KIO 1314/17 WYROK dnia 10 czerwca 2017 r.

Sygn. akt: KIO 1314/17 

WYROK 

z dnia 10 czerwca 2017 r. 

Krajowa Izba Odwoławcza   -   w składzie: 

Przewodniczący:      Ewa Kisiel  

Protokolant:   

Adam Skowroński 

po rozpoznaniu na rozprawie w Warszawie w dniu 6 lipca 2017 r. odwołania wniesionego do 

Prezesa  Krajowej  Izby  Odwoławczej  w  dniu  26  czerwca  2017  r.  przez  wykonawcę 

HEWALEX Spółka z o.o., sp. k. z siedzibą w Czechowicach-Dziedzicach w postępowaniu 

prowadzonym przez 

Gminę Aleksandrów z siedzibą w Aleksandrowie, 

przy udziale :  

A.  wykonawcy 

Eco-Team Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w Częstochowie, zgłaszającego 

przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego; 

B.   wykonawcy 

Energetyka  Solarna  Ensol  Sp.  z  o.o.  z  siedzibą  w  Raciborzu, 

zgłaszającego 

przystąpienie 

do 

postępowania 

odwoławczego 

po 

stronie 

zamawiającego; 

C.  wykonawcy 

FLEXIPOWER  Group  Sp.  z  o.  o.  Sp.  k.  z  siedzibą  w  Woli 

Zaradzyńskiej,  zgłaszającego  przystąpienie  do  postępowania  odwoławczego  po 

stronie zamawiającego 

orzeka: 

1.  oddala odwołanie, 

2.    kosztami postępowania obciąża wykonawcę HEWALEX Spółka z o.o., sp. k. z siedzibą 

w Czechowicach-Dziedzicach i 

2.1  zalicza  w  poczet  kosztów  postępowania  odwoławczego  kwotę 

15  000  zł  00  gr 

(słownie:  piętnaście  tysięcy  pięćset  złotych,  zero  groszy)  uiszczoną  przez 

wykonawcę 

HEWALEX  Spółka  z  o.o.,  sp.  k.  z  siedzibą  w  Czechowicach-

Dziedzicach, tytułem wpisu od odwołania. 

Stosownie  do  art.  198a  i  198b  ustawy  z  dnia  29  stycznia  2004  r.  -  Prawo  zamówień  

publicznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 2164) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od dnia jego 

doręczenia  -  przysługuje  skarga  za  pośrednictwem  Prezesa  Krajowej  Izby  Odwoławczej  do 

Sądu Okręgowego w Zamościu.

Przewodniczący:      ………………….……… 

Sygn. akt: KIO 1314/17 

UZASADNIENIE 

Gmina  Aleksandrów  z  siedzibą  w  Aleksandrowie  (dalej: „Zamawiający”  lub  „Gmina”) 

prowadzi  w  trybie  przetargu  nieograniczonego  postępowanie  o  udzielenie  zamówienia  na 

podstawie przepisów ustawy  z 29 stycznia 2004  r. Prawo zamówień publicznych ( Dz. U. z 

2015  r.  poz.  2164),  zwanej  dalej  „ustawą”  lub  „Pzp”  pn.  „Dostawa  i  montaż  instalacji 

kolektorów słonecznych, kotłów na biomasę oraz wdrożenie systemu do zarządzania energią 

na terenie Gminy Aleksandrów”. 

Wartość  zamówienia  przekracza  kwoty,  określone  w  przepisach  wydanych  na 

podstawie art. 11 ust. 8 Pzp.  

Ogłoszenie  o  zamówieniu  zostało  opublikowane  w  dniu  15  czerwca  2017  r.  w 

Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej pod numerem 2017/S 113-227301. 

W dniu 26 czerwca 2017 r. wykonawca HEWALEX Spółka z o.o., sp. k. z siedzibą w 

Czechowicach-Dziedzicach

 (dalej: „Hewalex” lub „Odwołujący”) wniósł do Prezesa Krajowej 

Izby  Odwoławczej  odwołanie  wobec  treści  specyfikacji  istotnych  warunków  zamówienia 

(dalej:  „siwz”  lub  „specyfikacja”).  Odwołujący  twierdził,  że  Zamawiający  opisał  przedmiotu 

zamówienia  w  zakresie  części  1  zamówienia  w  sposób  utrudniający  uczciwa  konkurencję, 

przez  wprowadzenie  w  Załączniku  nr  1a  do  siwz  wymogu,  aby  oferowane  przez 

wykonawców  kolektory  słoneczne  charakteryzowały  się  (minimalną  powierzchnią  brutto 

pojedynczego  kolektora  wynoszącą  2,60  m    oraz  maksymalną  temperaturą  stagnacji 

kolektora słonecznego wynoszącą 209°C. 

Odwołujący  zarzucał  Zamawiającemu  naruszenie  art.  29  ust.  2  w  zw.  z  art.  7  ust. 1 

Pzp,  przez  opisanie  przedmiotu  zamówienia  w  sposób,  który  realnie  utrudnia  uczciwa 

konkurencję  w  postępowaniu  i  uniemożliwia  zaoferowanie  Zamawiającemu  kolektorów 

słonecznych  wysokiej  jakości,  w  pełni  odpowiadających  potrzebom  Zamawiającego  i 

realizujących cel, dla którego prowadzone jest postępowanie. 

Odwołujący wnosił o: 

merytoryczne rozpatrzenie przed Izbą odwołania i jego uwzględnienie w całości, 

dopuszczenie  i  przeprowadzenie  dowodów  z  dokumentacji  postępowania,  a  takie 

dowodów, które zostaną powołane i przedłożone na rozprawie, 

nakazanie Zamawiającemu dokonania zmiany w treści Załącznika nr 1a do siwz (str. 

4) poprzez wprowadzenie zamiast następujących zapisów: 

Minimalna 

powierzchnia: 

czynna 

absorbenta pojedynczego kolektora/brutto 

pojedynczego kolektora 

2,40 m

 / 2,60 m

Temperatura 

stagnacji 

kolektora 

słonecznego 

Max 209 

o

C 

 zapisu o treści  

Minimalna  powierzchnia:  czynna  absorbenta  pojedynczego  kolektora/brutto 

pojedynczego kolektora 

m

oraz usuniecie parametru dotyczącego temperatury stagnacji kolektora słonecznego. 

