Sygn. akt: KIO 3476/21
WYROK
z dnia 13 grudnia 2021 r.
Krajowa Izba Odwoławcza - w składzie:
Przewodniczący:
Emil Kawa
Członkowie:
Ernest Klauziński
Beata Konik
Protokolant:
Adam Skowroński
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2021 roku w Warszawie,
odwołania
wniesionego do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 29 listopada 2021r. przez
Związek Ogólnopolski Projektantów i Inżynierów z siedzibą w Warszawie ul.
Bobrowiecka 8, 00-728 Warszawa,
w postępowaniu prowadzonym przez Generalną
Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział/Kielce ul. I. Paderewskiego 43/45, 25-
950 Kielce;
przy udziale wykonawców zgłaszających przystąpienie do postępowania odwoławczego po
stronie odwołującego:
1) Firma Inżynierska ARCUS sp z o.o. sp. k. ul. Kuźnicy Kołłątajowskiej 17i/37, 31-234
Kraków,
2) SAFAGE S.A.S. 15-
27 rue du Port, Parc de l’He, 92022 nanterre CEDEX Francja;
3) ZBM Spółka Akcyjna ul. Cybernetyki 19B, 02-677 Warszawa
4) B-Act sp z o.o. ul. Paderewskiego 24, 85-075 Bydgoszcz
5) MGGP
S.A. z siedzibą w Tarnowie, ul. Kaczkowskiego 6, 33-100 Tarnów,
6) Multlconsult Polska Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17 00-203 Warszawa
7) ECM Group Polska SA, ul. Rondo ONZ 1, 00-124 Warszawa
Orzeka
Oddala odwołanie.
Zalicza w poczet
kosztów postępowania kwotę 15 000,00 (piętnaście tysięcy) złotych
uiszczon
ą przez odwołującego tytułem wpisu od odwołania
Zasądza od odwołującego na rzecz zamawiającego kwotę 3 600,00 (trzy tysiące
sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztu wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i art. 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo
zamówień publicznych (tj. Dz. U. z 2021 poz. 1129) na niniejszy wyrok - w terminie 14 dni
od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący ………………………
Członkowie: ………………………
………………………
Sygn. KIO 3476/21
UZASADNIENIE
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad z siedzibą w Warszawie – Oddział Kielce
ul. Paderewskiego 43/45, 25-
950 Kielce, dalej zwany „zamawiającym” prowadzi
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego pn. „Pełnienie nadzoru nad
projektowaniem i realizacją Robót oraz zarządzanie Kontraktem pn.: Zaprojektowanie i
wykonanie robót budowlanych dla odcinka drogi ekspresowej S 74 Przełom/Mniów - Kielce
(S7 węzeł Kielce Zachód)", nr postępowania O.Ki.D-3.2413.12.2021.
Ogłoszenie o zamówieniu opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej
pod numerem: 2021/S 201-524020.
Przedmiotem postępowania są usługi. Postępowanie
prowadzone jest w trybie przetargu nieograniczonego.
Postępowanie znajduje się na etapie udostępnienia wykonawcom treści specyfikacji
warunków zamówienia (SWZ).
W dniu 29 listopada
2021 roku Związek Ogólnopolski
Projektantów i Inżynierów w Warszawie (dalej: odwołujący) wniósł odwołanie na
projektowane postanowienia umowy w zakresie
treści § 6 pkt 9 dotyczącego zakresu, w
jakim
ustalono maksymalną łączną wartość korekt wynikającą z waloryzacji wynagrodzenia
konsultanta na poziomie (+/-) 10%.
Przed przedstawieniem
stanu faktycznego sprawy wskazać należy, że przedmiotowe
postępowanie odwoławcze jest drugim postępowaniem dotyczącym treści § 6 pkt 9
projektowanego wzoru umowy.
Odwołujący w zakresie wskazania interesu do złożenia
przedmiotowego odwołania podał, że jest uprawniony do wniesienia odwołania zgodnie z art.
