WYROK
z dnia 12 października 2020 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący:
Monika Kawa-
Ogorzałek
Protokolant:
Piotr Kur
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 października 2020r., w Warszawie odwołania w
sprawie odwołania wniesionego do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 14 września
2020 r. przez
wykonawcę ROKOM Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie, w postępowaniu
prowadzonym przez
Jednostka Wojskowa Nr 6021 ul. Żwirki i Wigury 9/13, 00-909
Warszawa
orzeka:
1. Uwzględnia odwołanie i nakazuje Zamawiającemu:
unieważnienie czynności wyboru oferty najkorzystniejszej złożonej przez wykonawcę G. L.
prowadzący działalność gospodarczą pod firmą ROBOKOP G. L.;
- odrzucenie oferty wykonawcy G. L.
prowadzący działalność gospodarczą pod firmą
ROBOKOP G. L. na podstawie art. 90 ust. 3 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo
zamówień publicznych;
powtórzenie czynności badania i oceny ofert.
2. Kosztami postępowania obciąża Zamawiającego i:
2.1. zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10 000 zł 00 gr (słownie:
dziesięć tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez Odwołującego tytułem wpisu od
odwołania;
2.2. zasądza od Zamawiającego na rzecz Odwołującego kwotę 13 600 (słownie: trzynaście
tysięcy sześćset złotych) stanowiącą uzasadnione koszty strony poniesione z tytułu wpisu od
odwołania oraz wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. -
Prawo zamówień
publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1843 ze zm.) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od
dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: .........................................
UZASADNIENIE
Zamawiający - Jednostka Wojskowa Nr 6021, prowadzi na podstawie przepisów
ustawy z dnia 29 stycznia 2004r.
– Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2019r., poz.
1843 ze zm.; dalej: „Pzp”) postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie
przetargu nieograniczonego pn. „Remont nawierzchni drogowej (droga ppoż.) wraz z
rozbiórką obiektów budowlanych w kompleksie wojskowym K — 3796 przy ul. Sokołowskiej
1 Puchały”.
Ogłoszenie o zamówieniu zamieszczono w Biuletynie Zamówień Publicznych pod
numerem nr 555895-N-
2020 z dnia 1 lipca 2020 r. Wartość przedmiotu zamówienia nie
przekracza progów określonych na podstawie art. 11 ust 8 Pzp.
W dniu 14 września wykonawca- ROKOM sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej:
„Odwołujący”) wniósł do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej odwołanie zarzucając
Zamawiającemu:
naruszenie art. 89 ust 1 pkt 4 PZP w zw. z art. 90 ust 3 Pzp poprzez
zaniechanie odrzucenia oferty wykonawcy G. L.
prowadzący działalność gospodarczą pod
firmą ROBOKOP G. L. (dalej: „ROBOKOP”) pomimo, że oferta zawiera rażąco niską cenę,
naruszenie art. 89 ust 1 pkt 1 i 6 Pzp poprzez zaniechanie odrzucenia oferty
ROBOKOP pomimo, że zawiera błędy w obliczeniu ceny i stanowi czyn nieuczciwej
konkurencji,
narusz
enie art. 91 ust. 1 Pzp w zw. z art. 7 ust 1 Pzp poprzez wadliwy wybór
oferty najkorzystniejszej w zakresie Części nr 1 postępowania.
W oparciu o tak przedstawione zarzuty Odwołujący wniósł o nakazanie
Zamawiającemu:
unieważnienia czynności wyboru oferty najkorzystniejszej jako obarczonej
wadą mającą wpływ na wynik postępowania,
odrzucenia oferty ROBOKOP z postępowania,
powtórzenia czynności oceny ofert w postępowaniu, co spowoduje wybór
oferty Odwołującego jako najkorzystniejszej.
Uzasadniając zarzuty odwołania Odwołujący wskazał, że w niniejszym postępowaniu
przyjęto do rozliczenia robót metodę rozliczenia kosztorysowego i konsekwentnie na
potrzeby wyceny oferty obowiązkiem wykonawców było obliczenie ceny oferty przy
zastosowaniu kosztorysu oferto
wego. Zamawiający poinstruował wykonawców w sposób
precyzyjny i jednoznaczny, w jaki sposób należy obliczyć cenę oferty i wypełnić kosztorys
ofertowy, wskazując w Rozdziale XII SIWZ, że cena całkowita oferty musi obejmować w
kalkulacji wszystkie koszty i s
kładniki, niezbędne do wykonania przedmiotu zamówienia.
Ponadto Zamawiający wymagał, aby stawka roboczogodziny zaproponowana przez
Wykonawcę w kosztorysie ofertowym była wyliczona w oparciu o § 6 ust. 2 Rozporządzenia
Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja
2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw
sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac
projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie
funkcjonalno
— użytkowym, godzinowe stawki robocizny kosztorysowej ustalone na
podstawie analizy własnej powinny obejmować wszystkie składniki zaliczane do
wynagrodzenia oraz koszty pochodne naliczane od wynagrodzeń. Ponadto Zamawiający
ustalił, że ceny jednostkowe robót będą obejmować robociznę bezpośrednią wraz z
narzutami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, wartość pracy sprzętu wraz
z narzutami, koszty pośrednie i zysk kalkulacyjny. Odwołujący wskazał, że przy
wynagrodzeniu kosztorysowym do rozliczenia wykonanych robót kosztorys ofertowy jest
niezbędny, aby możliwe było obliczenie na podstawie zakresu faktycznie wykonanych prac
należnego wykonawcy wynagrodzenia. Tym samym kosztorys ofertowy, w przypadku
wynagrodzenia kosztorysowego, jest jednym z dokumentów warunkujących możliwość
rozliczen
ia wykonanych robót. Również w toku postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego dokument ten jest wykorzystywany do zbadania oferty pod kątem tego, czy
zakres lub sposób wykonania robót przewidziany w kosztorysie ofertowym jest zgodny z
oczekiwaniami
zamawiającego wyrażonymi w SIWZ oraz czy istotna składowa ceny oferty
nie jest rażąco niska. Tym samym kosztorys ofertowy jest dokumentem, na podstawie
którego zamawiający dokonuje niezbędnych czynności merytorycznych w zakresie oceny
oferty i rozliczenia
robót, a w konsekwencji wymóg jego złożenia nie może być uznany za
wymóg wyłącznie formalny.