4.  zasądzenie  od  Zamawiającego  na  rzecz  Odwołującego  kosztów  postępowania 

odwoławczego,  w  tym  kosztów  doradztwa  prawnego,  według  norm  przepisanych  I 

zgodnie z fakturą przedstawioną przez Odwołującego na rozprawie. 

W  uzasadnieniu  odwołania  wykonawca  Hewalex  wyjaśniał,  że  wskazane  przez 

Zamawiającego  parametry  równoważności  w  treści  Załącznika  nr  1a  w  zakresie  minimalnej 

powierzchni  brutto  pojedynczego  kolektora  wynoszącej  2,60  m

  oraz  maksymalnej 

temperatury  stagnacji  kolektora  słonecznego  wynoszącej  209°C  w  sposób  nieuzasadniony 

ograniczają  uczciwą  konkurencję  w  postępowaniu.  Zdaniem  Odwołującego  zarówno  w 

przypadku  pierwszego  ze  wskazanych  parametrów,  jak  i  drugiego,  Zamawiający  przy 

obecnym  brzmieniu  wymagań  siwz  uniemożliwia  ubieganie  się  o  zamówienie  wykonawcom 

(takim  jak  Odwołujący),  którzy  oferują  kolektory  o  mniejszej  powierzchni  brutto  (całkowitej) 

kolektora oraz o wyższej temperaturze stagnacji niż wskazana w specyfikacji. W ten sposób 

Zamawiający  w  sposób  nieuzasadniony  ogranicza  konkurencję  w  ramach  prowadzonego 

postępowania,  ponieważ  zawęża  krąg  oferentów,  którzy  będą  mogli  złożyć  swoje  oferty. W 

ocenie  Odwołującego  ani  pierwszy,  ani  drugi  ze  wskazanych  parametrów  nie  ma  żadnego 

znaczenia dla istoty oferowanych urządzeń. 

Hewalex  wskazywał,  że  należyte  przygotowanie  opisu  przedmiotu  zamówienia 

stanowi  obowiązek  Zamawiającego,  a  niewypełnienie  tego  obowiązku  prowadzi  do 

naruszenia  podstawowych  zasad  prawa  zamówień  publicznych,  co  w konsekwencji  wpływa 

później  na  wynik  postępowania.  Opis  przedmiotu  zamówienia  powinien  umożliwiać 

wykonawcom  jednakowy  dostęp  do  zamówienia  i  nie  może  powodować  nieuzasadnionych, 

nieznajdujących oparcia w rzeczywistych potrzebach Zamawiającego, przeszkód w otwarciu 

zamówień  publicznych  na  konkurencję.  Naruszenie  zasady  uczciwej  konkurencji  określonej 

w  ustawie  z  uwagi  na  niewłaściwe  opisanie  przedmiotu  zamówienia  może  polegać  na 

dookreśleniu  opisu  przedmiotu  zamówienia  w  taki  sposób,  który  nie  znajduje  uzasadnienia 

ani w technicznym, ani w funkcjonalnym uregulowaniu potrzeb Zamawiającego. 

W  opinii  Odwołującego  określone  przez  Gminę  parametry,  będące  przedmiotem 

zaskarżenia  nie  znajdują  jakiegokolwiek  uzasadnienia  w  usprawiedliwionych  potrzebach 

Zamawiającego, a jednocześnie w sposób istotny zawężają krąg potencjalnych oferentów. 

W  zakresie  parametru  odnoszącego  się  do  minimalnej  powierzchni  brutto 

pojedynczego  kolektora  Hewalex  wyjaśniał,  że  jest  to  parametr  opisujący  całkowitą 

powierzchnię,  jaką  w  miejscu  montażu,  najczęściej  na  dachu  budynku,  zajmuje  kolektor 

słoneczny.  Tym  samym,  o  ile  wprowadzenie  minimalnej  powierzchni  dla  samej  czynnej 

powierzchni absorbera (w przypadku zamówienia wynosi ona 2,40 m

) ma istotne znaczenie 

z  punktu  widzenia  wydajności  kolektora,  tak  wprowadzenie  wymogu  co  do  minimalnej 

powierzchni  dla  całego  kolektora  nie  ma  żadnego  znaczenia  z  punktu  widzenia  wydajności 

kolektora. Może bowiem zaistnieć sytuacja (jak w przypadku wysokojakościowych kolektorów 

oferowanych przez Odwołującego), że przy powierzchni czynnej absorbera wynoszącej 2,40 

m

  pozostała  część  kolektora  (nie  biorąca  aktywnego  udziału  w  absorbowaniu  ciepła  przez 

kolektor)  jest  minimalna  (przez  to  nie  zabiera  niepotrzebnie  powierzchni  na  dachu)  i  w 

konsekwencji  będzie  wynosiła  nawet  mniej  niż  0,20  m

.  W  świetle  powyższego,  zdaniem 

Odwołującego,  wprowadzenie  przez  Zamawiającego  minimalnej  powierzchni  brutto 

pojedynczego  kolektora  wynoszącej  2,60  m

  skutkuje  brakiem  możliwości  zaoferowania 

urządzeń  bardziej  zaawansowanych  technologicznie,  o  wyższej  sprawności  energetycznej  i 

w  sposób  nieuzasadniony  nie  dopuszcza  ich  do  zamówienia,  dla  którego  prowadzone  jest 

postępowanie.  Operując  na  konkretnym  przykładzie  urządzeń  oferowanych  przez 

Odwołującego  (których  powierzchnia  czynna  absorbera  wynosi  min.  2,40  m

,  a  cała 

powierzchnia  brutto  2,55  m

)  można  by  dojść  do  wniosku,  że  Odwołujący  jest 

dyskryminowany  tylko  dlatego,  że  jego  urządzenie  (przy  takiej  samej  wydajności  i 

sprawności) zajmuje mniej miejsca na dachu niż inne urządzenia oferowane przez podmioty 

konkurencyjne. 