505 ust. 2 Pzp, gdyż jest wpisany na listę, o której mowa w art. 469 pkt 15 Pzp, a
przedmiotem niniejszego odwołania są zarzuty skierowane wobec treści projektowanych
postanowień umowy stanowiących element dokumentów zamówienia.
Mając na uwadze, iż
przedmiotem zamówienia jest nadzór nad projektowaniem i realizacją robót oraz zarządzanie
Kontraktem, o
dwołujący dąży do zmiany projektowanych postanowień umowy w zakresie
podnoszonym w odwołaniu, mającej na celu ustalanie warunków zamówienia w sposób
zgodny z przepisami prawa, co wyczerpuje przesłanki opisane w art. 505 ust. 2 Pzp i
u
zasadnia rozpoznanie odwołania. Zachowanie aktualnej treści projektowanych postanowień
umowy prowadziłoby do utrzymania nieuzasadnionej potrzebami zamawiającego -
uprzywilejowanej pozycji z
amawiającego z rażącym naruszeniem zasady równowagi stron
stosunku zobowiązaniowego, co pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia
społecznego, godząc w naturę stosunku prawnego, naruszając tym samym równowagę
kontraktową stron.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie art. 439 ust. 1-4 w zw. z art. 16 Pzp
oraz art. 353
kc w zw. z art. 8 ust. 1 Pzp -
poprzez określenie zakresu maksymalnej wartości
waloryzacji wynagrodzenia w sposób prowadzący do nadmiernego ograniczenia waloryzacji
wynagrodzenia należnego konsultantowi, co w konsekwencji powoduje jej pozorność i nie
zapewnia pokrycia realnego zwiększenia kosztów wykonywania usługi w 6-letnim okresie
obowiązywania umowy, które to działanie wpływa niekorzystnie na konkurencyjność
postępowania, ograniczając krąg potencjalnych konsultantów oraz prowadzi do rażącego
pokrzywdzenia konsultanta poprzez narażenie go na straty wynikające z realizacji usługi za
wynagrodzenie, które nie uwzględnia realnego wzrostu kosztów świadczenia usługi.
Podnosząc powyższy zarzut wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie
zamawiającemu zmiany postanowienia § 6 ust. 9 umowy w taki sposób, aby przewidywał on
maksymalną wartość korekt wynikającą z waloryzacji na poziomie 5% wynagrodzenia netto,
o którym mowa w § 4 ust. 1 umowy w stosunku rocznym, z maksymalnym łącznym
poziomem waloryzacji w stosunku do całej umowy wynoszącym 25% wynagrodzenia netto.
Pod
ał także, iż w dniu 25.10.2021 r. - odwołujący wniósł odwołanie wobec treści
specyfikacji warunków zamówienia - projektowanych postanowień umowy. Zakresem
zaskarżenia została objęta m.in. treść § 6 ust. 9 i 10 projektowanych postanowień umowy,
zgodnie, z k
tórą łączna wartość korekt wynikająca z waloryzacji nie przekroczy (+/-) 5 %
wynagrodzenia netto,
o którym mowa w § 4 ust. 1 Umowy. Przez łączną wartość korekt, o
której mowa w ust. 9 należy rozumieć wartość wzrostu lub spadku wynagrodzenia netto
Konsultan
ta wynikającą z waloryzacji.
Odwołujący zakwestionował przedmiotowe postanowienia, jako naruszające przepisy
art. 439 ust. 1-
4 Pzp i art. 3531 kc oraz wnioskował o zmianę tych postanowień poprzez
zwiększenie limitu waloryzacji do wartości (+/-) 5% wynagrodzenia netto w skali rocznej.