Odwołujący wskazał, że w niniejszym postępowaniu została spełniona przesłanka
obligująca Zamawiającego do wezwania m.in. wykonawcy ROBOKOP do złożenia wyjaśnień
w
zakresie rażąco niskiej ceny, co jak wynika z akt sprawy Zamawiający uczynił w dniu 5
sierpnia 2020r. W wezwaniu Zamawiający zażądał przede wszystkim od ROBOKOP
wykazania w jaki sposób skalkulował on proponowaną przez siebie stawkę roboczogodziny
kosztorys
owej tj.: 19,00 zł, co potwierdza, zdaniem Odwołującego, że Zamawiający już po
zapoznaniu się z ceną oferty i złożonym kosztorysem poddawał w wątpliwość realny
charakter stawki roboczogodziny na poziomie 19,00 zł, jako nieuwzględniającej wszystkich
wymagan
ych obowiązującymi przepisami komponentów. Ponadto Zamawiający wprost
wskazał na konsekwencje niewykazania realności wyceny - w sposób szczególny odnosząc
się właśnie do niewykazania, że zaoferowana w postępowaniu stawka roboczogodziny
uwzględnia wszystkie faktyczne koszty pracodawcy - informując, że w przypadku,
nieudzielenia wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz ze złożonymi dowodami
potwierdzi, że zaoferowana stawka roboczogodziny zawiera rażąco niską cenę w stosunku
do warunków rynkowych i innych obowiązujących przepisów, Zamawiający, zgodnie z art. 89
ust. 1 pkt. 4 w związku z art. 90 ust. 3 ww. Pzp odrzuci ofertę Wykonawcy.
Odwołujący wyjaśnił, że wykonawca ROBOKOP w kosztorysie ofertowym przedstawił
wycenę wszystkich elementów składowych zamówienia przy zastosowaniu jednolitej stawki
roboczogodziny na poziomie 19,00 zł, bowiem kosztorys ofertowy wykonawcy ROBOKOP
wskazuje wprost na taką stawkę kosztorysową przy kosztorysowym charakterze rozliczenia.
Odwołujący wskazał kolejno, że wykonawca ten w złożonych wyjaśnieniach ceny oferty w
wyznaczonym terminie i w zakresie stawki roboczogodziny przyznał wprost, że cena
ofertowa została skalkulowana na zaniżonej stawce godzinowej. Wykonawca ten stwierdził
bowiem, że: „Przedstawiona pod naszym kosztorysem stawka roboczogodziny w wysokości
19,00 zł nie uwzględniała wszystkich składników zaliczanych do wynagrodzenia oraz
kosztów pochodnych naliczanych od wynagrodzeń. Niemniej jednak zostały one
uwzględnione w naszym kosztorysie, a błędny jest tylko zapis, gdyż nie przedstawia tzw.
kalkulacyjnej stawki godzinowej. Ta wynosi w naszej firmie 25,29 zł (wyliczona na lipiec
2020)”. W konsekwencji Odwołujący stwierdził, że ROBOKOP wyjaśniając cenę oferty
potwierdził, że stawka roboczogodziny przedstawiona w kosztorysie ofertowym nie
uwzględniała wszystkich składników wynagrodzenia i kosztów pochodnych wynagrodzeń.
Dodatkowo wykonawca wskazuje ile wynosi faktyczna stawka kalkulacyjna stawki
godzinowej podając ją na wartość 25,29 zł. W ocenie Odwołującego powyższe oświadczenie
zawarte w wyjaśnieniu rażąco niskiej ceny stanowi bezpośredni dowód na zaniżenie ceny
oferty i obliczenie jej na potrzeby postępowania na poziomie poniżej kosztów jakie faktycznie
ponosi wykonawca. Podkreślił, że przewidywana wg danych z przedmiaru ilość
roboczogodzin na kontrakcie to wg szacunków Odwołującego około 11.830 roboczogodzin,
co powoduje, że pozycja dotycząca kosztów robocizny ma bardzo istotne znaczenie dla
kosztów wykonania zamówienia, a różnica na stawce roboczogodziny pomiędzy stawką
19,00 zł, która była podstawą obliczenia ceny oferty, a stawką jaka wg oświadczenia
ROBOKOP powinna być podstawą kalkulacji wynosząca 6,5 zł/h generuje zaniżenie wyceny
na poziomie aż 76.895 zł. Jednocześnie Odwołujący wskazał, że stawka roboczogodziny
podana w kosztorysie to element treści oferty wykonawcy, który nie ulega zmianie w trakcie
postępowania. Co więcej, nie może być w sprawie mowy o jakimkolwiek mechanizmie
poprawiania omyłek, bowiem kosztorys w postaci zaprezentowanej przy ofercie ROBOKOP
(kosztorys metodą uproszczoną) uniemożliwia odtworzenie szczegółowych zasad wyceny
poszczególnych pozycji i ich korektę przy zastosowaniu poprawnej stawki na poziomie
odmiennym niż zaoferowana w wysokości 19,00 zł. Również żaden element treści oferty nie
wskazuje innej stawki roboczogodziny niż 19,00 zł, zatem nie istnieje możliwość ustalenia na
poziomie oferty ani omyłkowego charakteru stawki ani tym bardziej sposobu poprawienia tej
wartości na inną, a jeśli tak, to jaką. Konsekwencją zmiany stawki roboczogodziny byłaby
zmiana ceny ofertowej. Co więcej stawka ta jest stawką rozliczeniową, a zatem Zamawiający
miałby rozliczać roboty przy zmodyfikowanej stawce — niezgodnie z treścią oferty.