W  świetle  powyższego  -    zdaniem  Hewalex  -  uzasadnione  jest  żądanie  wykreślenia 

maksymalnej  dopuszczalnej  powierzchni  brutto,  jako  parametru  niemającego  żadnego 

uzasadnienia  w usprawiedliwionych potrzebach  Zamawiającego. Należy  bowiem stwierdzić, 

ż

e  ograniczenie  to  nie  może  być  uzasadniane  ograniczeniami  w  dostępności  miejsca  do 

montażu  (wtedy  możliwe  byłoby  co  najwyżej  wskazanie  maksymalnej  powierzchni),  gdyż 

tego zazwyczaj jest w zdecydowanym nadmiarze. Ponadto odpowiedzialność za odpowiedni 

dobór  kolektora,  czyli  taki,  który  spełni  minimalne  wymagania  Zamawiającego  oraz  będzie 

posiadał  powierzchnię  brutto,  która  umożliwi  montaż  w  miejscu  wskazanym  przez 

Zamawiającego,  oraz  jednocześnie  będzie  umożliwiał  prawidłową  pracę  całej  instalacji, 

spoczywa wyłącznie na wykonawcy. 

W  zakresie  parametru  odnoszącego  się  do  maksymalnej  temperatury  stagnacji 

kolektora słonecznego - w ocenie Odwołującego - należy w pierwszej kolejności wyjaśnić, że 

temperaturą  stagnacji  określa  się  temperaturę  która  występuje,  kiedy  ciepło  użyteczne  nie 

jest odbierane z kolektora, gdy równocześnie występuje wysokie promieniowanie słoneczne i 

temperatura  otoczenia.  Takie  rozumienie  temperatury  stagnacji  zawiera  norma  PN-EN 

12975-2,  do  której  zresztą  wprost  odsyła  Załącznik  nr  1a  do  siwz.  Jednocześnie  jednak 

kolektor  słoneczny  o  wyższej  temperaturze  stagnacji  nie  jest  wcale  lepszy  lub  gorszy  od 

kolektora o niższej temperaturze stagnacji. W ocenie Odwołującego należy tez wskazać, że 

kolektory  słoneczne  posiadające  wyższą  temperaturę  stagnacji  niż  wymagana  przez 

Zamawiającego  (tj.  wyższą  niż  209°C)  najprawdopodobniej  posiadają  wyższą  sprawność 

energetyczną,  co  z  kolei  wynika  z  wyższego  zaawansowania  technologicznego  konstrukcji 

kolektora  oraz  z  użytych  do  jego  wytworzenia  materiałów.  Zdaniem  Odwołującego  można 

zatem  twierdzić,  że  wyższa  temperatura  stagnacji  kolektora  wymusza  stosowanie  wyższej 

jakości  komponentów  oraz  odpowiednich  technologii  i  kontroli  produkcji.  Tylko  bowiem 

zastosowanie  ich  na  odpowiednim  poziomie  jakościowym  pozwoli  na  spełnienie  przez 

kolektor  wszelkich  badań  cieplnych  oraz  niezawodnościowych,  których wymaga  norma  PN-

EN  12975-1  z  wynikiem  pozytywnym,  do  której  wprost  odsyła  Zamawiający  w  treści 

Załącznika  nr  1a.  Ponadto,  kolektory  słoneczne  charakteryzujące  się  wyższą  temperaturą 

stagnacji,  oprócz  wyższej  jakości  materiałów  użytych  do  ich  produkcji,  charakteryzują  się 

także niższymi stratami ciepła tj. wyższą sprawnością oraz mniejszymi współczynnikami strat 

ciepła,  które  to  parametry  są  istotne  dla  Zamawiającego,  ponieważ  zostały  wskazane  w 

treści  Załącznika  nr  1a do  siwz. W opinii  Hewalex  nie  bez  znaczenia  pozostają też  obecne 

dążenia  producentów  kolektorów  słonecznych,  które  ukierunkowane  są  na  jak 

najwydajniejszą  konwersję  energii  promieniowania  słonecznego  na  energię  cieplną.  Temu 

celowi  przyświeca  chociażby  dążenie  do  jak  największego  ograniczania  wtórnych  strat 

energii  cieplnej  przez  kolektor  do  otoczenia  (między  innymi:  lepsze  materiały  izolacyjne, 

podwójne  przeszklenie  kolektora,  wykorzystywanie  próżni  jako  izolacji).  Wszystkie  te 

działania w przypadku najbardziej wydajnych kolektorów słonecznych prowadzą w rezultacie 

do  naturalnego  ciągłego  podnoszenia  ich  temperatury  stagnacji.  W  tym  sensie  można  by 

stwierdzić, że niższa temperatura stagnacji kolektora oznacza jego większe straty własne, co 

wynika  z  podstawowych  zasad  fizyki.  Temperatura  stagnacji  kolektora  nie  jest  efektem 

możliwym do zaprojektowania, a jest tylko i wyłącznie dodatkowym efektem prac związanych 

z dążeniem do uzyskania jak najwyższej sprawności kolektora w odbiorze energii słonecznej. 

W  związku  z  powyższym  –  w  opinii  Odwołującego  -  wprowadzenie  przez 

Zamawiającego  ograniczenia  w  postaci  możliwości  zaoferowania  mu  wyłącznie  takich 

kolektorów,  których  maksymalna  temperatura  stagnacji  wynosi  209

o

C  prowadzi  do 

nieuzasadnionego preferowania określonych urządzeń bez jakiegokolwiek uzasadnienia dla 

powyższego  z  technicznego  punktu  widzenia.  W  świetle  powyższego,  zdaniem  Hevalex, 

uzasadnione  jest  żądanie  wykreślenia  parametru  odnoszącego  się  do  maksymalnej 

temperatury  stagnacji  kolektora  słonecznego  jako  parametru  niemającego  żadnego 

uzasadnienia ani z technicznego punktu widzenia, ant z punktu widzenia usprawiedliwionych 

potrzeb Zamawiającego. 

W  dniu  7  lipca  2017  r.  w  toku  niejawnego  posiedzenia  Izby  z  udziałem  Stron  Izba 

stwierdziła,  że  do  postępowania  odwoławczego  skutecznie  przystąpili  następujący 

wykonawcy: 

1.  Eco-Team Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w Częstochowie, zgłaszający przystąpienie do 

postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego; 

2.  Energetyka  Solarna  Ensol  Sp.  z  o.o.  z  siedzibą  w  Raciborzu  (dalej:  „Ensol”), 

zgłaszający 

przystąpienie 

do 

postępowania 

odwoławczego 

po 

stronie 

Zamawiającego; 

3.  FLEXIPOWER  Group  Sp.  z  o.  o.  Sp.  k.  z  siedzibą  w  Woli  Zaradzyńskiej  (dalej: 

„FlexiPower”),  zgłaszający  przystąpienie  do  postępowania  odwoławczego  po  stronie 

Zamawiającego. 