W dniu 18.11.2021 r. z
amawiający - jeszcze przed rozpoznaniem przez Izbę odwołania
wniesionego w dniu 25.10.2021 r. -
zamieścił na stronie internetowej prowadzonego
postępowania informację o dokonaniu zmian w treści SWZ. Zamawiający zmodyfikował
projektowane postanowienia umowy w taki sposób, że ustanowił w § 6 ust. 9 umowy, iż
łączna wartość korekt wynikająca z waloryzacji będzie na poziomie (+/-) 10% całkowitego
wynagrodzenia netto.
Po dokonanej zmianie aktualne postanowienie
§ 6 ust. 9 umowy brzmi: Łączna wartość
korekt wynikająca z waloryzacji nie przekroczy (+/-) 10% wynagrodzenia netto, o którym
mowa w§4 ust. 1 Umowy. Natomiast pkt 10 posiada treść, że „Przez łączną wartość korekt,
o której mowa w ust. 9 należy rozumieć wartość wzrostu lub spadku wynagrodzenia netto
Konsultanta wynikającą z waloryzacji”.
Podkreślił, że
m
ając na względzie powyższe, wnosi niniejsze odwołanie względem treści
SWZ -
projektowanych postanowień umowy w nowym brzmieniu nadanym im w dniu
18.11.2021 r.
Określenie maksymalnej wartości waloryzacji na poziomie 10% wynagrodzenia
netto w realiach niniejszego zamówieniach sprawia, że ewentualna waloryzacja miałaby w
znacznej mierze charakter pozorny.
Zamawiający w SWZ ustalił, że minimalny czas
świadczenia usługi będzie wynosił 60 miesięcy, a maksymalny będzie wynosił 84 miesięcy
(por. § 3 ust. 3 umowy). Z kolei wynagrodzenie będzie podlegać waloryzacji raz w miesiącu,
począwszy od pierwszego miesiąca, za który zostanie wystawiona pierwsza faktura VAT
(por
. § 6 ust. 2 i 3 umowy). Jednocześnie ustanowiony limit wartości waloryzacji wynosi
zaledwie 10% wartości wynagrodzenia za cały okres świadczenia usługi. Powyższe oznacza,
że w ciągu co najmniej 60 miesięcy świadczenia usługi całkowita wartość wszystkich korekt
wynikających z waloryzacji może wynieść maksymalnie 10% wartości wynagrodzenia
całkowitego konsultanta. Zgodnie z przywołanymi postanowieniami umowy - pełne ryzyko
wzrostu kosztów realizacji zamówienia o więcej niż 10 % ponosiłby wyłącznie konsultant.
Biorąc pod uwagę aktualną sytuację związaną z dynamiką wzrostu kosztów świadczenia
usług - w tym najbardziej istotnego w przypadku usług - kosztu wynagrodzeń osób
realizujących zamówienie - wysoce prawdopodobnym jest, iż ustanowiony limit wartości
walory
zacji zostanie wykorzystany po przeprowadzeniu kilkunastu waloryzacji miesięcznych.
W takiej sytuacji -
osiągnięcie limitu wartości waloryzacji w stosunkowo wczesnym okresie
obowiązywania umowy wykluczy możliwość przeprowadzenia dalszych waloryzacji
wynagr
odzenia konsultanta, co oznacza przerzucenie na niego niekorzystnego wpływu
uwarunkowań rynkowych polegających na obiektywnym wzroście kosztów świadczenia
usługi.
Zamawiający jako element współczynnika waloryzacji ustanowił wyrażony w
procentach wskaźnik wzrostu lub spadku przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce
narodowej -
ogółem, publikowany przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego
wyliczony w odniesieniu do dnia składania Ofert (por. § 6 ust. 5). W ostatnich latach wzrost
przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej stale rósł. Wpływ na ten wzrost mają
przede wszystkim takie czynniki jak wzrost płacy minimalnej, rosnąca inflacja a także braki
personalne na rynku pracy -
w szczególności w sektorze projektowania, nadzoru i
budownictwa.