Odwołujący zauważył także, że również dokumentacja postępowania nie zawiera
jakichkolwiek informacji na temat dokonywania przez Zamawiającego zmian treści oferty
wykonawcy ROBOKOP, w szczególności poprawiania jakichkolwiek rzekomych omyłek w
zakresie stawki roboczogodziny pracy. Wskazać należy ponadto, że stawka rozliczeniowa
godzinowa nie uległa zmianie w postępowaniu i zgodnie z treścią oferty wynosi wciąż 19,00
zł i przy zastosowaniu takiej stawki ma być dokonane ew. rozliczenie z Zamawiającym, co
jak potwierdza sam wykonawca w wyjaśnieniach, jest równoznaczne z kosztem zaniżonym
na poziomie 6,5 zł na każdej roboczogodzinie.
Według Odwołującego, niesporne jest także w ocenie samego wykonawcy ROBOKOP
(dowodem jest treść wyjaśnień ceny powołana powyżej), że stawka godzinowa jaką
uwzględnił w kalkulacji ceny ofertowej, nie uwzględnia faktycznych nakładów, jakie ponosi
zarówno pracodawca w ogólności, jak i konkretnie sam wykonawca w swoim zakładzie
pracy.
Odwołujący podkreślił, że zarówno w samej SIWZ Zamawiający na powyższy aspekt
zwracał szczególną uwagę, jak również w odpowiedzi na pytanie Odwołującego do SIWZ
Zamawiający jednoznacznie potwierdził co ma zawierać wycena kosztów roboczogodziny
pracy personelu (wyjaśnienie z 8 lipca 2020r.):
Odpowiedź:
„(…) Kosztorys ofertowy Wykonawcy dołączony do Formularza ofertowego powinien
być opracowany na podstawie udostępnionego przez Zamawiającego Przedmiaru Robót.
Stawka roboczogodziny zaproponowana przez Wykonawcę w Kosztorysie ofertowym
powinna być wyliczona w oparciu o § 6 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia
maja 2004 r. w sprawie określania metod i podstaw sporządzania kosztorysu
inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych
kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno- użytkowym, godzinowe
stawki robociz
ny kosztorysowej ustalone na podstawie analizy własnej powinny obejmować
wszystkie składniki zaliczane do wynagrodzenia oraz koszty pochodne naliczane od
wynagrodzeń. W przypadku nie złożenia przez Wykonawcę Kosztorysu ofertowego wraz z
Formularzem oferto
wym Zamawiający na podstawie art. 89 ust. 1 pkt. 2 odrzuci ofertę
Wykonawcy”.
Analogicznie w przypadku wyjaśnień z dnia 9 lipca 2020r.
Odpowiedź: „Zamawiający dopuszcza sporządzenie kosztorysu ofertowego w formie
szczegółowej lub uproszczonej, wymaga jednak podania w sporządzonych kosztorysach
stawki roboczogodziny oraz narzutów (koszty pośrednie, zysk, VAT). Wyjaśnienia ceny,
które wprost potwierdzają zaniżenie podstawowego elementu kalkulacyjnego kosztorysu,
jakim jest stawka roboczogodziny pracowników wykonawcy, stanowią bezpośredni dowód o
którym mowa w art. 90 ust 3 Pzp: Zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy, który nie udzielił
wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz ze złożonymi dowodami potwierdza, że
oferta zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu zamówienia”.
Podsumowując, w ocenie Odwołującego, stawka roboczogodziny zaoferowana w
postępowaniu przez wykonawcę ROBOKOP na poziomie 19,00 zł nie uwzględniała
faktycznych kosztów świadczenia pracy i wszystkich wymaganych elementów
kosztotwórczych. Oferta tego wykonawcy zawiera więc rażąco niską cenę, a wykonawca
udowodnił treścią wyjaśnień ceny, że cena zawiera wycenę poniższej faktycznych kosztów,
jakie ponosi wykonawca. Stawka na poziomie 19 zł jest stawką niezgodną z obowiązującymi
przepisami, co skutkuje także złożeniem oferty jako czynem nieuczciwej konkurencji.
Z ostrożności Odwołujący wskazał, że stawka ta powinna wynosić minimum 21,65
zł/godz., co zostało obliczone przez Odwołującego przy uwzględnieniu przepisów
Rozporz
ądzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. (Dz.U. 2019 poz. 1778) w
sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki
godzinowej w 2020 r. wydanych na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o
minimalnym w
ynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2018 r. poz. 2177 oraz z 2019 r. poz. 1564)
Natomiast w niniejszym postępowaniu ROBOKOP posłużył się w celu kalkulacji oferty
stawką godzinową wprost niezgodną z powołaną powyżej ustawą i określonym na jej
podstawie wynagrod
zeniu, które ma charakter minimalnego. Powyższa sytuację, tj. przyjęcie
za podstawę obliczenia ceny oferty wynagrodzenia w kwocie niższej niż przewidziana w
ustawie, należy również poczytywać za okoliczność uzasadniającą odrzucenie oferty
ROBOKOP na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 Pzp.
