia lub innego podmiotowego środka dowodowego
potwierdzającego, że wykonawca realizując zamówienie, będzie dysponował niezbędnymi
zasobami tego podmiotu.
W związku z powyższym zamawiający działając na podstawie art. 128 ust. 1 ustawy Pzp
wezwał wykonawcę do złożenia ww. oświadczeń w wyznaczonym terminie. Wykonawca
przed upływem wyznaczonego terminu przekazał zamawiającemu wymagane oświadczenia
oraz zobowiązanie podmiotu trzeciego uzupełnione danymi: Zakład Budowlany B. K., ul.
Gołębia 1, 48-300 Nysa. W samym zobowiązaniu podmiotu trzeciego wpisano,
iż „Wykonawcy zostaną udostępnione zasoby w zakresie: „Zdolności techniczne lub/i
zawodowe: wiedza i doświadczenie w wykonaniu co najmniej jednej roboty budowlanej, która
polegała na budowie, przebudowie, rozbudowie, remoncie, modernizacji budynku na kwotę
min. 3 000 000,00 zł (słownie: trzy miliony złotych 00/100) w ramach jednej roboty
budowlanej (zamówienia, kontraktu, umowy), co zostało udokumentowane dowodami
potwierdzającymi, że ta robota budowlana została wykonana w sposób należyty”. Ponadto
wskazano, iż podmiot trzeci będzie brał czynny udział jako podwykonawca przy wykonaniu
zamówienia i zrealizuje on roboty budowlane, których wskazane zdolności dotyczą.
Z treści zobowiązania wynika, iż podmiot trzeci odda do dyspozycji wykonawcy zasoby
w postaci zdolności technicznej lub zawodowej. Jednakże zobowiązanie nie precyzuje w
jakim zakresie udostępnione zostaną wykonawcy niezbędne zasoby. Przepisanie treści
warunku
w zakresie udostępnianych zasobów jest nieprecyzyjne i nie stanowi odpowiedzi na
wymagany zakres udostępnienia zasobu podmiotu trzeciego. Zamawiający powinien
uzyskać jednoznaczną wiedzę dotyczącą zakresu, w jakich realizacja zamówienia będzie
odbywała się przy udziale zasobów innego podmiotu. Treść złożonego zobowiązania nie
pozwala z
amawiającemu na dokonanie oceny czy wykonawca ma rzeczywisty dostęp do
zdolności technicznych i zawodowych podmiotu trzeciego udostępniającego zasób i czy jest
to
dostęp
w zakresie wystarczającym do należytej realizacji zamówienia. Złożone zobowiązanie w
żaden sposób nie dowodzi, że wykonawca faktycznie będzie mógł skorzystać z zasobów
podmiotu trzeciego. Odwoływanie się do potencjału podmiotów trzecich jest uprawnieniem
wykonawcy,
przy czym skorzystanie z tego uprawnienia łączy się z obowiązkiem
udowodnienia, iż takim potencjałem będzie on dysponował. W opinii zamawiającego
przedstawione zobowiązanie podmiotu trzeciego cechują zapisy o dużym poziomie ogólności
i nie zawierają niezbędnych informacji wymaganych art. 118 ust. 4 ustawy Pzp, w
szczególności zakresu zasobów, jakie zostaną udostępnione wykonawcy. Przedłożone
zobowiązanie podmiotu trzeciego w żaden sposób nie wskazują na konkretne deklaracje lub
zobowiązania, nie odnoszą się konkretnie do przedmiotowego postępowania, a ich ogólny
charakter
umożliwia
ich
przedłożenie
w każdym innym postępowaniu, zawierającym tożsamy warunek udziału w postępowaniu.
Zamawiający nie uzyskał szczegółowej wiedzy dotyczącej obszarów, w jakich realizacja
zamówienia będzie się odbywała przy udziale zasobów innego podmiotu, co umożliwiłoby
z
amawiającemu egzekwowanie poprawnej realizacji zamówienia, zgodnie z deklarowanym
przez wykonawcę zobowiązaniem innego podmiotu. Wyłącznie szczegółowe określenie
zakresu i sposobu zobowiązania innego podmiotu, przedstawione przez wykonawcę
umożliwia zamawiającemu podjęcie decyzji w zakresie uznania kwalifikacji tego wykonawcy
w odniesieniu do należytej realizacji zamówienia, a wcześniej samym spełnieniem warunku
udziału w postępowaniu. W ocenie zamawiającego zobowiązanie podmiotu trzeciego winno
zawierać konkretne zachowania zasobu udostępniającego zasoby, na przykład poprzez
oddanie konkretnych narzędzi, urządzeń lub sprzętu, skorzystania z konkretnego personelu
zatrudnianego przez podmiot trzeci lub samo wskazanie dokładnych przykładów wiedzy, jaką
będzie podmiot trzeci przekazywał wykonawcy.
Ponadto z treści przedstawionego zobowiązania nie sposób wyczytać jakie konkretne
czynności ma wykonywać podmiot udostępniający zasoby jako podwykonawca, a bez
jednoznacznego określenia zakresu prac podwykonawczych, nie sposób uznać,
iż wykonawca będzie realnie dysponował zasobami w zakresie niezbędnym do oceny
spełnienia warunku udziału w postępowaniu. Z treści zobowiązania oraz samej oferty nie
sposób wyczytać, czy obszerny zakres wskazywany w ofercie jako zakres do wykonania
przez podwykonawców będzie wykonywany przez klasycznych podwykonawców
zgłaszanych
w toku realizacji inwestycji, czy też przez podwykonawcę, będącym jednocześnie podmiotem
udostepniającym zasoby.
Dyspozycja art. 118 ust. 2 ustawy Pzp wymaga, aby wykonawca powołujący się na
zasoby innego podmiotu udowodnił, że stosunek łączący wykonawcę z tym podmiotem
gwarantuje rzeczywisty dostęp do tych zasobów. Dysponowanie zasobami innego podmiotu
musi wynikać z przedstawionych dowodów w sposób jednoznaczny i nie może być
przedmiotem dedukcji czy domniemania. Na podstawie dokumentów przedstawionych w celu
potwierdzenia rzeczywistego dostępu do zasobów innego podmiotu zamawiający musi mieć
możliwość jednoznacznego ustalenia, że określony zasób podmiotu trzeciego zostanie
realnie udostępniony (teza KIO 123/20). Za niewystarczające uznaje się przedstawienie
wyłącznie formalnego oświadczenia o zobowiązaniu podmiotu trzeciego, jeżeli na podstawie
informacji zawartych w tym oświadczeniu nie można stwierdzić, iż wykonawca będzie
faktycznie dysponował zasobami podmiotu trzeciego (teza KIO 766/20).
Zdaniem z
amawiającego ocena wykazania przez wykonawcę faktycznego dysponowania
zasobami podmiotu udostępniającego zasoby przy realizacji zamówienia nie powinna być
dokonywana w oderwaniu od realiów wykorzystania tych zasobów przy realizacji
zamówienia. Możliwość polegania na zasobach innego podmiotu nie stanowi swego rodzaju
zwolnienia w
ykonawcy od wykazania się przed zamawiającym predyspozycjami do realizacji
w tym zakresie, ale stanowi szansę na wykazanie się kwalifikacjami przy pomocy innego
podmiotu. Zamawiający powinien zatem uzyskać pewność, że wykonawca odwołujący się
przy wykazywaniu swojej zdolności do realizacji zamówienia do zasobów innego podmiotu
realnie będzie uprawniony do korzystania z tych zasobów. Co więcej, zamawiający powinien
uzyskać w ten sposób szczegółową wiedzę dotyczącą obszarów, w jakich realizacja
zamówienia będzie odbywała się przy udziale zasobów innego podmiotu, umożliwiającą
egzekwowanie poprawnej realizacji zamówienia, zgodnie z deklarowanymi przez wykonawcę
zobowiązaniami innych podmiotów. Tylko szczegółowe określenie zakresu i sposobu
zobowiązania
innego
podmiotu,
przedstawione
przez
w
ykonawcę,
umożliwia
z
amawiającemu podjęcie decyzji uznania kwalifikacji tego wykonawcy w odniesieniu do
realizacji
zamówienia.
Dbając
o właściwą realizację planowanego zamówienia publicznego zamawiający chce, aby
zamówienie to było wykonywane przez wykonawcę rzetelnego, dysponującego odpowiednio
doświadczonym i wykwalifikowanym personelem oraz posiadającego odpowiednie zasoby
sprzętowe urządzenia.