Podał, że w wyniku analizy przeciętnego wynagrodzenia wg. ustaleń GUS można
przyjąć, że w okresie od III kwartału 2015 r. do III kwartału 2021 r. - przeciętne miesięczne
wynagrodzenie wzrosło aż o 45%. Dokonał także analizy mechanizmu waloryzacji przy
założeniu wartości umowy na poziomie 10 ml zł i waloryzacji na poziomie ustalonym w SWZ
po zmianie tj. 1 ml zł. W oparciu o dokonane ustalenie przedstawił wnioski, z których wynika,
że:
po pierwsze z przeprowadzonej analizy dla umowy o wartości 10 min zł netto, okresie
realizacji umowy wynoszącym minimum 60 miesięcy oraz ograniczeniu waloryzacji
wynoszącym 10% wartości netto umowy wynika, że waloryzacja wynagrodzenia będzie
miała zastosowanie tylko do 40-41 miesiąca obowiązywania tej umowy - do tego czasu
zostanie wykorzystany limit waloryzacji,
po drugie przyrównanie wartości dodanej do wynagrodzenia wynikającej z ograniczonej
waloryzacji, która w tym przypadku wynosi 1 000 000,00 zł netto, do wartości, jaka powinna
zostać dodana przy waloryzacji pełnej (rzeczywistej - bez ograniczenia) wynoszącej
945 506,00 zł netto, co daje różnicę w wysokości blisko 1 min zł netto - co oznacza, że
wynagrodzenie jest realnie zwaloryzowane w około 50% kosztów, jakie poniesie konsultant
w związku ze wzrostem przeciętnego wynagrodzenia.
Dodatkowo należy również wskazać, iż waloryzacja wynagrodzenia uwzględniona w
umowie dotyczy jedynie 80% wartości wynagrodzenia umownego (co wynika ze wzoru Pn =
8*Ww/100) i dotyczy de facto tylko części wzrostu/obniżenia wartości wynagrodzeń,
natomiast brak jest waloryzacji 20% wartości umowy - dotyczącej wzrostu kosztów towarów i
usług konsumpcyjnych. W świetle powyższego - waloryzacja, jaką przewidział zamawiający
pokryje zaledwie około 50% rzeczywistych kosztów wzrostu wynagrodzeń, które poniesie
konsultant. Jest to konsekwencją postanowień umowy, które kwestionuje odwołujący. Tego
rodzaju skutki mogą zniechęcić potencjalnych wykonawców (konsultantów) do złożenia ofert
w niniejszym postępowaniu, co prowadzi do znacznego ograniczenia konkurencyjności.
Podkreślił także, że przy tak ustalonym progu waloryzacji umowy, to konsultant
poniesie stratę w wysokości stanowiącej różnicę między rzeczywistą wartością wzrostu
kosztów wykonywania zamówienia, a limitem waloryzacji na poziomie około 10% wartości
całej umowy (przy założeniu, że wynagrodzenie wyniesie 10 min zł netto). Tak znacząca
różnica nie tylko zniechęca- zdaniem odwołującego, do złożenia oferty na obecnym etapie
postępowania, ale przede wszystkim może mieć daleko idące konsekwencje dla konsultanta
realizującego umowę. Tak znaczny wzrost kosztów wykonywania umowy - bez realnej
rekompensaty, jaką stanowi waloryzacja może doprowadzić do nieopłacalności wykonywania
umowy,
czy nawet do poniesienia przez konsultanta strat w związku z jej wykonaniem.
Podkreślił, że zasada waloryzowania wynagrodzenia w umowach długoterminowych
służy nie tylko ochronie wykonawcy, zabezpieczając go przed negatywnymi konsekwencjami
rosnących kosztów wykonywania zamówienia, lecz także ochronie zamawiającego,
zabezpiec
zając go przed ryzykiem nagłego zaprzestania realizacji zamówienia przez
konsultanta
z uwagi na jego nierentowność. Konsultant będzie musiał określić swoją stawkę
do 3 grudnia br., zatem będzie musiał podjąć próbę uwzględnienia w tej pierwotnej stawce -
wz
rostu kosztów płac w kolejnych siedmiu latach. Co istotne dynamika wzrostu płac w
siedmioletnim okresie jest trudna do przewidzenia w aktualnych warunkach, podczas
pandemii i rosnącym wskaźniku inflacji.