Odwołujący wskazał kolejno, że art. 89 ust. 1 pkt 3 Pzp stanowi, że zamawiający
odrzuca ofertę wykonawcy, jeżeli jej złożenie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w
rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Według art. 3 ust. 1 ustawy z
dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz. U. z 2003 r., Nr 153,
poz. 1503 ze zm.; dalej: „u.z.n.k”) czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z
prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy
lub klienta. Odwołujący wskazał, że zaoferowanie stawki za roboczogodzinę świadczenia
usługi w kosztorysie ofertowym poniżej kosztów stanowi czyn nieuczciwej konkurencji
skutkujący odrzuceniem oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 3 ustawy PZP — tak wyrok
Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 18 grudnia 2017 r., sygn. akt KIO 2535/17, gdzie Izba
uznała, że zaoferowanie ceny za roboczogodzinę poniżej minimalnej stawki wynagrodzenia
za pracę stanowi czyn nieuczciwej konkurencji analogicznie wyrok Krajowej Izby
Odwoławczej z dnia 28 marca 2017 r., sygn. akt KIO 473/17.
Należy również podkreślić, że wybór oferty wykonawcy, który nie uwzględnia
obowiązujących przepisów przy kalkulacji ceny ofertowej, to także sankcjonowanie przez
Zamawiającego działań wprost niezgodnych z obowiązującymi przepisami — i w dodatku
przy pełnej tego faktu świadomości — Zamawiający wymagał przedstawienia kalkulacji oferty
w kosztorysie, w tym w szczególności w zakresie zastosowanej do obliczenia ceny ofertowej
stawki roboczogodziny i ma w takim wypadku obowiązek jego weryfikacji także pod kątem
jego zgodności z obowiązującymi przepisami powszechnie obowiązującymi.
Kolejno Odwołujący wskazał, że ROBOKOP pominął w kalkulacji koszty materiału
tran
sportu i załadunku/wyładunku płyt. Wyjaśnił bowiem, że ROBOKOP w złożonych
wyjaśnieniach odniósł się także do pozycji 15 i 17 Kosztorysu ofertowego, które dotyczą
kosztów budowy i rozebrania nawierzchni z płyt żelbetowych pełnych na potrzeby drogi
tymczaso
wej. ROBOKOP wyjaśniając cenę oferty płyty żelbetonowe to materiał własny jego
firmy. Odnosząc się do powyższego Odwołujący wskazał, że płyty jako materiał budowlany
mają wycenę w kosztorysie tego wykonawcy na poziomie 0 zł — co ma być
udokumentowane na po
dstawie załączonych faktur i ofert. Jednak ROBOKOP w odniesieniu
do płyt żelbetowych pełnych (MON) nie przedłożył jakichkolwiek dokumentów ani dowodów,
że jest to materiał własny firmy. Odwołujący zauważył, że ilość płyt jaką miałby dysponować
wykonawca, t
o zgodnie z SIWZ ponad 1000 m2. W ocenie Odwołującego niewiarygodne i
nieudowodnione jest faktyczne posiadanie przez wykonawcę ponad 1.000 m2 płyt
żelbetowych, gdy tak znacznej ilości płyt nie posiadają na swoich magazynach nawet
wytwórnie produkujące te prefabrykaty (płyty żelbetowe). Wykonawca w żaden sposób nie
dowodzi i nie wykazuje faktycznego posiadania takiej ilości własnych płyt. Ponadto
Odwołujący stwierdził, że wycena wskazanych pozycji kosztorysu (15 i 17) na poziomie
odpowiednio 15 i 10 zł netto za 1 m2 jest wyceną całkowicie nierealną i nieuwzględniającą
faktycznych kosztów wykonania wskazanej nawierzchni. Koszt układania płyt żelbetowych
na drodze tymczasowej to co najmniej 70 zł/m2 bez kosztu płyty, co przy ilości 1.098 m2
daje wartość 76.860 zł netto zaś koszt rozbiórki i odwozu drogi tymczasowej z płyt
żelbetowych: 60 zł/m2, co przy ilości 1.098 m2 daje wartość 65.880 zł. Wycena na poziomie
odpowiednio 15 i 10 zł jest nierealna i pomija zupełnie koszty transportu w tym
specjalistycznego (same koszty transportu to co najmniej 20-
30 tys. zł) takich gabarytowych
materiałów, ani nie może zawierać kosztów ich załadunku i rozładunku.
Ponadto Odwołujący zarzucił, że z przedłożonej przez ROBOKOP wraz z
wyjaśnieniami oferty Budokrusz SA wynika, że kalkulacja ceny ofertowej ROBOKOP nie
uwzględnia kosztu transportu materiału na plac budowy — koszt pominięty w wycenie 20 zł
na każdym m3 obydwu materiałów. Również Odwołujący zarzucił, że ROBOKOP w
dokonanej wycenie oferty zaniżył ilości krawężników granitowych, bowiem wyjaśniając cenę
oferty w zakresie dotyczącym pozycji krawężniki granitowe (element poz. 16 kosztorysu)
wskazał, że wycena ofertowa uwzględnia 320 mb krawężnika granitowego. Tymczasem
zgodnie z SIWZ prawidłowa ilość z projektu to 782 m. Zauważył, że wadliwa wycena
ofertowa koresponduje z także wadliwą wyceną materiału od dostawcy. Zgodnie bowiem ze
złożoną wraz z wyjaśnieniami ceny ofertą firmy Stegro sp. z o.o. wprost wynika, że do
wyceny oferty przyjęto taką ilość mb krawężników.