Izba nie dopuściła do postępowania odwoławczego wykonawcy Antinus Sp. z o. o. z 

siedzibą  w  Skierniewicach,  zgłaszającego  przystąpienie  po  stronie  Odwołującego,  z  uwagi 

na  to,  że  zgłoszenie  przystąpienia  wpłynęło  do  Izby  w  formie  elektronicznej  w  dniu  30 

czerwca 2017 r., natomiast powyższe pismo w formie pisemnej z własnoręcznym podpisem 

wpłynęło do Izby dopiero w dniu 3 lipca 2017r. (prezentata „3.07.2017r.”).  

Wobec tego Izba uznała, że wykonawca Antinus nie wypełnił prawidłowo wszystkich 

przesłanek wynikających z art. 185 ust 2 ustawy Pzp, ponieważ w terminie 3 dni nie zgłosił 

przystąpienia do postępowania odwoławczego w odpowiedniej formie, tj. w formie pisemnej, 

bądź  też  w  wersji  elektronicznej  opatrzonej  elektronicznej  podpisem  weryfikowanym  za 

pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. 

W  toku  ww.  posiedzenia  Izby  do  Izby  wpłynęły  pisma  procesowe  z  strony 

Odwołującego oraz wykonawcy Ensol. 

Uwzględniając  treść  dokumentacji  postępowania  o  udzielenie  zamówienia 

przekazanej  przez  Zamawiającego,  dowody,  pisma  oraz  stanowiska  i  oświadczenia 

stron oraz uczestników postępowania złożone na rozprawie, Izba ustaliła i zważyła, co 

następuje. 

Na  wstępie  Krajowa  Izba  Odwoławcza  stwierdza,  że  Odwołujący  legitymuje  się 

uprawnieniem do korzystania ze środków ochrony prawnej, o którym stanowi przepis art. 179 

ust.  1  Pzp,  według  którego  środki  ochrony  prawnej  określone  w  ustawie  przysługują 

wykonawcy, uczestnikowi konkursu, a także innemu podmiotowi, jeżeli ma lub miał interes w 

uzyskaniu danego zamówienia oraz poniósł lub może ponieść szkodę w wyniku naruszenia 

przez  zamawiającego  przepisów  ustawy.  Izba  wskazuje,  że  Odwołujący  jest  potencjalnym 

wykonawcą  zainteresowanym  uzyskaniem  zamówienia  publicznego,  którego  dotyczy 

postępowanie  objęte  niniejszym  odwołaniem.  Specyfikacja,  jak  dowodził  Odwołujący, 

zawiera  postanowienia  naruszające  przepisy  Pzp.  Zatem  zarzucane  uchybienia  mogą 

uniemożliwić  Odwołującemu  złożenie  oferty  konkurencyjnej  w  stosunku  do  ofert  innych 

wykonawców. Wobec powyższego działanie Zamawiającego narusza interes Odwołującego, 

albowiem  może  doprowadzić  do  utraty  możliwości  uzyskania  zamówienia  publicznego  i 

związanego z tym wynagrodzenia. 

Izba rozpoznała zarzuty naruszenia przez Zamawiającego oraz art. 29 ust. 2 w zw. z 

art.  7  ust.  1  Pzp,  przez  opisanie  przedmiotu  zamówienia  w  sposób,  który  utrudnia  uczciwa 

konkurencie  w  postępowaniu.  Po  przeprowadzeniu  analiza  materiału  dowodowego 

zgromadzonego w sprawie Izba doszła do przekonania, że zgłoszone zarzuty należy uznać 

za niezasadne.  

Z  ustaleń  Izby  wynika,  że  w  treści  specyfikacji  w  Załączniku  nr  1a  „Dokumentacja 

techniczna zestawów solarnych” w tabeli na str. 4 Zamawiający sprecyzował: 

Minimalna 

powierzchnia: 

czynna 

absorbenta 

pojedynczego 

kolektora/brutto pojedynczego kolektora 

2,40 m

/2,60 m

Temperatura stagnacji kolektora słonecznego 

Max 209

o

C 

Ponadto  w  Załączniku  nr  1a  –  Projekt  powykonawczy  zbiorczy  instalacji  kolektorów 

słonecznych  zestaw  2/300,  gdzie  na  str.  5  w  punkcie  9    -  Przewody  instalacji  solarnej  – 

podano: ”w zakresie dodatnich wartości temperatury cieczy solarnej do temperatury r max ≥ 

o

C”. 

W toku rozprawy złożono do Izby następujące dowody: 

1.  Podręcznik  dobrych  praktyk  na  bazie  szwajcarskich  i  polskich  doświadczeń  w 

zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, 

2.  Analiza  odkształceń  sprężystych  korpusów  obudowy  kolektora  w  aspekcie 

właściwości materiału nośnego (MES), 

3.  Pismo Profim s.c. Biuro Projektów z dnia 4 lipca 2017 r., 

4.  Specyfikacja  techniczna  dla  zadania  „Kontynuacja  działań  na  rzecz  wzrostu 

wykorzystania OZE na terenie Gminy Czerniki”; 

5.  Dokumentacja  techniczna  „EKO  ENERGIA  W  GMINIE  TUROBIN”  –  projekt 

wykonawczy instalacji solarnej dla budynku mieszkalnego. 

6.  Wyjaśnienia projektanta Pana G. L. z dnia 4 lipca 2017 r. m. in. wraz opinią z dnia 12 

września  2016  r.  wydana  przez  dr  hab.  Inż.  A.  M.  prof.  nadz.  AGH,  dotyczącą 

aktualnych wymagań w zakresie obudów kolektorów słonecznych.  

7.  Stanowisko szwajcarskiego Instytutu Techniki Solarnej z dnia 1 kwietnia 2017 r. wraz 

z tłumaczeniem na język polski. 