W ocenie z
amawiającego mając na względzie brzmienie przepisu art. 226 ust. 1 pkt 2 lit.
b) i c) Pzp
– należy zauważyć, że fakt niewykazania skutecznego dysponowania zasobami
innego podmiotu (w sytuacji, gdy w
ykonawca na takie zasoby się powołuje) jest
jednoznaczny z brakiem wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu. Bez
wątpienia zaniechanie odrzucenia takiej oferty wykonawcy stanowiłoby, naruszenie art. 226
ust. 1 pkt 2 lit. b), lit. c), jak również przepisu art. 17 ust. 2 Pzp, w myśl którego zamówienia
udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy.
Ponadto zgodnie z art. 16 ustawy Pzp -
Zamawiający przygotowuje i przeprowadza
postępowanie o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej
konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców, przejrzysty oraz proporcjonalny.
Stosownie do art. 17 ust. 2 ustawy Pzp, zamówienia udziela się wykonawcy wybranemu
zgodnie
z przepisami ustawy.
Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli została złożona przez wykonawcę niespełniającego
warunków udziału w postępowaniu lub który nie złożył w przewidzianym terminie
oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1, lub podmiotowego środka dowodowego,
potwierdzających brak podstaw wykluczenia lub spełnianie warunków udziału
w postępowaniu, przedmiotowego środka dowodowego, lub innych dokumentów lub
oświadczeń (art. 226 ust. 1 pkt 2 lit. b) i c). Ponadto odrzuceniu podlega oferta, która jest
niezgodna z przepisami ustawy (art. 226 ust. 1 pkt 3 ustawy Pzp).
Z powyższych przepisów wynika zatem, że podmiot trzeci zobowiązany jest do
zrealizowania robót budowlanych lub usług, do realizacji których te zdolności są wymagane.
Wykonawca polegający na wiedzy i doświadczeniu innego podmiotu w sytuacjach
określonych art. 118 ust. 2 ustawy Pzp zobowiązany jest zatem do zaangażowania podmiotu
trzeciego
w sposób rzeczywisty i bezpośredni w realizację przedmiotu zamówienia. Celem ww.
przepisu jest, aby udostępniony przez podmiot trzeci zasób rzeczywiście i realnie został
wykorzystany w trakcie realizacji zamówienia. Wskazać należy, iż przepisy ustawy Pzp
wymagają zatem, aby wykonawca powołujący się na zasoby innego podmiotu udowodnił, że
stosunek łączący wykonawcę z tym podmiotem gwarantuje rzeczywisty dostęp do
określonych zasobów. Dysponowanie zasobami innego podmiotu musi wynikać z
przedstawionych
dowodów
w sposób jednoznaczny i nie może być przedmiotem dedukcji. Na podstawie dokumentów
przedstawionych w celu potwierdzenia rzeczywistego dostępu do zasobów innego podmiotu
zamawiający musi mieć możliwość jednoznacznego ustalenia, że określony zasób innego
podmiotu zostanie realnie udostępniony. Co istotne, zamawiający winien również uzyskać
wiedzę co do sposobu udostępnienia wykonawcy zasobów i wykorzystania przez
wykonawcę zasobów podmiotu trzeciego przy wykonywaniu zamówienia, a także w jakim
zakresie podmiot udostępniający zasoby, zrealizuje roboty budowlane lub usługi, których
wskazane zdolności dotyczą. Nie jest zatem wystarczające ogólne stwierdzenie, iż podmiot
trzeci będzie brał udział w realizacji danego zamówienia publicznego jako podwykonawca.
Konieczne jest wskazanie konkretnego zakresu czy też obszarów prac, które zostaną
zrealizowane przez podmiot trzeci w związku z udostępnianymi zasobami. Innymi słowy, za
niewystarczające należy uznać przedstawienie wyłącznie formalnego oświadczenia o
zobowiązaniu podmiotu trzeciego do udostępnienia jego zasobów wykonawcy, jeżeli na
podstawie informacji zawartych w tym oświadczeniu nie można stwierdzić, że wykonawca
będzie faktycznie dysponował zasobami podmiotu trzeciego w sposób pozwalający na
spełnienie warunku udziału w postępowaniu.
Reasumując w ocenie zamawiającego wskazanie w oświadczeniu wstępnym danych
innego podmiotu, bez jednoczesnego załączenia jego zobowiązania, podanie znacznej
części zamówienia zamierzonego do powierzenia do realizacji podwykonawcom, następnie
dokonanie samodzielnej zmiany podmiotu udostepniającego zasoby na inny podmiot, dla
którego złożone zobowiązanie nie zawiera skonkretyzowanego zakresu prac
podwykonawczych powoduje, iż zamawiający ma realne wątpliwości co do realnego
i rzeczywistego dostępu do zasobów podmiotu trzeciego. Wykonawca swoim działaniem
polegającym na niezłożeniu wraz z ofertą wymaganego zobowiązania podmiotu trzeciego
oraz jego oświadczeń pozbawił się również możliwości uzupełnienia lub poprawienia
przedmiotowych środków dowodowych. Zamawiający zwraca również uwagę na fakt, iż sam
udział podmiotu trzeciego polegający np. wyłącznie na prowadzeniu działalności o
charakterze doradczym, a w tym przypadku podejmowaniu działań w zakresie
przekazywania
wiedzy
i doświadczenia, nie gwarantuje, że wykonawcy zostaną rzeczywiście udostępnione zasoby
niezbędne do wykonania zamówienia. Tylko rzeczywiste wsparcie wykonawcy polegające na
faktycznym zaangażowaniu w wykonywanie zamówienia gwarantuje jego należyte
wykonanie. Zapobiega to również wsparciu pozornemu jedynie na etapie postępowania i
jedynie w celu jego uzyskania przez wykonawcę. W analogiczny sposób wypowiedziało się
KIO w orzeczeniu z 3 listopada 2022 r. KIO 2761/22.
W powołanym wyżej wyroku KIO wskazała, że przy analizie dokumentacji składanej przez
wykonawcę – samo stwierdzenie, iż podmioty trzecie będą podwykonawcami przy
wykonaniu niniejszego zamówienia publicznego, bez równoczesnego określenia zakresu
prac podwykonawczych, nie pozwala jednoznacznie na uznanie, że taki wykonawca wykazał
realne dysponowanie zasobami dotyczącymi wiedzy i doświadczenia w zakresie niezbędnym
do oceny warunku udziału w postępowaniu. Zwłaszcza biorąc pod uwagę, że zakres prac
podwykonawczych podmiot udostępniającego może być różny, zaś treść złożonych
zobowiązań na obecnym etapie postępowania nie pozwala go ustalić w sposób niebudzący
wątpliwości. Na marginesie zauważyć należy, że zakres prac wskazanych przez podmiot
udostepniający określony został cyt. „w pełnym zakresie zamówienia”, jak również poprzez
wskazanie, że podmiot trzeci weźmie udział w realizacji jako podwykonawca a pełny zakres
zamówienia a dodatkowo podmiot trzeci oświadcza że „zrealizuje roboty budowlane których
wskazane zdolności dotyczą”. Równocześnie w złożonej przez siebie ofercie odwołujący
wskazał, że zamierza powierzyć wykonanie części zamówienia podwykonawcy w zakresie:
wszystkie roboty branży elektrycznej i sanitarnej oraz cześć robót budowlanych: montaż
stolarki okiennej i drzwiowej, wykonanie tynków maszynowych, układanie płytek, wykonanie
posadzek, wskazując jednocześnie, iż na etapie składania ofert podwykonawcy są nieznani
– co tym samym potęguje wątpliwości zamawiającego co do zakresu prac które miałby
wykonać podmiot trzeci.
W przedmiotowej sprawie z
amawiający nie stosuje art. 122 ustawy Pzp, ponieważ
w przedmiotowym przypadku z
amawiający nie stwierdził, iż podmiot trzeci nie spełnia
warunków udziału w postępowaniu lub zachodzą wobec niego przesłanki wykluczenia.
Zamawiający wobec całokształtu zachowania wykonawcy i składanych przez niego
dokumentów uznaje, iż wykonawca nie spełnia warunków udziału, a udział podmiotu
trzeciego jest jedynie pozorny w celu spełnienia postawionego przez zamawiającego
warunku
i otrzymaniu zamówienia.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez zamawiającego art. 8 ust. 1 w zw. z art. 65 § 1
Kodeksu Cywilnego, z
amawiający wskazuje, że nie ma zastosowania w przedmiotowej
sprawie art. 65 § 1 kc, gdyż istotą problemu zaistniałego w niniejszej sprawie nie jest kwestia
tłumaczenia jakiegokolwiek oświadczenia woli odwołującego, ale to, że nie złożył on w
sposób prawidłowy wymaganego dokumentu.