W konsekwencji może dojść do sytuacji, w której rzeczywisty wzrost kosztów świadczenia
usługi przewyższy założenia konsultanta, a jednocześnie nie zostanie zrównoważony
waloryzacją wynagrodzenia - po osiągnięciu jej stosunkowo niskiego limitu.
Może to spowodować, że rentowność realizacji usługi znacznie zmaleje, a w skrajnym
przypadku może to nawet doprowadzić do powstania strat po stronie konsultanta, podczas
gdy zasadniczym celem regulacji z art. 439 Pzp jest ochrona wykonawcy przed stratami.
Przedstawione okoliczności wskazują, że zamawiający ustanawiając limit waloryzacji
do wartości 10% wynagrodzenia netto konsultanta - naruszył przepisy art. 439 ust. 1-4 Pzp
ustanawiające obowiązek wprowadzenia klauzuli waloryzacyjnej dla umów, których
przedmiotem są usługi - zawartych na okres dłuży niż 12 miesięcy, albowiem ograniczył
waloryzację w tak znacznym stopniu, że ma ona charakter pozorny i nie zapewnia pokrycia
realnych kosztów wzrostu świadczenia usługi w ciągu całego okresu jej realizacji.
Tymczasem istotą waloryzacji jest zagwarantowanie równowagi ekonomicznej między
stronami umowy oraz rentowności wykonywania zamówienia.
Podał, że kwestionowane postanowienia umowy w zakresie limitu waloryzacji
naruszają w sposób rażący równowagę kontraktową stron i jako takie są sprzeczne z naturą
stosunku umowy w sprawie
zamówienia publicznego oraz zasadom współżycia społecznego.
Wobec powyższego uzasadniony jest zarzut naruszenia przez zamawiającego art. 353
kc.
Przedmiotowy przepis ma zastosowanie względem umów w sprawie zamówienia
publicznego na mocy odesłania z art. 8 ust. 1 Pzp. Jednocześnie podniósł, iż ograniczenie
wysokości wartości waloryzacji wynagrodzenia narusza przepisy art. 439 ust. 1-4 Pzp,
bowiem z
amawiający, co prawda spełnił wymóg wprowadzenia klauzul waloryzacyjnych,
jednak ograniczeniem wysokości maksymalnej wartości waloryzacji do 10% wartości
całkowitego wynagrodzenia netto - w istocie doprowadził do sytuacji, w której waloryzacja
ma charakter pozorny, gdyż będzie ona możliwa wyłącznie na początkowym etapie
wykonywania umowy.
Tym samym treść postanowień umowy w sprawie zamówienia
publicznego powinna być badana również w aspekcie ich zgodności z naturą tej umowy oraz
z zasadami współżycia społecznego.
Wskazał, iż w umowach o długim okresie obowiązywania - powyżej 3 lat - bardziej zasadnym
i odzwierciedla
jącym charakter umowy jest przyjęcie odrębnych limitów waloryzacji dla
konkretnych etapów wykonywania umowy lub odcinków czasu, w których wykonywana jest
umowa -
przy jednoczesnym ustaleniu dodatkowego górnego limitu waloryzacji odnoszącego
się do całego okresu umowy - tj. jak proponuje odwołujący - na poziomie 25%
wynagrodzenia netto. Podał, że odwołujący proponuje właśnie tego rodzaju rozwiązanie -
wnioskując o ustalenie limitu waloryzacji w stosunku rocznym w wysokości 5%
wynagrodzenia netto.