Krajowa Izba Odwoławcza uwzględniając dokumentację z przedmiotowego
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w tym w szczególności treść
ogłoszenia o zamówieniu oraz postanowienia SIWZ, oraz oświadczenia i stanowiska
stron złożone w trakcie rozprawy, ustaliła i zważyła, co następuje:
Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności Izba stwierdziła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek
ustawowych skutkujących odrzuceniem odwołania, wynikających z art. 189 ust. 2 Pzp.
Izba ustaliła, że Odwołujący spełnia określone w art. 179 ust. 1 Pzp przesłanki
korzystania ze środków ochrony prawnej, tj. ma interes w uzyskaniu zamówienia, a
naruszenie przez Zamawiającego przepisów Pzp może spowodować poniesienie przez
niego szkody, polegającej na nieuzyskaniu zamówienia.
Izba ustaliła:
Na informacji z otwarcia ofert Zamawiający poinformował, że na sfinansowanie
zamówienia zamierza przeznaczyć kwotę w wysokości: 2 323 398,62 zł brutto.
W wyznaczonym przez Zamawiającego terminie złożono 4 oferty:
oferta Odwołującego z ceną ofertową brutto: 1 224 691,73 zł,
- oferta wykonawcy ROBOKOP G. L.
z ceną brutto: 848 700,00 zł.
oferta wykonawcy z ceną brutto: 1 540 008,29 zł.
oferta wykonawcy P.P.H.U. „Adbud” A. S. z ceną brutto: 1 729 995,49 zł.
Cena oferty wykonawcy ROBOKOP była niższa od wartości szacunkowej zamówienia
powiększonej o należny podatek o 63,47%, natomiast od wartości arytmetycznej złożonych
ofert o 36,47%.
Zamawiający pismem z dnia 5 sierpnia 2020r. w trybie podstawie art. 90 ust. 1 w
związku z art. 90 ust. 1a Pzp wezwał m.in wykonawcę ROBOKOP do złożenia wyjaśnień w
tym zobowiązał go do wykazania w jaki sposób skalkulował proponowaną przez siebie
stawkę roboczogodziny kosztorysowej tj.: 19,00 zł. (netto). Zamawiający zapytał w
wezwaniu: Czy wykonanie danej roboty budowlanej w ramach zaoferowanej stawki
roboczogodziny jest możliwe? Czy zamówienie zostanie wykonane zgodnie z przedmiotem
zamówienia wskazanym w SIWZ z uwzględnieniem kosztów wynagrodzeń pracowniczych
zgodnie z wymaganiami Zamawiającego w zakresie zatrudnienia pracowników oraz
obowiązującymi przepisami min. w oparciu o § 6 ust. 2 Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 18 maja 2004
r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzania
kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz
planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno -
użytkowym godzinowe stawki robocizny kosztorysowej ustalone na podstawie analizy
własnej które powinny obejmować wszystkie składniki zaliczane do wynagrodzenia oraz
koszty pochodne naliczane od wynagrodzeń (obligatoryjne obciążenia płac)?
Zamawiający pouczył wykonawcę ROBOKOP, że w przypadku, nieudzielenia
wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz ze złożonymi dowodami potwierdzi, że
zaoferowana stawka roboczogodziny zawiera rażąco niską cenę w stosunku do warunków
rynkowych i innych obowiązujących przepisów, Zamawiający, zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt. 4
w związku z art. 90 ust. 3 ww. Pzp odrzuci jego ofertę.
Wykonawca ROBOKOP w odpowiedzi na powyższe wezwanie wyjaśnił, że
przedstawiona pod naszym kosztorysem stawka roboczogodziny w wysokości 19,00 zł nie
uwzględniała wszystkich składników zaliczanych do wynagrodzenia oraz kosztów
pochodnych naliczanych od wynagrodzeń. Niemniej jednak zostały one uwzględnione w
naszym kosztorysie, a błędny jest tylko zapis, gdyż nie przedstawia tzw. kalkulacyjnej stawki
godzinowej. Ta wynosi w naszej firmie 25,
29 zł (wyliczona na lipiec 2020).
Ponadto z tabeli zawartej w ww. piśmie wynika, że w pozycji „Płyty MON (tymczasowa
droga
— do rozbiórki) materiał własny firmy ROBOKOP” wartość netto pozycji obejmującej
1098 m
wyceniono na 0 zł. Ponadto w pozycji „stabilizacja 2,5 MPa” jako cenę netto
wskazano
99 zł, „beton c12/15” – 163 zł, a w pozycji „Krawężnik granitowy 15x30 cm” w kolumnie „Ilość
(na podstawie dokumentacji projektowej)” wskazano 320 mb. Jednocześnie wykonawca
wyjaśnił, że ceny materiałów przyjęte na podstawie załączonych faktur i ofert.
Izba ustaliła ponadto, że wraz z wyjaśnieniami ROBOKOP przedłożył m.in. ofertę
firmy BUDOKRUSZ S.A. gdzie w zakresie pozycji „Stabilizacja 2,5 MPa” w kolumnie „Cena
netto loco wytwórnia” widnieje cena 99 zł, natomiast w kolumnie „Cena netto franco budowa”
cena 119 zł. W pozycji „C12/15” w kolumnie „Cena netto loco wytwórnia” widnieje cena
163zł/m
, natomiast w kolumnie „Cena netto franco budowa” cena 183 zł/m
. Jednocześnie w
ofercie widnieje informacja, że powyższe ceny obowiązują do 15 km wytwórni firmy.