Izba ustaliła i zważyła, co następuje.
Zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego
z zastosowaniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych wymaganych przy
procedurze, której wartość szacunkowa zamówienia nie przekracza kwot określonych
w przepisach wydanych na podstawie art. 3 ustawy Prawo zamówień publicznych.
Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że odwołujący posiada interes w uzyskaniu
przedmiotowego zamówienia, kwalifikowanego możliwością poniesienia szkody w wyniku
naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy, o których mowa w art. 505 ust. 1
ustawy Pzp, co uprawniało go do złożenia odwołania.
Izba stwierdziła, że nie zachodzą przesłanki do odrzucenia odwołania.
Uwzględniając dokumentację z przedmiotowego postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego, jak również biorąc pod uwagę oświadczenia i stanowiska
stron,
złożone w pismach procesowych, jak też podczas rozprawy Izba stwierdziła,
iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej zarzuty odwołującego są zasadne. Krajowa Izba
Odwoławcza podzielając w całości stanowisko odwołującego (za wyrokiem SO w Warszawie
z 25.08.2015 r., sygn. akt: XXIII Ga 1072/15: „Izba ma prawo podzielić zarzuty i wartościową
argumentację jednego z uczestników, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów”),
wskazuje, co następuje.
Odwołujący w treści oferty oświadczył, że będzie polegał na zasobach podmiotów
trzecich. W o
świadczeniu o spełnianiu warunków udziału w postępowaniu dotyczących
zdolno
ści technicznej i zawodowej (warunek ten w postępowaniu obejmował wyłącznie
do
świadczenie) wskazał, że podmiot na zasobach, którego będzie polegał to F. M. F.
(Warszawa)
. Nie załączył jednak zobowiązania tego podmiotu do oddania zasobów ani
wstępnych oświadczeń dotyczących braku podstaw wykluczenia.
Zamawiający wezwał odwołującego do uzupełnienia zobowiązania tego podmiotu do
udostępnienia zasobów oraz innych oświadczeń dotyczących tego podmiotu.
W odpowiedzi o
dwołujący przekazał zobowiązanie do udostępnienia zasobów w zakresie
do
świadczenia złożone przez Zakład Budowlany B. K. (Nysa). Do zobowiązania została
załączona referencja potwierdzająca, że podmiot udostępniający zasoby był wykonawcą
zadania realizowanego przez Powiat Nyski pn. „Budowa dwóch placówek opiekuńczo-
wychowawczych (dom
ów dziecka) na terenie Powiatu Nyskiego” ze szczegółowym
okre
śleniem wykonanych robót, oraz ich wartością (7 196 611,18 zł brutto).
W informacji o wyborze najkorzystniejszej oferty i odrzuceniu ofert z
amawiający
poinformował o odrzuceniu oferty odwołującego na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 2) lit b)
ustawy Pzp.
Uzasadniając swoją decyzję o odrzuceniu oferty odwołującego, zamawiający wskazał,
iż zobowiązanie nie precyzowało w jakim zakresie zostaną udostępnione zasoby, oraz, że
nie jest wystarczające przepisanie treści warunku, pomimo załączenie referencji, w których
zawarto
nie tylko nazwę zrealizowanego zadania, ale wszystkie informacje pozwalające na
potwierdzenie,
że doświadczenie podmiotu trzeciego jest wystarczające dla potwierdzenia
spełniania warunku udziału w postępowaniu, oraz że przedłożone zobowiązanie podmiotu
trzeciego w żaden sposób nie wskazuje na konkretne deklaracje lub zobowiązania, nie
odnoszą się konkretnie do przedmiotowego postępowania, a ich ogólny charakter umożliwia
ich przedłożenie w każdym postępowaniu, zawierającym tożsamy warunek udziału
w postępowaniu. Zamawiający wskazał, że powinien uzyskać jednoznaczną wiedzę
dotyczącą zakresu, w jakich realizacja zamówienia będzie odbywała się przy udziale zasobu
podmiotu trzeciego, oraz
że zamawiający nie uzyskał szczegółowej wiedzy dotyczącej
obszarów
w jakich realizacja zamówienia będzie się odbywała przy udziale zasobów podmiotu
trzeciego, co umożliwiałoby zamawiającemu egzekwowanie poprawnej realizacji
zamówienia,
zgodnie
z deklarowanym przez wykonawcę zobowiązaniem innego podmiotu. (…) W opinii
z
amawiającego zobowiązanie podmiotu trzeciego winno zawierać konkretne zachowania
zasobu udostępniającego zasoby, na przykład poprzez oddanie konkretnych narzędzi,
urządzeń lub sprzętu, skorzystanie z konkretnego personelu zatrudnionego przez podmiot
trzeci lub samo wskazanie dokładnych przykładów wiedzy, jaką będzie podmiot trzeci
przekazywał wykonawcy.
Zdaniem Izby, powy
ższa ocena została dokonana wbrew literalnej treści oświadczeń
zawartych w lit c) i d) zobowiązania. W dokumentach zamówienia zamawiający nie
precyzował żadnych dodatkowych wymagań względem zobowiązania – ograniczając się do
zacytowania przepis
ów ustawy Pzp.
Zamawiający wskazał również, że z treści zobowiązania, ani samej oferty nie sposób
wyczytać, czy obszerny zakres wskazany w ofercie jako zakres do wykonania przez
podwykonawców będzie wykonany przez klasycznych podwykonawców, zgłaszanych w toku
realizacji inwestycji, czy też przez podwykonawcę, będącym jednocześnie podmiotem
trzecim.
Na koniec uzasadnienia faktycznego
zamawiający wskazał, że (…) wobec całokształtu
zachowania w
ykonawcy i składanych przez niego dokumentów uznaje, iż wykonawca nie
spełnia warunków udziału, a udział podmiotu trzeciego jest jedynie pozorny w celu spełnienia
postawionego przez z
amawiającego warunku i uzyskania zamówienia.
W ocenie Izby, powy
ższe stanowisko zamawiającego świadczy o tym, że podstawą
odrzucenia oferty odwołującego był „całokształt okoliczności”, nie zaś treść samego
zobowiązania. Zamawiający oceniał zobowiązania w świetle „całokształtu okoliczności”
i doszedł do przekonania – wbrew treści dokumentów – że mimo jednoznacznego
zobowiązania podmiotu trzeciego do udostępnienia określonych zasobów i wykonania
zam
ówienia w zakresie odpowiadającym udostępnionym zasobom – wykonawca nie spełnia
warunk
ów udziału w postępowaniu.
Zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1 ustawy Pzp, w
ykonawca może w celu potwierdzenia
spełniania warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji, w stosownych
sytuacjach oraz w odniesieniu do konkretnego zamówienia, lub jego części, polegać na
zdolnościach technicznych lub zawodowych lub sytuacji finansowej lub ekonomicznej
podmiotów udostępniających zasoby, niezależnie od charakteru prawnego łączących go z
nimi stosunków prawnych. Zgodnie zaś z ust. 2 ww. przepisu, w odniesieniu do warunków
dotyczących wykształcenia, kwalifikacji zawodowych lub doświadczenia wykonawcy mogą
polegać na zdolnościach podmiotów udostępniających zasoby, jeśli podmioty te wykonają
roboty budowlane lub usługi, do realizacji których te zdolności są wymagane. Dalej,
stosownie do ust. 3 ww. przepisu, wykonawca, który polega na zdolnościach lub sytuacji
podmiotów udostępniających zasoby, składa, wraz z wnioskiem o dopuszczenie do udziału
w postępowaniu albo odpowiednio wraz z ofertą, zobowiązanie podmiotu udostępniającego
zasoby do oddania mu do dyspozycji niezbędnych zasobów na potrzeby realizacji danego
zamówienia lub inny podmiotowy środek dowodowy potwierdzający, że wykonawca
realizując zamówienie, będzie dysponował niezbędnymi zasobami tych podmiotów. Zgodnie
z ust. 4 zobowiązanie podmiotu udostępniającego zasoby, o którym mowa w ust. 3,
potwierdza,
że stosunek łączący wykonawcę z podmiotami udostępniającymi zasoby gwarantuje
rzeczywisty dostęp do tych zasobów oraz określa w szczególności: 1) zakres dostępnych
wykonawcy zasobów podmiotu udostępniającego zasoby; 2) sposób i okres udostępnienia
wykonawcy i wykorzystania przez niego zasobów podmiotu udostępniającego te zasoby przy
wykonywaniu zamówienia; 3) czy i w jakim zakresie podmiot udostępniający zasoby, na
zdolnościach którego wykonawca polega w odniesieniu do warunków udziału w
postępowaniu dotyczących wykształcenia, kwalifikacji zawodowych lub doświadczenia,
zrealizuje roboty budowlane lub usługi, których wskazane zdolności dotyczą.