8.  Ekspertyza dr inż. M. W.. 

9.  Opinia emipiryczna wydana przez wykonawcę FlexiPower. 

10. Załącznika do certyfikatu Solar Keymark dla produktu firmy ENSOL oraz Hevalex. 

11. „Podsumowanie  wyników  testów  normy  EN12975  –  Załącznik  do  Certyfikatu  Solar 

Keymark” dla produktu firmy ENSOL - ES2v/265S AL- Cu oraz Hevalex - KS 2550F 

TP ACRm. 

12. Protokołu  z  badań  nr  21228324.001  dla  produktu  ES2V/2,65  AL.-CU  -/-  w  języku 

niemieckim, wraz z tłumaczeniem tłumacza przysięgłego na język polski. 

Istotą  sporu  w  rozpoznawanej  kwestii  jest  odpowiedź  na  pytanie,  czy  opis  przedmiotu 

zamówienia dokonany w Załączniku nr 1a do siwz w zakresie wymogu, aby oferowane przez 

wykonawców  kolektory  słoneczne  charakteryzowały  się:  minimalną  powierzchnią  brutto 

pojedynczego  kolektora  wynoszącą  2,60  m

  oraz  maksymalną  temperaturą  stagnacji 

kolektora  słonecznego  wynoszącą  209°C,  określony  przez  Zamawiającego  w  zacytowanym 

powyżej  kształcie  narusza  regulacje  zawarte  w  art.  29  ust.  2  w  z  zw.  z  art.  7  ust.  1  Pzp  ? 

Zdaniem Izby na tak zadane pytanie należy udzielić odpowiedzi przeczącej.  

Według  art.  29  ust.  2  Pzp  przedmiotu  zamówienia  nie  można  opisywać  w  sposób, 

który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję. 

Zgodnie z art. 7 ust. 1 Pzp zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie 

o  udzielenie  zamówienia  w  sposób  zapewniający  zachowanie  uczciwej  konkurencji  i  równe 

traktowanie wykonawców oraz zgodnie z zasadami proporcjonalności i przejrzystości. 

Izba  wskazuje,  że  zgodnie  z  ustaloną  linią  orzeczniczą  Izby,  określenie  przedmiotu 

zamówienia jest nie tylko obowiązkiem, ale i uprawnieniem Zamawiającego, który ma prawo 

wziąć  w  tym  zakresie  pod  uwagę  swoje  uzasadnione  potrzeby.  Jednak  wymagania 

Zamawiającego muszą być adekwatne do przedmiotu zamówienia - ani  zbyt  wysokie, gdyż 

mogłyby  utrudniać  uczciwą  konkurencję,  ani  zbyt  niskie,  gdyż  przez  selekcję  przeszliby 

wykonawcy niezdolni do realizacji zamówienia (wyrok KIO z dnia 22 października 2010 r. o 

sygn.  akt  KIO  2189/10).  Wskazać  należy,  że  opisanie  przedmiotu  zamówienia  w  sposób 

obiektywny,  z  zachowaniem  zasad  ustawowych,  nie  jest  jednoznaczne  z  koniecznością 

zapewnienia możliwości realizacji zamówienia wszystkim podmiotom działającym na rynku w 

danej branży. 

Jednakże,  dyspozycją  art.  29  ust.  2  ustawy  ustawodawca  wprowadził  zakaz 

opisywania przedmiotu zamówienia w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję. 

Taka  konstrukcja  niniejszego  zapisu  służy  realizacji  zasady  uczciwej  konkurencji,  a  co  za 

tym idzie zasady równego dostępu do zamówienia, wyrażonej w art. 7 ust. 1 ustawy.  

Przekładając powyższe na stan faktyczny rozpoznawanej sprawy Izba stwierdziła, że 

omawianym  przypadku  nie  mamy  do  czynienia  z  sytuacją,  w  której  Zamawiający  opisał 

przedmiot zamówienia w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję. 

Parametr minimalnej powierzchni brutto pojedynczego kolektora na poziomie 2,60 m

Izba  wskazuje,  że  jeśli  chodzi  o  parametr  minimalnej  powierzchni  brutto 

pojedynczego kolektora na poziomie 2,60 m

 to w toku rozprawy Zamawiający wyjaśniał, że 

w  tym  zakresie  kluczowym  dla  Zamawiającego  było  określenie  minimalnej  powierzchni 

czynnej absorbenta pojedynczego kolektora, aby uzyskać określoną wydajność urządzenia, 

którą ostatecznie ustalono na poziomie 2,40m

. Natomiast powierzchni brutto pojedynczego 

kolektora słonecznego jest jedynie konsekwencją powyższego, gdyż dodatkowo uwzględnia 

jeszcze minimalną wielkość obudowy kolektora. 

Między  stronami  nie  było  sporu  co  do  tego,  że  z  punktu  widzenia  wydajności 

kolektora słonecznego, jego powierzchnia brutto nie ma znaczenia.  

Jednak  w  tym  przypadku,  w  ocenie  Izby,  należy  wziąć  pod  uwagę  pozostałe 

okoliczności  i  uwarunkowania  związane  z  prowadzonym  postępowaniem,  do  których 

odwoływał się Zamawiający, tj. wymagania związane ze sztywnością i odpornością obudowy 

kolektora.  

Zdaniem  Izby  za  wiarygodne  i  słuszne  należy  uznać  wyjaśnienia  projektanta  G.  L., 

który  opierając  się  na  opinii  dr  hab.  inż.  A.  M.  prof.  nadz.  AGH  stwierdził,  że  kolektor  jest 

narażony na działanie warunków atmosferycznych i musi wytrzymać warunki ekstremalne w 

miejscu  montażu,  dlatego  też  mała  obudowa  może  budzić  wątpliwości  co  do  trwałości  w 

okresie  gwarancyjnym  i  po  nim.  Wobec  tego  nie  przewidział  w  projektach  kolektorów  o 

powierzchni brutto mniejszej niż 2,6 m

, przy powierzchni netto większej niż 2,4 m

W tym miejscu warto przywołać treść powołanej powyżej opinii dr hab. inż. A. M. prof. 

nadz.  AGH,  w  której  stwierdzono,  że:  ”Podstawową  funkcją  kolektorów  słonecznych  jest 

zamiana  energii  fali  elektromagnetycznej  promieniowania  słonecznego  na  ciepło. 