Izba zważyła:
W kontekście podnoszonych zarzutów konieczne jest, na wstępie, zdefiniowanie
pojęcia rażąco niskiej ceny. Przede wszystkim wskazać tu należy na brzmienie przepisu art.
89 ust. 1 pkt 4 Pzp, który odnosi zaoferowaną cenę do wartości przedmiotu zamówienia - ma
to być cena „rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia". Tym samym to
realna, rynkowa wartość danego zamówienia jest punktem odniesienia dla oceny i
ustalenia ceny
tego typu. Cena rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia będzie
ceną odbiegającą od jego rzeczywistej wartości, a różnica nie będzie uzasadniona
obiektywnymi względami pozwalającymi danemu wykonawcy bez strat i finansowania
wykonania zamówienia z innych źródeł niż wynagrodzenie umowne, zamówienie to
wykonać. W orzecznictwie podkreśla się, że punktem odniesienia dla określenia rażąco
niskiej ceny są przede wszystkim: wartość przedmiotu zamówienia, ceny
zaproponowane w innych oferta
ch, złożonych w postępowaniu oraz wiedza,
doświadczenie życiowe i rozeznanie warunków rynkowych jakimi dysponują członkowie
komisji przetargowej zamawiającego (tak min. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z
dnia 9 kwietnia sygn. akt: IV Ca 12
99/09). A zatem za cenę rażąco niską uznać należy cenę,
która jest nierealistyczna, nieadekwatna do zakresu i kosztów prac składających się na dany
przedmiot zamówienia, zakłada wykonanie zamówienia poniżej jego rzeczywistych kosztów i
w takim sensie nie j
est ceną rynkową, a więc nie występuje na danym rynku, na którym ceny
wyznaczane są m.in. poprzez ogólną sytuację gospodarczą panującą w danej branży i jej
otoczeniu
biznesowym,
postęp
technologiczno-organizacyjny
oraz
obecność
i
funkcjonowanie uczciwej ko
nkurencji podmiotów racjonalnie na nim działających. Z kolei
ustalenia, że dana cena nie jest ceną rażąco niską, dokonuje Zamawiający, najpierw
poprzez obligatoryjne wezwanie wykonawcy do złożenia wyjaśnień oraz dowodów (art. 90
ust. 1 Pzp), a następnie poprzez ocenę złożonych wyjaśnień. Procedura badania i ustalania
ceny rażąco niskiej przebiega więc w taki sposób, że Zamawiający musi na podstawie art. 90
ust. 1 Pzp umożliwić wykonawcy wykazanie okoliczności, iż zaoferowana przez niego cena
jest cen
ą realną. Następnie zaś na wykonawcy, zgodnie zaś z art. 90 ust. 2 Pzp, spoczywa
obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny. Rolą Zamawiającego jest
natomiast ustalenie i weryfikacja czy czynniki wskazane przez wykonawcę w ramach
wyjaśnień rzeczywiście istnieją, mogą być osiągnięte w ramach realiów rynkowych i na
podstawie jakich założeń wykonawca zakłada realność wystąpienia tych szczególnych
czynników i sprzyjających okoliczności. Treść normy art. 90 ust. 2 Pzp nie pozostawia
wątpliwości, że to na wykonawcy wezwanym do złożenia wyjaśnień spoczywa obowiązek
wykazania, czy możliwe i realne jest wykonanie zamówienia za określoną w ofercie cenę. Z
racji tego, że celem wyjaśnień jest wzruszenie przyjętego domniemania, że zaoferowana
cena jes
t ceną rażąco niską, wyjaśnienia takie muszą być konkretne, wyczerpujące i
uzasadniające realność dokonanej przez wykonawcę kalkulacji.
Podkreślenia wymaga także, że w ramach postępowania odwoławczego Izba ocenia
jedynie prawidłowość czynności Zamawiającego w postępowaniu, a nie samą cenę oferty.
Weryfikacji podlega zatem sama czynność wezwania do złożenia wyjaśnień, ocena przez
Zamawiającego tych wyjaśnień, a następnie prawidłowość decyzji co do odrzucenia lub nie,
złożonej przez wykonawcę oferty.
Przech
odząc do merytorycznego rozpoznania zarzutów odwołania wskazać należy,
że Zamawiający pozostawił wykonawcom biorącym udział w postępowaniu możliwość
wyboru dotyczącego formy złożonego wraz z ofertą kosztorysu, tj. czy zostanie on
sporządzony w formie uproszczonej czy też w formie szczegółowej, wymagając podania w
kosztorysie stawki za roboczogodzinę, która uwzględniać będzie wszystkie elementy
składowe i koszty pochodne, co wynika zarówno z udzielonych przez Zamawiającego
odpowiedzi jak również Rozdziału XII SIWZ. Jak wynika w poczynionych przez Izbę ustaleń
wykonawca ROBOKOP w kalkulacji ceny ofertowej przyjął stawkę roboczogodziny w kwocie
19,00 zł, pomimo, że w wyniku udzielonych wyjaśnień z dnia 11 sierpnia 2020r. wskazał, że
stawka ta
nie uwzględniała wszystkich składników zaliczanych do wynagrodzenia oraz
kosztów pochodnych naliczanych od wynagrodzeń oraz, stawka, że obowiązująca w jego
przedsiębiorstwie stawka roboczogodziny wynosi 25,29 zł. Biorąc pod uwagę treść
złożonych przez ROBOKOP wyjaśnień, stanowisko Zamawiającego deprecjonujące
znaczenie wystosowanego do tego wykonawcy wezwania, a przede wszystkim treść
udzielonych wyjaśnień było nieuzasadnione. Podkreślić bowiem należy, że wszczęcie
procedury wyjaśnień rażąco niskiej ceny obliguje Zamawiającego do rzetelnej oceny
złożonych przez wykonawcę wyjaśnień. Natomiast, w ocenie składu orzekającego w realiach
niniejszej sprawy Zamawiający całkowicie zaniechał faktycznego badania wyjaśnień
złożonych przez wykonawcę ROBOKOP poprzestając jedynie na formalnym ich przyjęciu,
nie dokonując ich analizy, co więcej wprost je bagatelizując. Pomimo bowiem przyznania
przez ROBOKOP, że stawka 19 zł - wskazana przez niego w kosztorysie złożonym wraz z
ofertą - jest stawką, która po pierwsze nie uwzględniała wszystkich składników zaliczanych
do wynagrodzenia oraz kosztów pochodnych naliczanych od wynagrodzeń, a po drugie
odbiega od tej stosowanej w jego przedsiębiorstwie, to Zamawiający w trakcie rozprawy
dowodził, że stawka za roboczogodzinę w ofercie ROBOKOP, tj. stawka w wysokości 19 zł
jest prawidłowa i realna, a tym samym całkowicie zignorował treść złożonych wyjaśnień.