Zamawiający w informacji o odrzuceniu oferty odwołującego wskazał m.in., że „Tylko
rzeczywiste wsparcie wykonawcy polegające na faktycznym zaangażowaniu w wykonanie
zamówienia gwarantuje jego należyte wykonanie. Zapobiega to również wsparciu
pozornemu jedynie na etapie postępowania i jedynie w celu jego uzyskania przez
wykonawcę.
W przedmiotowej sprawie Zamawiający nie stosuje art. 122 ustawy Pzp, ponieważ
w przedmiotowym przypadku
Zamawiający nie stwierdził, iż podmiot trzeci nie spełnia
warunków udziału w postępowaniu lub zachodzą wobec niego przesłanki wykluczenia.
Zamawiający wobec całokształtu zachowania Wykonawcy i składanych przez niego
dokumentów uznaje, iż Wykonawca nie spełnia warunków udziału, a udział podmiotu
trzeciego jest jedynie pozorny w celu spełnienia postawionego przez Zamawiającego
warunku
i otrzymaniu zamówienia.
Mając na uwadze powyższe, przedmiotową ofertę Wykonawcy, Zamawiający odrzuca na
podstawie art. 226 ust. 1 pkt 2) lit. b) ustawy Pzp
– oferta została złożona przez Wykonawcę,
niespełniającego warunku udziału w postępowaniu”.
Krajowa Izba Odwoławcza nie zna podstawy prawnej i faktycznej na jakiej zamawiający
stwierdził powyższe. Podnieść należy, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami podmiot
udostępniający swoje zasoby, swój potencjał, może zostać zastąpiony innym podmiotem i
taka czynność w niniejszej sprawie miała miejsce. Tym samym zamawiający miał obowiązek
dokonania oceny
podmiotu udostępniającego swoje zasoby pod kątem spełnienia warunków
udziału w postępowaniu. Z wyżej cytowanego stanowiska zamawiającego wynika, że
warunek został przez ten podmiot spełniony, ale z niewiadomych przyczyn zamawiający
uznał,
że czynność ta była jedynie pozorna. Zamawiający nie wykazał na czym ta rzekoma
pozorność miała polegać i na jakiej podstawie stwierdził, że wykonawca (odwołujący) nie
spełnia warunku udziału w postępowaniu.
W ocenie Izby, t
reść zobowiązania o udostępnieniu zasobów musi być czytana łącznie
z innymi dokumentami i oświadczeniami składanymi w postępowaniu przez wykonawcę (w
tym referencje)
, gdyż przemawia za tym prawidłowa wykładnia oświadczenia woli dokonana
na podstawie przepisu art.
65 § 1 KC.
Zdaniem Izby ze zobowiązania wynika zakres udostępnionych zasobów, czas ich
wykorzystania jak i forma współpracy. Udostępniający swoje zasoby wykonawca wprost
bowiem wskazał, że w zakresie zdolności technicznych i zawodowych, na potwierdzenie
spełnienia warunków udziału w postępowaniu udostępnia wykonawcy swoją wiedzę
i doświadczenie w wykonaniu co najmniej jednej roboty budowlanej, która polegała na
budowie, przebudowie, rozbudowie,
remoncie, modernizacji budynku na kwotę min. 3 000
000,00 zł (słownie: trzy miliony złotych 00/100) w ramach jednej roboty budowlanej
(zamówienia, kontraktu, umowy), co zostało udokumentowane dowodami potwierdzającymi,
że ta robota budowlana została wykonana w sposób należyty – zostały złożone referencje.
Następnie podmiot udostępniający swoje zasoby oświadczył, w zakresie sposobu i okresu
wykorzystania udostępnionych zasobów, iż będzie brał czynny udział jako podwykonawca
przy wykonaniu robót budowlanych w ramach przedmiotowego zadania inwestycyjnego –
przez cały okres realizacji zamówienia, w pełnym zakresie zamówienia.
Wykonawca ten (podmiot udostępniający) oświadczył również, że zrealizuje roboty
budowlane, których wskazane zdolności dotyczą. Przyjmując zatem zakres prac
przewidzianych do zrealizowania,
działając w oparciu o referencje, które precyzują rodzaje
prac wykonanych przez tego wykonawcę należy przyjąć, iż będzie on wykonywał wszystkie
prace związane z przedmiotem zamówienia. W tym miejscu wskazać należy, że
zamawiający nie ograniczył rodzaju prac do samodzielnego wykonania przez wykonawcę.
Oznacza
to,
że podmiot udostępniający swoje zasoby będzie wykonywał pełny zakres przedmiotu
zamówienia jako podwykonawca, przez cały okres trwania zadania inwestycyjnego.
Powyższe ustalenia prowadzą zatem do wniosku, że działanie zamawiającego nie
znajduje oparcia w obowiązujących przepisach ustawy Pzp, a wszelkiego rodzaju „domysły”
zamawiającego względem pozorności działań wykonawcy należało uznać za niezasadne i
nie poparte żadnymi dowodami.
Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak w sentencji.
KIO 1885/24
maja 2024 roku, wykonawca WIKO SYSTEM sp. z o.o. (dalej „Odwołujący”) wniósł
odwołanie do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie art. 98 ust. 6 pkt 1 ustawy Pzp poprzez
dokonanie
czynności zatrzymania wadium, w sytuacji, gdy na wezwanie zamawiającego do
uzupełnienia podmiotowych środków dowodowych w postaci zobowiązania podmiotu
trzeciego do oddania
zasobów w zakresie zdolności zawodowej, odwołujący zobowiązanie
złożył w odpowiednim terminie, a jego treść pozwala na uznanie, że odwołujący spełnia
warunki udziału w postępowaniu oraz poprzez uznanie, że do nieuzupełnienia dokumentów
doszło z przyczyn leżących po stronie odwołującego, a także, że to brak uzupełniania
doprowadził do braku możliwości wybrania oferty złożonej przez wykonawcę jako
najkorzystniejszej.
Odwołujący wniósł o nakazanie zamawiającemu unieważnienia czynności zatrzymania
wadium.
Ponieważ żądanie unieważnienia czynności wyboru zostało sformułowane
w odwołaniu z 21 lipca 2024 r., sama zaś czynność zatrzymania wadium została dokonana
już po wyborze oferty najkorzystniejszej, ale przed zawarciem umowy, zatem wciąż w toku
postępowania.
W ocenie o
dwołującego wypełnione zostały przesłanki dla wniesienia odwołania
określone w art. 505 ust. 1 ustawy Pzp, tj. posiadanie przez odwołującego interesu w
uzyskaniu danego
zamówienia oraz możliwości poniesienia szkody w wyniku naruszenia
przez z
amawiającego przepisów ustawy Pzp.
Zamawiający dokonał czynności odrzucenia oferty odwołującego uznając, że odwołujący
nie potwierdził spełniania warunku udziału w postępowaniu. Z informacji o wyborze oferty
najkorzystniejszej wynika,
że to odwołujący zaoferował najniższą cenę w postępowaniu,
a w pozacenowym kryterium oceny ofert dotyczącym długości okresu gwarancji, zaoferował
okres 60 miesięcy (okres pozwalający na uzyskanie maksymalnej liczby punktów w
kryterium). Wobec takiej
czynności, 21 maja 2024 r. odwołujący wniósł odwołanie. Po
wniesieniu odwołania, 23 maja 2024 r. zamawiający poinformował odwołującego o
zatrzymaniu wadium na podstawie art. 98 ust. 6 pkt 1 ustawy Pzp. W wyniku naruszenia tego
przepisu, o
dwołujący poniósł realną szkodę w wysokości 50 000 zł, która jest bezpośrednią
konsekwencją błędnej oceny spełniania warunku udziału w postępowaniu. Odwołujący nadal
ma interes w uzyskaniu
zamówienia, gdyż odwołanie wobec czynności odrzucenia oferty
zostało wniesione w terminie i oczekuje na rozpoznanie. Ponieważ̇ jednak czynność
zatrzymania wadium jest czynno
ścią zamawiającego w postępowaniu, która została
dokonana ju
ż po upływie terminu na wniesienie odwołania wobec czynności odrzucenia
oferty, o
dwołujący zmuszony jest wnieść kolejne odwołanie.