Równocześnie osiągnięcie wymaganej sprawności i wysokiej trwałości oraz bezpieczeństwa 

działania  wymaga  zastosowania  w  kolektorach  obudowy  o  odpowiednich  parametrach 

technicznych. Siły działające na kolektor słoneczny podczas jego eksploatacji pochodzą od 

oddziaływań  termicznych,  obciążenia  opadami  atmosferycznymi  oraz  obciążenia  wiatrem. 

Siły te mają charakter cyklicznie  zmienny i poprzez procesy zmęczeniowe mogą prowadzić 

do  zniszczenia  kolektora.  Charakteryzują  się  one  zmiennym  natężeniem  intensywności 

występowania i często oddziałują synergicznie, a szczególnie w przypadku opadów i wiatru 

mogą  być  to  bardzo  gwałtowne  oddziaływania.  Istotne  znaczenie  ma  dobór  właściwych 

materiałów, technologii ich przetwarzania oraz konstrukcji obudowy kolektora pod względem 

odporności  na  działanie  środowiskowych  czynników  korozyjnych.  Wszystkie  wymienione 

wyżej  czynniki  występują  wielokrotnie  w  okresie  wieloletnie  eksploatacji  kolektora.  Z  tego 

względu, aby  zapewnić długotrwałe, bezawaryjne działanie kolektora słonecznego, musi on 

być  wyposażony  w  obudowę  o  wysokiej  sztywności  i  odporności  na  działanie  czynników 

atmosferycznych.  Oczywistym  jest,  że  większa  powierzchnia  czynna  absorbera  wymaga 

mocniejszej  obudowy.  Wiatr  i  sadź  działające  na  większą  powierzchnię  wywołują  większe 

naprężenia i odkształcenia w elementach kolektora oraz w systemie mocującym. Powyższe 

uzasadnia stosowanie odpowiednio mocnych i odpowiednio sztywnych obudów, najlepiej na 

bazie  stopów  matali  lekkich,  podnoszących  w  skutku  proporcję  powierzchni  całkowitej 

kolektora  o  powierzchnię  absorbera.  O  randze  opisanego  powyżej  problemu  technicznego 

ś

wiadczy  aktualny  stan  wymagań  technicznych  stawianych  kolektorom  słonecznym, 

wynikający  z  normy  PN-EN  ISO  9806,  obowiązującej  od  lutego  2014  roku  (…)  zgodnie  z 

którą  kolektor  musi  być  poddany  testom  wytrzymałościowym  przez  działanie  statycznego 

obciążenia  mechanicznego  o  dodatniej  i  ujemnej  wartości  nacisku  jednostkowego 

wynoszącego min. 2400 Pa. W obowiązującej wcześniej, nieaktualnej już normie EN 12975-

2 badania wytrzymałościowe realizowano pod obciążeniem min. 1000 Pa, tj. 2,4 mniejszym. 

Zaostrzenie  wymagań  stawianych  kolektorom  słonecznym  w  zakresie  wytrzymałości 

mechanicznej wynika zapewne z obserwacji awarii eksploatacyjnych kolektorów słonecznych 

na  terenie  Europy  i  ma  odniesienie  do  występujących  na  terenie  Polski  warunków 

klimatycznych”. 

Izba  wskazuje,  że  treść  a  także  wnioski  płynące  z  zacytowanej  opinii  są  spójne  z 

treścią  pozostałych  dowodów,  występujących  i  opisanych  w  sprawie,  m.  in.    z  treścią 

podręcznika  dobrych  praktyk  na  bazie  szwajcarskich  i  polskich  doświadczeń  w  zakresie 

wykorzystania  odnawialnych  źródeł  energii  (str.  44)  oraz  analizą  odkształceń  sprężystych 

korpusów obudowy kolektora w aspekcie właściwości materiału nośnego (MES). 

W związku z powyższym Izba stwierdziła, że rację ma Zmawiający oraz wykonawcy 

Ensol  i  FlexiPower,  którzy  łącznie  zgodnie  twierdzili,  że  w  ramach  prowadzonego 

postępowania  znaczenie  dla  pojedynczego  kolektora  słonecznego  ma  nie  tylko  minimalna 

powierzchnia  czynna  absorbenta  ale  również  powierzchnia  brutto,  gdyż  określenie  jej  na 

określonym  poziomie  stwarza  gwarancję  tego,  że  kolektor  posiada  obudowę  odpowiednio 

sztywną  i  odporną  na  działanie  czynników  atmosferycznych  co  ma  niewątpliwy  wpływ  na 

długotrwałe, bezawaryjne działanie kolektora słonecznego. 

Podkreślenia  także  wymaga,  że  sposób  i  rodzaj  badania  wytrzymałościowego 

opisany  w  powołanej  opinii  znajduje  odzwierciedlenie  w  dowodach  złożonych  przez 

Odwołującego  oraz  wykonawcę  Ensol  w  postaci:  „Podsumowania  wyników  testów  normy 

EN12975 – Załącznik do Certyfikatu Solar Keymark” dla produktu firmy ENSOL - ES2v/265S 

AL-  Cu  oraz  własnego  produktu  -  KS  2550F  TP  ACRm,  a  także  „Protokołu  z  badań  nr 

21228324.001 dla produktu ES2V/2,65 AL.-CU -/-„.  

Jednak należy zaznaczyć, że ze złożonych dowodów wynika, że co prawda produkt 

własny Odwołującego - KS 2550F TP ACRm – został przebadany zgodnie z normą PN-EN 

ISO  9806  pod  obciążeniem  2400  Pa  to  produkt  Ensol  został  przebadany  pod  znacznie 

większym obciążeniem mechanicznym, niż twierdził Odwołujący (1000 Pa), ponieważ było to 

obciążenie  na  poziomie  3000  Pa.  Tym  samym  wnioski  Odwołującego  stawiane  w 

powyższym zakresie należy uznać za błędne. 

