Radosław Pilarski

Naczelną regułą każdego postępowania prowadzonego na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych jest zasada jawności. Jej celem jest realizacja konstytucyjnej zasady jawności działań podmiotów publicznych oraz działania w zaufaniu do organów państwowych. Wskazaną zasadę należy łączyć bezpośrednio z prawem obywateli do dostępu do informacji publicznych. Postępowania z zakresu zamówień publicznych prowadzą organy państwowe. Ze względu na charakter środków, jakimi dysponują, oraz cele o znaczeniu publicznym, do spełnienia których dążą, uznać należy, że umowy w sprawie zamówień publicznych stanowią informacje publiczne (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 9 maja 2022 r., sygn. KIO 991/22).

Do obowiązków instytucji zamawiającej przygotowującej zamówienie publiczne należy określenie warunków udziału w postępowaniu w sposób proporcjonalny do przedmiotu zamówienia oraz umożliwiający ocenę zdolności wykonawcy do należytego wykonania zamówienia. Warunki te należy odczytywać jako minimalne poziomy zdolności wykonawcy do prawidłowego wykonania ogłoszonego zamówienia. Mogą one dotyczyć przede wszystkim zdolności do  występowania w obrocie gospodarczym, uprawnień do prowadzenia określonej działalności gospodarczej lub zawodowej, sytuacji ekonomicznej lub finansowej, jak również zdolności technicznej lub zawodowej. Warto przy tym pamiętać, że zamawiający wcale nie musi ustanawiać warunków udziału w postępowaniu. Oznacza to, że zamawiający ma swobodę nie tylko co do określenia warunków zamówienia, ale również swobodę do decydowania, czy warunki te w ogóle zostaną określone (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 29 kwietnia 2022 r., sygn. KIO 1027/22).

Oprócz badania spełniania warunków udziału w postępowaniu instytucja zamawiająca ma również obowiązek zweryfikować wykonawców pod względem wystąpienia przesłanek wykluczenia. Ustawodawca rozdzielił niniejszą problematykę na dwie części. Pierwsza z nich obejmuje okoliczności, w których zamawiający jest bezwzględnie zobligowany do wykluczenia wykonawcy, jeżeli ten spełni określone w przepisie przesłanki. Druga wskazuje na określone sytuacje i daje zamawiającemu swobodę w decyzji w ich stosowaniu. Katalog okoliczności ma charakter zamknięty, zatem wyłącznie w wypadkach opisanych w ustawie Pzp zamawiający może albo musi wykluczyć wykonawcę. Jedną z takich przesłanek jest powzięcie przez instytucję zamawiającą przeświadczenia, że wykonawca zawarł z innymi wykonawcami porozumienie mające na celu zakłócenie konkurencji. Przy wystąpieniu takich przesłanek zamawiający nie ma swobody decyzji i w każdym przypadku musi wykluczyć wykonawcę z postępowania (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 23 czerwca 2022 r., sygn. akt KIO 1457/22).

Rażąco niska cena oferty to taka, która wydaje się wyraźnie niższa od ceny standardowej w danych okolicznościach rynkowych i budzi wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia. Za ofertę z rażąco niską ceną uznać należy ofertę z ceną niewiarygodną, nierealistyczną w porównaniu do cen rynkowych podobnych zamówień. Jest to cena, która wysoce odbiega od cen przyjętych, a co za tym idzie – wskazuje na możliwość realizacji zamówienia poniżej kosztów świadczenia usługi, dokonania dostawy lub wykonania określonych robót budowlanych. Jeżeli zatem zaoferowana przez wykonawcę cena lub koszt bądź też ich istotne części składowe wydają się rażąco niskie w stosunku do wartości przedmiotu zamówienia lub budzą wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi w dokumentacji zamówienia, zamawiający ma obowiązek zwrócenia się do wykonawcy o udzielenie wyjaśnień (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 29 czerwca 2022 r., sygn. akt KIO 1543/22).

Ustawa Pzp umożliwia zamawiającym podział zamówienia na części. Wtedy jednak należy stosować procedury właściwe dla łącznej wartości zamówienia. Z drugiej strony przepisy także motywują zamawiających do tego, by dokonywali takich podziałów. Celem jest otwarcie rynku zamówień publicznych dla wykonawców z segmentu małych i średnich przedsiębiorstw. Dlatego właśnie zamawiający, który nie zdecydował się na podział zamówienia na części, musi zgodnie z prawem wyjaśnić swoją decyzję w dokumentach zamówienia. W artykule przeczytasz m.in. o tym, kiedy w praktyce podział zakupów jest niezbędny oraz kiedy wykonawca może żądać takiego podziału. Dowiesz się również, jak w praktyce przeprowadzić podział zamówienia i kiedy w świetle przepisów unijnych będzie on nieuprawniony.