Odwołujący uzasadniając zarzuty odwołanie wskazał, co następuje.
Zgodnie z art. 98 ust. 6 pkt 1 ustawy Pzp, z
amawiający zatrzymuje wadium wraz
z odsetkami, a w przypadku wadium wniesionego w formie gwarancji lub poręczenia, o
których mowa w art. 97 ust. 7 pkt 2-4, występuje odpowiednio do gwaranta lub poręczyciela
z żądaniem zapłaty wadium, jeżeli:
1) wykonawca w odpowiedzi na wezwanie, o którym mowa w art. 107 ust. 2 lub art. 128
ust. 1, z przyczyn leżących po jego stronie, nie złożył podmiotowych środków dowodowych
lub przedmiotowych środków dowodowych potwierdzających okoliczności, o których mowa w
art. 57 lub art. 106 ust. 1, oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1, innych
dokumentów lub oświadczeń lub nie wyraził zgody na poprawienie omyłki, o której mowa w
art. 223 ust. 2 pkt 3, co spowodowało brak możliwości wybrania oferty złożonej przez
wykonawcę jako najkorzystniejszej.
Jak wskazuje się w orzecznictwie (por. uchwała SN z 22 czerwca 2017 r., sygn. akt III
CZP 27/17) oraz doktrynie (por. H. Nowak, M. Winiarz (red.) Prawo
Zamówień Publicznych,
Komentarz, Warszawa 2021, s. 335 i nast.), przeprowadzenie badania zaistnienia tej
przesłanki obejmuje dwa elementy. Zamawiający powinien wykazać:
- istnienie wa
żnego zobowiązania oraz
fakt naruszenia tego zobowiązania przez wykonawcę.
Do naruszenia tego obowiązku przez wykonawcę dochodzi, gdy po pierwsze wykonawca
nie składa dokumentu (oświadczenia), jeśli nie składa żadnego dokumentu lub składa inny
dokument ni
ż wynikający z treści wezwania. Niezłożenie podmiotowych środków
dowodowych, jak wynika części orzecznictwa, będzie zachodzić również wtedy, gdy
wykonawca złożył dokument (oświadczenie), ale z jego treści nie wynikało potwierdzenie
okoliczno
ści spełniania warunku udziału w postępowaniu.
W ocenie o
dwołującego przedstawione w odpowiedzi na wezwanie podmiotowe środki
dowodowe dostatecznie potwierdzały spełnienie przez odwołującego warunku udziału
w postępowaniu. Kwestia ta została szczegółowo podniesiona w treści odwołania z 21 maja
2024 r, kt
óre stanowi załącznik do niniejszego postępowania, a odwołujący nie chcąc
kopiowa
ć jego tez powołuje się na nie załączając pełną treść odwołania. Odwołujący
zastrzega jednak,
że nawet w przypadku uznania przez Izbę, że obiektywnie rzecz biorąc,
przedłożone przez odwołującego dokumenty nie potwierdziły spełnienia tego warunku
udziału
w postępowaniu dla zatrzymania wadium konieczne byłoby łączne spełnienie również
kolejnych przesłanek określonych w art. 98 ust. 6 pkt 1 ustawy Pzp. Co więcej istotny jest też
cel danego przepisu. Odwołujący składał ofertę i uzupełniał dokumenty w dobrej wierze
dążąc do uzyskania zamówienia, co czyni nadal wnosząc kolejne odwołanie. Nie jest zatem
tak,
że działanie odwołującego jest elementem działań zmierzających do wybrania innego
wykonawcy. Przypomnie
ć należy, że celem wprowadzenia przepisów o zatrzymaniu wadium
w sytuacji, gdy wykonawca nie uzupełnia dokumentów było właśnie przeciwdziałanie
zmowom przetargowym. Zatem nawet przyjęcie, że przepis ma zastosowanie w razie
uzupełnienia dokumentów, z których nie wynika spełnianie warunków to wciąż ocenie
podlega
okoliczno
ść,
czy
wykonawca
dążył
do
przedstawienia
dokument
ów
niepotwierdzających spełnianie warunków, czy też brak ich spełniania jest wynikiem różnic
interpretacyjnych w ocenie ich spełniania. Gdyby bowiem przyjąć, że każde nieuzupełnienie
okre
ślonych
dokument
ów,
z kt
órych nie wynika potwierdzanie spełniania warunków jest podstawą do zatrzymania
wadium, ustawodawca połączyłby zatrzymanie wadium wprost z art. art. 226 ust. 1 pkt 2) lit
b) ustawy Pzp bez
konieczności wykazywania dodatkowych przesłanek i okoliczności i bez
żadnego dodatkowego kontekstu.
Drugą przesłankę zatrzymania wadium stanowi nieuzupełnienie dokumentów
(o
świadczeń) z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. Artykuł 98 ust. 6 pkt 1 - ze względu
na brak rozr
óżnienia - zdaje się wiązać odpowiedzialność z każdą przyczyną zależną od
wykonawcy, zawinioną jak i niezawinioną. Jak jednak wskazuje utrwalone orzecznictwo, w
tym postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 9 maja 2012 r. (pogląd TK zachowuje
aktualno
ść pod rządami nowej ustawy), zatrzymanie wadium nie wchodzi w grę, gdy
wykonawca
działa
w dobrej wierze, czyli błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami sprawy przekonaniu,
że spełnia warunki zamówienia. Nie sposób bowiem według odwołującego przyjąć, że
sankcja zatrzymania wadium mogłaby zostać zastosowana w stosunku do wykonawcy, który
działając w dobrej wierze - doręczył zamawiającemu dokumenty, niepotwierdzające jednak
w ocenie zamawiającego, spełnienia wymagań dotyczących uczestnictwa w przetargu. Przy
analizie przesłanek zatrzymania wadium należy brać pod uwagę m.in. w szczególności
spos
ób sformułowania przez zamawiającego warunków uczestnictwa w postępowaniu,
jednoznaczno
ść wezwania do złożenia uzupełnienia i na tym tle rozważyć zasadność
przekonania wykonawcy,
że posiadane przez niego doświadczenie kwalifikuje go do udziału
w postępowaniu (por. postanowienie TK z 9 maja 2012 r., sygn. akt P 47/11, OTK - A rok
2012, nr 5, poz. 57).
Odwołujący stoi na stanowisku, że zobowiązanie podmiotu trzeciego spełnia wymóg
okre
śloności i w sposób realny potwierdza nie tylko jakikolwiek udział w wykonaniu
zam
ówienia, ale realizację przedmiotu zamówienia w zakresie odpowiadającym warunkowi.
Dlatego o
dwołujący spełnia warunek udziału w postępowaniu. Zważyć należy, że odwołujący
nie ma mo
żliwości weryfikacji stanu wynikającego z oświadczeń i zapewnień składanych
przez jego kontrahenta u z
amawiającego przed ich złożeniem. Odwołujący w dobrej wierze
samodzielnie zweryf
ikował dokumenty przekazane przez podmiot trzeci i uznał, że nie budzą
one wątpliwości. Wystarczy wskazać, że takie samo oświadczenie zostało przedstawione
w innym postępowaniu i zostało ocenione pozytywnie, a odwołujący uzyskał zamówienie.
Dlatego działając w dobrej wierze odwołujący nadal ma podstawy by sądzić, że przedstawił
komplet dokument
ów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu.
Działanie zamawiającego polegające na odrzuceniu oferty oparte jest na czynnikach wysoce
ocennych, całokształcie okoliczności i wyobrażeniach zamawiającego co do tego jak należy
sformułować treść zobowiązania. Nie może być podstawą zatrzymania wadium fakt,
że zobowiązanie podmiotu trzeciego nie było dość szczegółowe i nie spełniało wyobrażeń
z
amawiającego, którym nie dał wyrazu w treści SWZ. Gdyby przyjąć działanie
z
amawiającego za prawidłowe, wówczas zamawiający zawsze może zatrzymać wadium
wskazując, że w jego ocenie zobowiązanie mogłoby być lepsze, bardziej szczegółowe albo
wprawdzie jest prawidłowe, ale całokształt okoliczności powoduje, że jednak zostaje
ocenione negatywnie.