Poza tym nie sposób pominąć merytorycznej treści tabeli, zawartej w  wyjaśnieniach 

projektanta Pana G. L., w której przedstawiono pięć produktów, pochodzących o trzech firm, 

które  spełniają  wymagania  Zamawiającego  postawione  w  siwz,  w  tym  miedzy  innymi  w 

zakresie  powierzchni  brutto  pojedynczego  kolektora  słonecznego.  W  toku  rozprawy 

Zamawiający  podkreślał,  że  ww.  katalog  jest  jedynie  przykładowy  i  nie  jest  katalogiem 

zamkniętym,  czemu  Odwołujący  nie  zaprzeczył.  Wobec  tego  nie  sposób  stwierdzić,  że  na 

rynku  nie  funkcjonują  lub  też  funkcjonują  jedynie  w  ograniczonym  zakresie,  podmioty 

mogące ubiegać się o zamówienie. 

Maksymalna temperatura stagnacji kolektora słonecznego – 209

o

C 

W omawianym zakresie Izba zwraca uwagę, że przedmiotem niniejszego zamówienia 

jest nie tylko dostawa urządzeń, takich jak kolektory słoneczne przedmiotu zamówienia jest 

znacznie szerszy i obejmuje także dostawę i montaż całej instalacji kolektorów słonecznych. 

W  związku  z  tym  przy  opisie  przedmiotu  zamówienia  należało  uwzględnić  okoliczności 

związane  nie  tylko  z  dostawą  kolektorów  słonecznych  ale  także  pozostałe  uwarunkowania 

związane  ze  wszystkimi  elementami  przedmiotu  zamówienia,  w  tym  również  te  dotyczące 

dostawy i montażu instalacji. Zamawiający dał temu wyraz opisując przedmiot zamówienia, 

przez wskazanie określonych parametrów dla poszczególnych urządzeń, w tym maksymalną 

temperaturą stagnacji kolektora słonecznego wynoszącą 209°C. 

W  ocenie  Izby  ukształtowanie  takiego  wymagania  jest  ściśle  powiązane  z  tym,  że 

kolektor słoneczny będzie musiał współpracować z pozostałymi urządzeniami wchodzącymi 

w  skład  instalacji  solarnej.  W  związku  z  tym  oczywistym  jest,  że  określone  parametry 

techniczne  kolektora  słonecznego  muszą  być  dostosowane  do  parametrów  pozostałych 

urządzeń  tak,  aby  były  wzajemnie  kompatybilne,  a  także  prawidłowo  funkcjonowały  i  nie 

uszkadzały  innych  produktów  i  materiałów  instalacji  solarnej,  np.  izolacji  rurociągów 

solarnych. 

W tym zakresie należy przywołać wyjaśnienia projektanta Pana G. L., który twierdził, 

ż

e:  „W  projektowanych  instalacjach  solarnych  dla  w/w  zadania,  parametr  „Temperatura 

maksymalna  stagnacji  kolektora  słonecznego”,  został  określony  na  podstawie  minimalnych 

wymagań  odporności  temperaturowej  izolacji  rurociągów  solarnych.  Temperatura 

maksymalna izolacji rurociągów, stosowanych w instalacjach solarnych, z którymi zetknąłem 

się  w  swojej  wieloletniej  praktyce,  które  według  mojej  wiedzy  sprawdzają  się  najlepiej, 

zgodnie  z  danymi  technicznymi  producentów  wynosi  220

o

C  (…).  W  związku  z  powyższym 

oraz  z koniecznością  zachowania odpowiedniej rezerwy temperatura maksymalna stagnacji 

kolektora, została określona jako temperatura o 5% niższa od maksymalnej temperatury dla 

izolacji  rurociągów  –  czyli  209

o

C.  Zwracam  uwagę,  że  temperatura  stagnacji  kolektora  jest 

temperaturą,  którą  kolektor  osiągnie  w  bardzo  specyficznej  sytuacji  (brak  rozbioru  ciepła  z 

kolektora  w  bardzo  słoneczny,  bezwietrzny  dzień),  której  prawdopodobieństwo  wystąpienia 

jest  niewielkie.  Projekt  jednak  powinien  uwzględniać  również  taką  sytuację.  Nie 

zastosowanie się przez wykonawcę zadania do wyżej opisanych założeń, czyli zastosowanie 

kolektora  o  temperaturze  stagnacji  przekraczającej  lub  bliskiej  maksymalnej  temperaturze 

dla  izolacji  rurociągu  solarnego  może  spowodować  degradację  temperaturową  izolacji 

rurociągu,  a co  za  tym  idzie,  trwały  spadek właściwości  izolacyjnych,  co  z  kolei  spowoduje 

pogorszenie osiągów energetycznych instalacji w dalszym okresie użytkowania. (…)”. 

Powyższe  wyjaśnienia  wprost  korelują  z  informacjami  przedstawionym  przez  firmę 

Profim s.c. Biuro Projektów w piśmie z dnia 4 lipca 2017 r. w którym stwierdzono, że: 

„ – przy doborze materiałów mających bezpośredni styk z kolektorem słonecznym, tj. 

rurociągi,  odpowietrzniki,  złączni,  uszczelki  oraz  izolacje,  podstawowym  parametrem 

służącym do określania ich parametrów jest temperatura stagnacji kolektora słonecznego, 

-  w  naszej  praktyce  stosujemy  zasadę,  że  odporność  temperaturowa  elementów 

mających  bezpośrednią  styczność  z  kolektorem  musi  być  przynajmniej  o  5%  wyższa  od 

temperatury stagnacji kolektora.  

Należy  podkreślić,  że  stagnacja  kolektora  w  warunkach  nielaboratoryjnych  jest 

zjawiskiem  rzadkim,  nie  mniej  jednak  nie  można  go  wykluczyć  całkowicie.  W  takim 

przypadku  zastosowanie  elementów  instalacji  o  temperaturze  dopuszczalnej  niższej  niż 

wynikająca z w/w praktyk może spowodować degradację instalacji”. 

Biorąc  pod  uwagę  powyższe  Izba  doszła  do  przekonania,  że  ustalenie  parametru 

maksymalnej  temperatury  stagnacji  na  poziomie  209

o

C  jest  uzasadnione  określonymi 

potrzebami  Zamawiającego,  związanymi    z  zapewnieniem  prawidłowej  współpracy 

wszystkich  urządzeń  instalacji  solarnej,  niepowodującej  uszkodzenia  lub  zniszczenia  jej 

poszczególnych komponentów. 