Procedura udzielenia zamówienia publicznego podlega ścisłym regułom określonym w ustawie. Jedna z nich stanowi, iż treść złożonej przez wykonawcę oferty nie może ulec zmianie na żadnym etapie postępowania. Od powyższego istnieje jednak wiele wyjątków, dzięki którym drobne błędy, pomyłki, braki czy niejasności w treści oferty mogą zostać naprawione lub wyjaśnione przez wykonawcę. Zasadą jest jednak, że owe poprawki lub wyjaśnienia nie mogą skutkować zmianą samej oferty. Wezwanie wykonawcy do jej uzupełnienia służy wyłącznie ustalaniu treści zobowiązania będącej zgodną z rzeczywistym zamiarem wykonawcy (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 1 lutego 2022 r., sygn. akt KIO 122/22).

Zamawiający ma prawo uzależnić udział wykonawców w postępowaniu przetargowym od ich zdolności technicznych i zawodowych. W szczególności takie warunki mogą odnosić się do wykształcenia, kwalifikacji zawodowych, doświadczenia, potencjału technicznego i zaplecza technologicznego wykonawcy. Zamawiający ma prawo zbadać nie tylko uczestniczącego wykonawcę, ale i osoby skierowane do realizacji zamówienia. Wymóg wykazania niezbędnego wykształcenia i kwalifikacji musi być związany z planowanym przedsięwzięciem i być wyrażony w dokumentach zamówienia. Zadaniem instytucji zamawiającej jest bowiem przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji i równe traktowanie wykonawców (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 15 lutego 2022 ., sygn. akt KIO 206/22).

Instytucja zamawiająca jest gospodarzem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Wykonawcy decydujący się na uczestnictwo w przetargu są obowiązani spełnić wymogi stawiane w ogłoszeniu o zamówieniu oraz SWZ. Jeżeli treść oferty – w ocenie zamawiającego – jest niezgodna z warunkami zamówienia, jest on zobowiązany do jej odrzucenia. Wykonawca zatem, występując w roli podmiotu profesjonalnego, musi dołożyć szczególnej staranności, aby złożona przez niego oferta była poprawna pod względem formalnym, a także aby była jednoznaczna i zrozumiała w swojej treści. Zamawiający nie może domyślać się intencji wykonawcy i interpretować treści jego oferty pod własne wymagania. Takie zachowanie mogłoby narazić zamawiającego na zarzut naruszenia zasady zachowani uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 26 stycznia 2022 r., sygn. KIO 84/22).

Wszczynając postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, zamawiający jest zobowiązany do szczegółowego określenia w SWZ wszelkich wymagań związanych z prawidłowym wykonaniem zamówienia. Zamawiający poprzez sporządzenie opisu przedmiotu zamówienia oraz określenie istotnych dla stron postanowień, które zostaną następczo wprowadzone do treści umowy, stanowi o kształcie oferty, która powinna zostać przygotowana przez przystępującego do postępowania wykonawcy. Oferta złożona przez wykonawcę powinna swoim zakresem obejmować taki sposób wykonania zamówienia, który będzie uwzględniał wszystkie wymagania określone w SWZ. Do uznania zgodności oferty z SWZ nie wystarczy złożenie wypełnionego formularza ofertowego, wyrażającego ogólne zobowiązanie wykonawcy do wykonania zamówienia. Zamawiający jest obowiązany do zbadania wszystkich dokumentów załączonych do oferty, które dopiero łącznie składają się na merytoryczną treść oferty (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 7 czerwca 2021 r., sygn. akt KIO 1249/21).

Wymaganie od wykonawców przedstawienia certyfikatu lub sprawozdania z badań stanowi uprawnienie zamawiającego. W ten sposób może on sprawdzić, czy wykonawca ma warunki do tego, by prawidłowo wykonać zamówienie publiczne. Certyfikat ma potwierdzać zgodność z wymaganiami lub cechami określonymi w opisie przedmiotu zamówienia, kryteriów oceny ofert lub warunków realizacji zamówienia. Wykonawca może przedstawić także sprawozdanie z badań przeprowadzonych przez jednostkę oceniającą zgodność. Jednocześnie zgod­nie z art. 105 ust. 4 ustawy Pzp (dawniej art. 30b ust. 4 ustawy Pzp z 2004 roku) zamawiający akceptuje odpowiednie środki dowodowe, inne niż te, o których mowa m.in. w art. 105 ust. 1 ustawy Pzp. Dzieje się tak w sytuacji, gdy wykonawca nie ma dostępu do certyfikatów lub sprawozdań z badań ani możliwości ich uzyskania w odpowiednim terminie.