W tym miejscu po raz kolejny nale
ży sięgnąć do celu przepisu, który miał zapobiegać
zmowom przetargowym, w szczeg
ólności okoliczności, w której wykonawca nie uzupełnia
dokument
ów celowo, aby doprowadzić do odrzucenia oferty. W niniejszym postępowaniu
mamy do czynienia z sytuacją odwrotną: wykonawca, który złożył najkorzystniejszą ofertę,
uzupełnia dokumenty, a ich negatywna ocena wartościująca staje się podstawą do
zatrzymania wadium. W tych okoliczno
ściach przyjęcie nawet, za uchwałą SN z 22 czerwca
2017 r., sygn. akt III CZP 27/17,
że zatrzymanie wadium może być dokonane
w okoliczno
ściach, gdy wykonawca uzupełnia dokumenty, ale nie potwierdzają one
spełniania warunków, to jednak ocena ta powinna również odbywać się w kontekście celu. W
tym wypadku o
dwołujący przedstawił zobowiązanie podmiotu trzeciego, którego treść spełnia
wszystkie wymagania ustawowe, miał zatem podstawy by przyjąć, że składa dokumenty
potwierdzające spełnianie warunków. Czym innym jest bowiem uzupełnienie dokumentów
tylko w celu zrealizowania wymogu formalnego ich uzupełnienia, a czym innym sytuacja,
w kt
órej zamawiający ocenia dokument negatywnie, gdyż nie spełnia on jego zdaniem
podwy
ższonych oczekiwań, które nie znalazły wyrazu w treści SWZ.
Trzecia z przesłanek – czyli brak możliwości wyboru oferty odwołującego jako
najkorzystniejszej, w niniejszym p
ostępowaniu nie zachodzi. W ocenie odwołującego,
w związku z tym, że złożone dokumenty potwierdzają spełnianie warunków istnieje
mo
żliwość wyboru oferty odwołującego jako najkorzystniejszej. Brak wyboru nastąpił z
przyczyn le
żących po stronie zamawiającego, który błędnie ocenił podmiotowe środki
dowodowe, nie wykonawcy, zatem ten element przesłanki nie został spełniony.
W związku z tym w ocenie odwołującego działanie zamawiającego polegające na
zatrzymaniu wadium jest nieprawidłowe, wobec błędnej oceny spełniania warunków udziału
w postępowaniu oraz braku zaistnienia i wykazania pozostałych elementów przesłanki
uzasadniającej zatrzymanie wadium.
Zamawiający złożył pisemną odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie
odwołania w całości. Zamawiający wskazał, co następuje.
Z
amawiający wskazał, że wbrew twierdzeniom odwołującego się na czynność
z
amawiającego w przedmiocie zatrzymania wadium na podstawie art. 98 ust. 6 pkt. 1 ustawy
Pzp
– odwołującemu nie przysługuje prawo wniesienia odwołania. Przy założeniu, że prawo
to przysługuje, to w ocenie zamawiającego odwołanie winno zostać oddalone - albowiem
zgodnie z art. 554 ust. 1 pkt 1 ustawy Pzp,
Izba uwzględnia odwołanie, jeżeli stwierdzi
naruszenie przepisów ustawy, które miało wpływ lub może mieć istotny wpływ na wynik
postępowania o udzielenie zamówienia. W przypadku zatrzymania wadium Izba może
stwierdzić, że do zatrzymania wadium doszło w sposób niezgodny z przepisami Pzp, jednak
naruszenie przepisów przez zamawiającego, nie ma wpływu na wynik postępowania
o udzielenie zamówienia, stąd też odwołanie podlegać winno oddaleniu.
D
la czynności zatrzymania wadium z powodu zaniechania uzupełnienia dokumentów lub
oświadczeń, koniecznym jest zaistnienie łącznie trzech przesłanek. Zamawiający wskazuje,
że podobne brzmienie przepisu znajdowało się w uprzednio obowiązującej ustawie Prawo
zamówień publicznych z 29 stycznia 2004 r. – to jest przepis art. 46 ust. 4a. Uznaje się więc
za aktualny dotychczasowy dorobek orzecznictwa. W przedmiocie stosowania tegoż
przepisu. W uchwale z 22 czerwca 2017 r. (sygn. akt III CZP 27/17) Sąd Najwyższy wskazał,
że jako niezłożenie dokumentów lub oświadczeń należy rozumieć nie tylko bierność
wezwanego wykonawcy, czyli sytuację, w której wykonawca w ogóle nie składa żadnego
dokumentu, ale również sytuację, w której wykonawca działając w złej wierze składa
dokument lub oświadczenie, z którego jednak nie wynika potwierdzenie warunków udziału w
postępowaniu lub spełnienie przez oferowane przez niego dostawy, usługi lub roboty
budowlane wymagań określonych przez zamawiającego. Sąd uznał, że uprawnienie do
zatrzymania wadium powstaje tylko w sytuacji, w której dokumenty (oświadczenia) są
niezbędne do przeprowadzenia postępowania, wykonawca został zasadnie o nie wezwany i
obiektywnie nie potwierdzają one zdatności wykonawcy do wykonania zamówienia
publicznego.
Przesłankę drugą stanowi okoliczność, że nieuzupełnienie dokumentów (oświadczeń) leży
po stronie wykonawcy. Co istotne z treści uzasadnienia cytowanej wyżej uchwały Sądu
Najwyższego wynika, że przyjęcie, że ówczesny art. 46 ust. 4a p.z.p. (obecnie art. 98 ust. 6
pkt 1 p.z.p.) sankcjonuje tylko całkowitą bierność wykonawcy, nie zapewni realizacji celu
zamierzonego przez ustawodawcę, tj. ograniczenia zmów przetargowych.
Jako trzecią przesłankę wskazuje się skutek bierności wykonawcy jakim jest brak
możliwości wybrania oferty złożonej przez wykonawcę jako najkorzystniejszej. Przesłanka ta
jest powiązana z treścią przepisu art. 252 p.z.p., który wprowadza zasadę, że zamawiający
wybiera najkorzystniejszą ofertę w terminie związania ofertą określonym w dokumentach
zamówienia.
W wyroku z 12 kwietnia 2023 r., KIO 868/23, Krajowa Izba Odwoławcza odnosząc się do
zarzutu naruszenia przez zamawiającego art. 98 ust. 6 pkt 1 ustawy Pzp, uznała, że zrzut
ten nie zasługiwał na uwzględnienie - Krajowa Izba Odwoławcza zwróciła uwagę, że
wykonawca biorący udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego jest
profesjonalistą.
W związku z tym należy od niego wymagać podwyższonej, a nie należytej staranności (art.
355 § 2 k.c.). Ocena w tym przedmiocie powinna uwzględniać doświadczenie i profesjonalny
charakter działalności prowadzonej przez podmioty zgłaszające ofertę (tak też w wyroku
Sądu Najwyższego z 24 marca 2011 r., I CSK 448/10). Odwołujący, pomimo że wcześniej
już raz niestarannie przygotował swoją ofertę – nie załączając zobowiązania podmiotu
trzeciego, składając oświadczenie ponownie, wadliwie złożył je w sposób nieprawidłowy.
Zamawiający w takim wypadku nie ocenia, czy wykonawca uczynił to celowo, czy też miał
zamiar złożenia prawidłowego dokumentu. Ocenie poddaje wyłącznie treść dokumentów i
oświadczeń, złożonych przez wykonawcę na wezwanie. Jeśli stwierdzi, że te nie zostały
uzupełnione na wezwanie, lub też z ich treści nie wynika potwierdzenie spełniania warunku -
zatrzymuje wykonawcy wadium. Krajowa Izba Odwoławcza zwróciła uwagę, że rolą wadium
jest „zabezpieczenie interesów zamawiającego, na wypadek uchylenia się przez
zwycięskiego wykonawcę od zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego, ale i na
wypadek uchylenia się wykonawcy od uzupełnienia żądanych przez zamawiającego
podmiotowych środków dowodowych, przedmiotowych środków dowodowych, JEDZ i innych
dokumentów lub oświadczeń lub braku wyrażenia przez wykonawcę zgody na poprawienie
omyłki. Stanowi też warunek uczestnictwa wykonawcy w postępowaniu, zastrzeżony pod
rygorem odrzucenia oferty, zmuszający wykonawcę do takiego ukształtowania treści swojej
oferty, aby w wypadku uznania jej za najkorzystniejszą liczył się z możliwością zawarcia z
nim umowy, a następnie jej wykonania, na warunkach określonych w postępowaniu”.