Skład orzekający uznał natomiast, że skoro w złożonych wyjaśnieniach wykonawca
ROBOKOP wprost wskazał, że stawka roboczogodziny nie uwzględniała wszystkich
składników zaliczanych do wynagrodzenia oraz kosztów pochodnych naliczanych od
wynagrodzeń, to uznać należało, że stawka ta została przez wykonawcę ROBOKOP
niedoszacowana, w konsekwencji stwierdził, że zaniechanie odrzucenia przez
Zamawiającego oferty ROBOKOP na podstawie art. 90 ust. 3 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp
naruszało powyższe przepisy.
Odnosząc się do dowodów przedłożonych przez Zamawiającego i zaprezentowanego
przez niego stanowiska, że stawka 19 zł jest stawką prawidłową, to ponownie wskazać
należy, że obowiązkiem Zamawiającego jest rzetelna ocena wyjaśnień złożonych przez
wykonawcę, a nie ich interpretowanie, czy też uzupełnianie, bowiem to wykonawca, a nie
Zamawiający składa wyjaśnienia w trybie art. 90 ust. 1 Pzp. Skoro natomiast ROBOKOP
wskazał, że prawidłową stawką jest stawka 25,29 zł, to Zamawiający w sposób
nieuprawniony próbował wykazać, że stawka za roboczogodzinę w kwocie 19 zł jest stawką
prawidłową i realną. Podkreślić należy, że w złożonych wyjaśnieniach wykonawca w żaden
sposób nie próbował wykazywać, że wskazana stawka 19 zł jest realna i zgodna z
obowiązującymi przepisami prawa.
Izba uznała także, że Zamawiający w sposób nieprawidłowy dokonał oceny wyjaśnień
wykonawcy ROBOKOP dotyczących oświadczenia dotyczącego posiadanych przez niego
płyt żelbetowych. Izba wskazuje, że przepis art. 90 ust. 2 Pzp nakłada na wykonawcę
obowiązek wykazania okoliczność, które umożliwiły wykonawcy obniżenie ceny oferty.
Podkreślić należy, że Zamawiający opierając się tylko na gołosłownym oświadczeniu
wykonawcy ROBOKOP, że płyty te „stanowią własność firmy” nie mógł pozytywnie ocenić
wyjaśnień w tym zakresie. Wykonawca ROBOKOP bowiem pomimo ciążącego na nim
obowiązku nie wykazał, że taki materiał faktycznie jest w jego posiadaniu i istnieje możliwość
wykorzystania go w tym postępowaniu.
Ponadto również skład orzekający stwierdził, że Zamawiający w sposób
nieprawidłowy dokonał oceny wyjaśnień wykonawcy ROBOKOP dotyczących wyceny pozycji
kosztorysu nr 15 i 17 na poziomie odpowiednio 15 i 10 zł netto za 1 m2. Odwołujący wykazał
bowiem, że powyższe wycena jest nierealna i nie uwzględnia ona rzeczywistych kosztów
wykonania nawierzchni z płyt żelbetowych. Jak wskazał bowiem Odwołujący koszt układania
płyt żelbetowych na drodze tymczasowej to co najmniej 70 zł/m2 bez kosztu płyty, co przy
ilości 1.098 m2 daje wartość 76.860 zł netto zaś koszt rozbiórki i odwozu drogi tymczasowej
z płyt żelbetowych: 60 zł/m2, co przy ilości 1.098 m2 daje wartość 65.880 zł. W związku z
powyższym Izba stwierdziła, że skoro wykonawca w złożonych wyjaśnieniach nie wykazał
okoliczności, które pozwoliły mu na poczynienie takich oszczędności w tym zakresie, to
uznać należało, że nie doszacował on ceny oferty dotyczącej pozycji 15 oraz 17 kosztorysu.
Odwołujący wykazał również, że ROBOKOP dokonał nieprawidłowej kalkulacji ceny
oferty bowiem pominął koszty związane z transportem betonu oraz stabilizacją cementowo-
piaskową. Z przedłożonych wraz z wyjaśnieniami dowodów, w tym oferty firmy BUDOKRUSZ
S.A., w sposób niebudzący wątpliwości wynika, że ROBOKOP w kosztorysie uwzględnił
bowiem jedynie cenę materiału bez kosztów transportu. ROBOKOP nie wyjaśnił natomiast w
złożonych wyjaśnieniach dlaczego pominął koszt dostawy, nie wykazał na przykład, że z
uwagi na odległość jego siedziby od siedziby firmy BUDOKRUSZ takie nie będą naliczone,
albo że istnieją inne okoliczności, które zapewniają mu bezpłatny transport materiały z firmy
BUDOKRUSZ na teren budowy.