Izba  dostrzega  w  treści  omówionych  dowodów  stwierdzenia,  odnoszące  się  do 

rzadkości występowania zjawiska stagnacji. Nie mniej jednak Izba stanęła na stanowisku, że 

w  celu  wszechstronnego  i  właściwego  zabezpieczenia  swoich  interesów  Zamawiający  nie 

może  pomijać  tego,  iż  takie  zjawisko  potencjalnie  może  wystąpić,  powodując  następnie 

uszkodzenie lub też zniszczenie izolacji rurociągu solarnego. W konsekwencji taka sytuacja 

może  narazić  Zamawiającego  na  poniesienie  wymiernych  szkód  w  postaci  chociażby 

konieczności korzystania w ilości ponadprzeciętnej z serwisu. 

Powyższe  zostało  zobrazowane  w  treści  „Opinii  Empirycznej”  przedstawionej  przez 

FlexiPower,  (jako  firmy  wykonawczej,  realizującej  inwestycje  związane  z  instalacjami 

kolektorów  słonecznych),  w  której  wskazano,  że  ww.  firma  dostrzegła  „paraboliczną 

prawidłowość  wzrostu  ilości  wezwań  serwisowych  dla  przegrzanych  instalacji,  która 

następuje  wraz  ze  wzrostem  temperatury  stagnacji  kolektora  słonecznego”.  Do  opinii 

załączono  wykres  zależności  wezwań  serwisowych  dotyczących  przegrzewów  od 

temperatury stagnacji kolektora T

stag. 

W związku z tym Izba uznała za nietrafną argumentacje Odwołującego zasadzającą 

się  na  tym,  że  powyższym  parametr  został  ustalony  dowolnie  a  także,  iż  nie  znajduje 

jakiegokolwiek  uzasadnienia  w  realnych  potrzebach  Zamawiającego.  Analogicznie  za 

chybioną  należy  uznać  także  argumentację  odwołującą  się  do  tego,  że  kolektory 

zaawansowane  technologicznie  posiadają  wyższą  temperaturę  stagnacji  i  nie  mogą  być 

przedmiotem oferty w ramach prowadzonego postępowania. 

Biorąc  pod  uwagę  powyższe  Izba  doszła  do  przekonania,  że  opis  przedmiotu 

zamówienia został sporządzony przez Zamawiającego z poszanowaniem art. 29 ust. 2 Pzp, 

ponieważ  zapewnia  on  zachowanie  uczciwej  konkurencję  oraz  gwarantuje  uzyskanie 

optymalnego  rozwiązania  technicznego  spełniającego  oczekiwania  Zamawiającego.  Izba 

wskazuje,  że  okoliczność  związana  z  tym,  że  Odwołujący  nie  dysponuje  kolektorem 

słonecznym,  spełniającym  wymagania  Zamawiającego  opisane  w  specyfikacji  nie  oznacza, 

ż

e  postępowanie  jest  prowadzone  w  sposób  naruszający  fundamentalną  zasadę  uczciwej 

konkurencji pomiędzy wykonawcami. 

Zgodzić  się  należy  z  wykonawcą  Ensol,  a  także  powołanym  przez  niego 

orzecznictwem  Izby,  że  nie  można  domagać  się  od  Zamawiającego  opisania  przedmiotu 

zamówienia  w  innym  sposób,  który  w  przekonaniu  wykonawcy  byłby  dla  tego  wykonawcy 

bardziej dogodny, gdyż prawie nigdy nie jest możliwe opisanie przedmiotu zamówienia tak, 

aby odpowiadał wszystkim zainteresowanym wykonawcom.  

Konkludując, Izba nie dopatrzyła się naruszenia przez Zamawiającego art. 29 ust. 2 w 

zw.  z  art.  7  ust.  1  Pzp,  przez  opisanie  przedmiotu  zamówienia  w  sposób,  który  utrudnia 

uczciwa konkurencie w ramach prowadzonego postępowania. 

Uwzględniając  powyższe,  na  podstawie  art.  192  ust.  1  i  2  Pzp  orzeczono  jak  w 

sentencji. 

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 Pzp stosownie 

do  wyniku  sprawy  oraz  zgodnie  z  §  3  pkt  1  i  §  5  ust.  4  rozporządzenia  Prezesa  Rady 

Ministrów  z  dnia  15  marca  2010  r.  w  sprawie  wysokości  i  sposobu  pobierania  wpisu  od 

odwołania  oraz  rodzajów  kosztów  w  postępowaniu  odwoławczym  i  sposobu  ich  rozliczania 

(Dz. U. Nr 41, poz. 238). 

Izba nie zasądziła od Odwołującego na rzecz Zamawiającego kwoty 3.600 zł tytułem 

kosztów zastępstwa procesowego. Jak wynika z § 3 pkt 2 lit. b w zw. z § 5 ust. 3 pkt 1 ww. 

rozporządzenia  warunkiem zasądzenia od Odwołującego na rzecz Zamawiającego kosztów 

wynagrodzenia  pełnomocnika  było  złożenie  rachunku.  Pojęcie  rachunku  definiują  przepisy 

art. 87 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8 poz. 

60 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie 

naliczania  odsetek  za  zwłokę  oraz  opłaty  prolongacyjnej,  a  także  zakresu  informacji,  które 

muszą być zawarte w rachunkach (Dz. U. z 2005 Nr 165 poz. 1373 z późn. zm.).  

W  świetle  §  14  ust.  1  ww.  rozporządzenia,  rachunek  potwierdzający  dokonanie 

sprzedaży lub wykonanie usługi zawiera co najmniej: 

1)          imiona  i  nazwiska  (nazwę  albo  firmę)  oraz  adresy  sprzedawcy  i  kupującego  bądź 

wykonawcy i odbiorcy usługi; 

2)         datę wystawienia i numer kolejny rachunku; 

4)         określenie rodzaju i ilości towarów lub wykonanych usług oraz ich ceny jednostkowe; 

5)         ogólną sumę należności wyrażoną liczbowo i słownie. 

W ocenie Izby dokument, jaki Zamawiający złożył w trakcie rozprawy, nie odpowiadał 

ww.  wymogom.  W  szczególności  z  dokumentu  tego  nie  wynikały  wprost  dane  dotyczące 

numeru kolejnego rachunku jak  również  brak  było  podania  w  treści  rachunku  ogólnej  sumy 

należności wyrażonej nie tylko liczbowo ale również słownie.  

…………………………..