W okolicznościach niniejszej sprawy należy zaznaczyć, że po pierwsze odwołujący
składając ofertę wskazał, że polega na zasobach podmiotu trzeciego, tj.: F. M. F.,
ul. Juliana Bruna 9/214, 02-
594 Warszawa. Równocześnie w złożonej przez siebie ofercie
o
dwołujący wskazał, że zamierza powierzyć wykonanie części zamówienia podwykonawcy
w zakresie: wszystkie roboty branży elektrycznej i sanitarnej oraz cześć robót budowlanych:
montaż stolarki okiennej i drzwiowej, wykonanie tynków maszynowych, układanie płytek,
wykonanie posadzek, wskazując jednocześnie, iż na etapie składania ofert podwykonawcy
są nieznani.
Jednocześnie odwołujący nie złożył wraz z ofertą wymaganego oświadczenia o braku
podstaw do wykluczenia oraz oświadczenia o spełnianiu warunków udziału w postępowaniu,
wypełnionego przez podmiot udostępniający zasoby, a także zobowiązania podmiotu
udostępniającego zasoby do oddania do dyspozycji wykonawcy niezbędnych zasobów na
potrzeby realizacji zamówienia lub innego podmiotowego środka dowodowego
potwierdzającego, że odwołujący realizując zamówienie, będzie dysponował niezbędnymi
zasobami tego podmiotu
– powyższe wskazuje na brak należytej staranności po stronie
o
dwołującego mając na względzie profesjonalny charakter prowadzonej przez niego
działalności.
Ponadto z
amawiający wskazuje, że zgodnie z danymi zawartymi w KRS odwołującego
będącego osobą prawną – spółką z ograniczoną odpowiedzialnością – Prezesem Zarządu
jest M. F.
. Zaś zgodnie z pierwotnym oświadczeniem odwołującego jako podmiot
udostępniający zasoby wskazany został również M. F. – tym razem jako osoba prowadząca
działalność gospodarczą. Powyższe oznacza, że brak było po stronie odwołującego
jakichkolwiek przeszkód do złożenia wraz z ofertą wymaganego oświadczenia o braku
podstaw do wykluczenia oraz oświadczenia o spełnianiu warunków udziału
w postępowaniu, wypełnionego przez podmiot udostępniający zasoby, a także zobowiązania
podmiotu udostępniającego zasoby do oddania do dyspozycji wykonawcy niezbędnych
zasobów na potrzeby realizacji zamówienia – skoro oferta została podpisana przez M. F.
działającego jako Prezes Zarządu. Dopiero na wezwanie zamawiającego, odwołujący złożyć
przedmiotowe dokumenty modyfikując jednocześnie wskazanie co do podmiotu, na zasoby
którego powoływał się pierwotnie w złożonej ofercie i wskazując następnie zupełnie inny
podmiot. Zamawiający nie przeczy, że takie działanie po stronie wykonawcy jest
dopuszczalne na gruncie przepisów ustawy PZP, jednakże prowadzić może do negatywnego
skutku w postaci odrzucenia oferty wykonawcy, jak i zatrzymania wadium na skutek
uchybienia w treści zadośćuczynienia wezwania zamawiającego w trybie art. 128 ust. 1
ustawy Pzp
. Bez wątpienia należy uznać, że odwołujący swoim działaniem polegającym na
niezłożeniu
wraz
z ofertą wymaganego zobowiązania podmiotu trzeciego oraz jego oświadczeń, a następnie
złożeniu dokumentów dotyczących zupełnie innego podmiotu - pozbawił się de facto również
możliwości uzupełnienia lub poprawienia tych środków dowodowych.
Izba ustaliła i zważyła, co następuje.
Zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego
z zastosowaniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych wymaganych przy
procedurze, której wartość szacunkowa zamówienia nie przekracza kwot określonych
w przepisach wydanych na podstawie art. 3 ustawy Prawo zamówień publicznych.
Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że odwołujący posiada interes, kwalifikowany
możliwością poniesienia szkody w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów
ustawy, o których mowa w art. 505 ust. 1 ustawy Pzp, co uprawniało go do złożenia
odwołania.
Izba stwierdziła, że nie zachodzą przesłanki do odrzucenia odwołania.
Uwzględniając dokumentację z przedmiotowego postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego, jak również biorąc pod uwagę oświadczenia i stanowiska
stron, złożone w pismach procesowych, jak też podczas rozprawy Izba stwierdziła,
iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej zarzuty odwołującego są zasadne. Krajowa Izba
Odwoławcza podzielając w całości stanowisko odwołującego (za wyrokiem SO w Warszawie
z 25.08.2015 r., sygn. akt: XXIII Ga 1072/15: „Izba ma prawo podzielić zarzuty i wartościową
argumentację jednego z uczestników, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów”),
wskazuje, co następuje.
Zgodnie z przepisem art. 96 ust. 6 pkt 1 ustawy Pzp, z
amawiający zatrzymuje wadium
wraz z odsetkami, a w przypadku wadium wniesionego w formie gwarancji lub poręczenia, o
których mowa w art. 97 ust. 7 pkt 2–4, występuje odpowiednio do gwaranta lub poręczyciela
z żądaniem zapłaty wadium, jeżeli wykonawca w odpowiedzi na wezwanie, o którym mowa
w art. 107 ust. 2 lub art. 128 ust. 1, z przyczyn leżących po jego stronie, nie złożył
podmiotowych środków dowodowych lub przedmiotowych środków dowodowych
potwierdzających okoliczności, o których mowa w art. 57 lub art. 106 ust. 1, oświadczenia,
o którym mowa w art. 125 ust. 1, innych dokumentów lub oświadczeń lub nie wyraził zgody
na poprawienie omyłki, o której mowa w art. 223 ust. 2 pkt 3, co spowodowało brak
możliwości wybrania oferty złożonej przez wykonawcę jako najkorzystniejszej.
Krajowa Izba Odwoławcza podziela stanowisko zaprezentowane w Komentarzu (wydanie
II) do Ustawy
– Prawo zamówień publicznych wydanego pod redakcją H. Nowaka i M.
Winiarza (Warszawa
2023), w którym wskazano, iż przepis art. 98 ust. 6 Pzp zawiera katalog
sytuacji, w których zamawiający może zatrzymać wadium. Katalog ten ma charakter
zamknięty.
Pierwszym powodem zatrzymania wadium jest zaniechanie uzupełnienia dokumentów lub
oświadczeń oraz zaniechanie wyrażenia zgody na poprawienie omyłki polegającej na
niezgodności oferty z dokumentami zamówienia, niepowodującej istotnych zmian w treści
oferty (art. 98 ust. 6 pkt 1 Pzp).
Zgodnie z art. 98 ust. 6 pkt 1 Pzp dla zatrzymania wadium z powodu zaniechania
uzupełnienia dokumentów lub oświadczeń konieczne jest zaistnienie łącznie trzech
przesłanek, których ciężar wykazania – w myśl art. 6 Kc – spoczywa na zamawiającym.
Pierwszą z nich jest niezłożenie, w odpowiedzi na wezwanie, o którym mowa w art. 107
ust. 2 lub art. 128 ust. 1 Pzp, podmiotowych środków dowodowych lub przedmiotowych
środków dowodowych potwierdzających okoliczności, o których mowa w art. 57 lub art. 106
ust. 1 Pzp,
oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 Pzp, innych dokumentów lub
oświadczeń. Ponieważ jest to szczególny przypadek niewykonania zobowiązania,
przeprowadzenie badania zaistnienia tej przesłanki obejmuje dwa elementy. Zamawiający
powinien wykazać istnienie ważnego zobowiązania oraz fakt naruszenia tego zobowiązania
przez wykonawcę. Dlatego uprawnienie do zatrzymania wadium zaistnieje tylko w sytuacji,
gdy dokumenty (oświadczenia) są niezbędne do przeprowadzenia postępowania oraz
wykonawca został zasadnie o nie wezwany (uchwała SN z 22 czerwca 2017 r., III CZP
27/17, niepubl).