Zamawiający nie podważył również stanowiska Odwołującego dotyczącego zaniżenia
prz
ez wykonawcę ROBOKOP ceny oferty poprzez zaniżenia liczby mb krawężników.
Odwołujący przedłożył dowód stanowiący opracowanie dotyczące liczby koniecznych,
wynikających z dokumentacji Zamawiającego metrów bieżących krawężników, z którego
wynikało, że konieczne jest uwzględnienie w wycenie oferty 783 mb krawężników, gdy
tymczasem wykonawca ROBOKOP wycenił 320 mb, w konsekwencji czego stwierdzić
należało, że wykonawca ten również w tym zakresie nie doszacował ceny swojej oferty.
Skład orzekający stwierdził ponadto, że przyjęcie za podstawę obliczenia ceny oferty
stawki za roboczogodzinę w wysokości niższej niż przewidziana w ustawie o minimalnym
wynagrodzeniu, stanowi okoliczność uzasadniającą odrzucenie oferty ROBOKOP na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 Pzp bow
iem tak sporządzona oferta uchybia przepisowi art. 90
ust. 1 pkt 1 Pzp, zgodnie z którym przyjęta przez wykonawcę do ustalenia ceny oferty
wartość kosztów pracy nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę
ustalonego na podstawie przepisów ustawy.
W ocenie Izby Zamawiający naruszył również przepisy art. 89 ust. 1 pkt 3 Pzp,
poprzez zaniechanie odrzucenia oferty wykonawcy ROBOKOP pomimo, że jej złożenie
stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu przepisów u.z.n.k Wskazać należy, że
zgodn
ie z art. 3 ust. 1 u.z.n.k. czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z
prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy
lub klienta. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt III
CSK 120/11, art. 3 ust. 1 u.z.n.k. pełni m.in. tzw. funkcję uzupełniającą, która polega na
uzupełnieniu katalogu czynów nieuczciwej konkurencji, nie jest bowiem możliwe
skatalogowanie i stypizowanie wszystkich zachowań, które mogą być zakwalifikowane jako
naruszające zasady uczciwego obrotu, dlatego takie zachowania, które nie podpadają pod
hipotezy przepisów rozdziału drugiego ustawy, ale są sprzeczne z prawem lub dobrymi
obyczajami i przy tym zagrażają lub naruszają interes innego przedsiębiorcy lub klienta,
również stanowią czyn nieuczciwej konkurencji określony w art. 3 przedmiotowej ustawy.
Skład orzekający stwierdził, że wskazanie przez ROBOKOP w kosztorysie ofertowym stawki
za roboczogodzinę w wysokości 19 zł, tj. zaniżenie jej w stosunku do faktycznie stosowanej
w przedsiębiorstwie ROBOKOP stanowiło działanie niezgodne z prawe. Takie bowiem
działania, tj. przyjęcie zaniżonej stawki za roboczogodzinę umożliwiły wykonawcy
ROBOKOP zaoferowanie ceny na poziomie znacznie odbiegającym od cen pozostałych
wykonawców, czym naruszył interes innych wykonawców, którzy przy ustalaniu ceny przyjęli
właściwą stawkę za roboczogodzinę, tj. uwzględniającą zarówno wymogi Zamawiającego jak
i obowiązujące przepisy prawa. Działanie takie naruszało więc interes innych
przedsiębiorców, polegający na dążeniu do uzyskaniu jak najlepszej pozycji w rankingu ofert
a co za tym idzie, pozyskaniu zamówienia publicznego - ma zatem też wymierny,
materialny charakter.
Skład orzekający uznał natomiast, że Zamawiający nie naruszył art. 89 ust. 1 pkt 6
Pzp. Zgodnie z powyższym przepisem Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli zawiera błędy w
obliczeniu ceny lub kosztu. Jak wskazuje się w orzecznictwie, warunkiem koniecznym
ustalenia ziszczenia się podstawy odrzucenia oferty, o której mowa w ww. przepisie jest
stwierdzenie, że doszło do popełnienia przez wykonawcę tego rodzaju błędu, który skutkuje
tym, iż cena podana w ofercie jest ceną nieprawidłową. Wymaga to zatem stwierdzenia, iż
odmienność sposobu obliczenia ceny przez wykonawcę skutkowałaby tym, iż cena oferty
byłaby inna, gdyby wykonawca ściśle zastosował się do sposobu obliczenia ceny
wskazanego w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. (por. m.in. wyrok KIO z dnia 28
marca 2018 r., sygn. akt KIO 485/18). Błąd w obliczeniu ceny zachodzi więc, jeśli cena oferty
została obliczona w sposób niezgodny ze sposobem jej obliczenia podanym w dokumentacji
przetargowej lub w cenie oferty uwzględniono niewłaściwą stawkę podatku VAT (por. m.in.
wyrok KIO z dnia 16 maja 2018 r. sygn. akt KIO
827/18). Odwołujący natomiast nie wskazał
okoliczności, które pozwalałyby uznać, że cena ofert ROBOKOP oraz Konsorcjum takie
błędy zawiera.
Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do jego wyniku na podstawie art. 192
ust. 9 oraz art. 192 ust. 10 Pzp oraz w oparciu o przepisy § 3 i § 5 rozporządzenia Prezesa
Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania wpisu od
odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich rozliczania
(t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 972).
Przewodniczący:……………………………………………