Jeśli chodzi o drugi element, to wykonawca nie składa dokumentu
(oświadczenia), jeśli nie składa żadnego dokumentu lub składa inny dokument niż
wynikający z treści wezwania. Niezłożenie podmiotowych środków dowodowych lub
przedmiotowych środków dowodowych będzie zachodzić również wtedy, gdy wykonawca
złożył dokument (oświadczenie), ale z jego treści nie wynikało potwierdzenie okoliczności, o
których mowa w art. 57 lub art. 106 ust. 1 Pzp. Uzasadnieniem takiego, a więc szerokiego
sposobu interpretacji pojęcia „niezłożenie podmiotowych środków dowodowych lub
przedmiotowych środków dowodowych” jest wykładnia językowa przepisu art. 98 ust. 6 pkt 1
Pzp. Literalne brzmienie art. 98 ust. 6 pkt 1 Pzp, a więc wskazanie na podmiotowe środki
dowodowe lub przedmiotowe środki dowodowe potwierdzające okoliczności, o których mowa
w art. 57 lub art. 106 ust. 1 Pzp, bez wątpliwości wskazuje, że treść złożonych dokumentów
nie może być jakakolwiek, lecz powinna potwierdzać spełnienie przez wykonawcę
okoliczności, o których mowa w art. 57 lub art. 106 ust. 1 Pzp. Mimo braku wyraźnej
wskazówki
w
ustawie
również
złożenie
oświadczenia,
o którym mowa w art. 125 ust. 1 Pzp, oraz innych dokumentów lub oświadczeń, z których
treści nie wynika potwierdzenie wymaganych okoliczności, należy kwalifikować jako
niezłożenie dokumentów (oświadczeń). Ograniczenie stosowania tego przepisu do
sankcjonowania zupełnej bierności wykonawcy w niczym nie ograniczy zmów
przetargowych, skoro do uniknięcia zatrzymania wadium wystarczy złożenie jakiegokolwiek
dokumentu czy oświadczenia, które wcale nie będzie musiało wykazywać wymaganych
okoliczności, co pozwoli na łatwe omijanie tak wykładanej regulacji prawnej przez
nieuczciwych wykonawców (uchwała SN z 22 czerwca 2017 r., III CZP 27/17, niepubl).
Drugą przesłankę stanowi nieuzupełnienie dokumentów (oświadczeń) z przyczyn
leżących po stronie wykonawcy. Art. 98 ust. 6 pkt 1 Pzp – ze względu na brak rozróżnienia –
wiąże odpowiedzialność z każdą przyczyną zależną od wykonawcy. Dlatego przyczynami
leżącymi po stronie wykonawcy mogą być zarówno przyczyny przez niego zawinione, jak i
niezawinione (
analogicznie w odniesieniu do pojęcia „przyczyny dotyczące zamawiającego”
na gruncie art. 639 Kc wyroki SN: z 15 listopada 1990 r., II CR 184/90, Legalis; z 23.3.2000
r., II CKN 803/98, BSN 2000, nr 7, s. 8).
Zatrzymanie wadium nie wchodzi w grę, gdy
wykonawca działa w dobrej wierze, czyli błędnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu, że
spełnia warunki zamówienia. Przy analizie przesłanek zatrzymania wadium należy brać pod
uwagę w szczególności sposób sformułowania przez zamawiającego warunków
uczestnictwa w postępowaniu i na tym tle rozważyć zasadność przekonania wykonawcy, że
posiadane przez niego doświadczenie kwalifikuje go do udziału w postępowaniu
(postanowienie TK z 9 maja 2012 r., P 47/11, OTK
– A 2012, nr 5, poz. 57). Do przyczyn
nieleżących po stronie wykonawcy należy zaliczyć m.in. okoliczności obciążające
zamawiającego, takie jak zakreślenie zbyt krótkiego terminu na uzyskanie dokumentów,
sformułowanie wezwania, ogłoszenia czy dokumentów zamówienia w sposób nieprecyzyjny,
wezwanie do złożenia oświadczeń i dokumentów zbędnych do przeprowadzenia
postępowania. (…). Za okoliczność egzoneracyjną należy także uznać sytuację, w której
treść złożonych dokumentów podlega ocenie zamawiającego przy zastosowaniu kryteriów
wartościujących o nieostrym lub niejednoznacznym charakterze (uchwała SN z 22 czerwca
2017 r., III CZP 27/17, niepubl).
Ostatnią przesłankę zatrzymania wadium na podstawie art.
98 ust. 6 pkt 1 Pzp z powodu zaniechania uzupełnienia dokumentów lub oświadczeń stanowi
wpływ niewykonania przez wykonawcę wezwania do uzupełnienie dokumentów lub
oświadczeń na wynik postępowania. Zatrzymanie wadium jest możliwe jedynie, gdy
niezłożenie dokumentów lub oświadczeń spowodowało brak możliwości wybrania oferty
złożonej przez wykonawcę jako najkorzystniejszej. Oznacza to, że oferta wykonawcy musi
być potencjalnie ofertą najwyżej ocenioną i jedyną przyczyną, dla której nie może zostać
wybrana jako najkorzystniejsza, jest konieczność jej odrzucenia na podstawie art. 226 ust. 1
pkt 2 lit. c Pzp ze względu na niezłożenie wymaganych dokumentów (oświadczeń), pomimo
wezwania do ich uzupełnienia w trybie art. 107 ust. 2 lub art. 128 ust. 1 Pzp.
W ocenie Izby, odwołujący działając w dobrej wierze miał podstawy by sądzić, iż
przedstawił komplet dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w
postępowaniu
(w innym postępowaniu ocena takiej samej dokumentacji złożonej przez odwołującego nie
spowodowała odrzucenia jego oferty). Działanie zamawiającego polegające na odrzuceniu
oferty oparte
było na czynnikach wysoce ocennych, całokształcie okoliczności i
wyobra
żeniach zamawiającego co do tego jak należy sformułować treść zobowiązania. Izba
stoi na stanowisku, że nie może być podstawą zatrzymania wadium fakt, że zobowiązanie
podmiotu trzeciego nie było dość szczegółowe i nie spełniało wyobrażeń zamawiającego,
kt
órym nie dał wyrazu w treści SWZ. Gdyby przyjąć działanie zamawiającego za prawidłowe,
wówczas zamawiający zawsze może zatrzymać wadium wskazując, że w jego ocenie
zobowiązanie mogłoby być lepsze, bardziej szczegółowe albo wprawdzie jest prawidłowe,
ale całokształt okoliczności powoduje, że jednak zostaje ocenione negatywnie.
Izba zwraca uwagę, iż ww. przepis art. 96 ust. 6 pkt 1 ustawy Pzp, miał zapobiegać
zmowom przetargowym, w szczeg
ólności okoliczności, w której wykonawca nie uzupełnia
dokument
ów celowo, aby doprowadzić do odrzucenia oferty. W przedmiotowym
p
ostępowaniu mamy do czynienia z sytuacją odwrotną, tzn. wykonawca, który złożył
najkorzystniejszą ofertę, uzupełnia dokumenty, a ich negatywna ocena wartościująca staje
się podstawą do zatrzymania wadium.
W tych okoliczno
ściach przyjęcie nawet, za uchwałą SN z 22 czerwca 2017 r., sygn. akt III
CZP 27/17,
że zatrzymanie wadium może być dokonane w okolicznościach, gdy wykonawca
uzupełnia dokumenty, ale nie potwierdzają one spełniania warunków, to jednak ocena ta
powinna r
ównież odbywać się w kontekście celu. W tym wypadku, odwołujący przedstawił
zobowiązanie podmiotu trzeciego, którego treść spełnia wszystkie wymagania ustawowe,
miał zatem podstawy by przyjąć, że składa dokumenty potwierdzające spełnianie warunków.
Czym innym jest bowiem uzupełnienie dokumentów tylko w celu zrealizowania wymogu
formalnego ich uzupełnienia, a czym innym sytuacja, w której zamawiający ocenia dokument
negatywnie, gdy
ż nie spełnia on jego zdaniem podwyższonych oczekiwań, które nie znalazły
wyrazu
w tre
ści SWZ.
Uchwalenie ww.
przepisu miało na celu wyeliminowanie nieuczciwych wykonawców.
W przedmiotowym postępowaniu nie sposób uznać, że odwołujący działał jedynie dla
pozoru,
albowiem złożył ofertę, złożył odpowiednie dokumenty na wezwanie zamawiającego,
bierze czynny udział w procesie pozyskania przedmiotowego zamówienia publicznego,
chociażby przez odwoływanie się od wadliwych czynności zamawiającego w postępowaniu.
Zdaniem Izby, nie sposób odwołującemu przypisać działanie w umyślności – zamawiający
nie udowodnił pozorności składanych dokumentów, tym bardziej, iż uznał, że podmiot trzeci
spełnia warunki udziału w postępowaniu. Tym samym brak było podstaw do zatrzymania
wadium odwołującemu się wykonawcy.
Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku spraw na podstawie art. 575
ustawy Pzp oraz § 7 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia
2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich
rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu wysokości wpisu od odwołania (Dz.
U. poz. 2437).
Przewodniczący:
………………………