Zauważył, że niewykorzystanie pełnego limitu waloryzacji nie będzie
uprawniać konsultanta do przeniesienia różnicy na kolejne lata. Ponadto jak już wskazano,
o
dwołujący obok limitu rocznego proponuje wprowadzenie również limitu waloryzacji w
wysokości 25% wartości wynagrodzenia netto - w całym okresie obowiązywania umowy.
Zamawiający w odpowiedzi na odwołanie wniósł o odrzucenie odwołania w całości
na posiedzeniu niejawnym oraz
obciążenie odwołującego kosztami postępowania
odwoławczego. Na wstępie prezentacji stanowiska, co do zarzutów odwołania podał, że w
pierwszej kolejności należy zauważyć, że zamawiający w dniu 18.11.2021 r. dokonał
modyf
ikacji SWZ, treści § 6 ust. 9 umowy poprzez zmianę wysokości łącznej wartości korekt
wynikających z waloryzacji z (+/-) 5% na (+/-) 10%. Mając powyższe na uwadze oraz
zgodnie z wyrokiem KIO w sprawie sygn. akt KIO 3159/21, w związku z w/w zmianą
projektowanych postanowień umowy - odwołanie wniesione przez odwołującego w dniu
25.10.2021r. stało się bezprzedmiotowe w zakresie zarzutu na treść postanowień umowy w
ich brzmieniu sprzed zmiany. Jednakże nie można podać, iż zarzut naruszenia art. art. 439
ust. 1-
4 w zw. z art. 16 Pzp oraz art. 3531 kc w zw. z art. 8 ust. 1 Pzp nie był już
rozpatrywany przed KIO w sprawie sygn. akt KIO 3159/21 w aspekcie dokonanej przez
z
amawiającego zmiany treść SWZ. Powyższa argumentacja rzutuje na konieczność
odrzucenia odwołania z uwagi na treść art. 528 pkt 4 Pzp.
Wskazał, że Izba w orzeczeniu w sprawie o sygn. akt KIO 3159/21 uznała za nieuzasadniony
zarzut naruszenia art. 439 ust. 1-4 w zw. z art. 16 ustawy P.z.p. oraz art. 353(1) K.c. w zw. z
art. 8 ust. 1 ustawy P.z.p. -
poprzez określenie zakresu maksymalnej wartości waloryzacji
wynagrodzenia w sposób prowadzący do nadmiernego ograniczenia waloryzacji
wynagr
odzenia należnego Konsultantowi. Odnosząc się do wyroku w sprawie sygn. akt KIO
podał:, że „(...) W odniesieniu do rozpoznawanego zarzutu należy też wskazać, że
odwołujący zaproponował nowe brzmienie zaskarżonego postanowienia projektu umowy, w
taki sposób, że przewiduje on maksymalną łączną wartość korekt wynikającą z waloryzacji
na poziomie 5% wynagrodzenia netto, o którym mowa w§ 4 ust. 1 umowy, w stosunku
rocznym. Odwołujący nie wykazał, dlaczego uważa, że ustalenie waloryzacji na takim
poziomie czyni zadość wymogom wskazanym we wskazanych przez odwołującego
przepisach, tj. art. 439 ust. 1-4 w zw. z art. 16 ustawy P.z.p. oraz art. 353(1) K.c. w zw. i art.
8 ust. 1 ustawy Pzp. Na tę okoliczność odwołujący nie przedłożył żadnych dowodów ani też
kalkulacji potwierdzających zasadność zgłoszonego żądania."
Zatem, skoro w wyroku KIO w sprawie dotyczącej w zasadzie tego samego zarzutu, a to
wysokości wskaźnika waloryzacji +/- 5% w skali roku, rozszerzonego o dodatkowe żądanie
o
dwołującego o ustalenie limitu maksymalnego łącznego poziomu waloryzacji w stosunku do
całej umowy na poziomie 25%, to Izba rozpoznając sprawę ustaliła, iż zarzut ten nie
potwierdził się, ponieważ odwołujący w żaden sposób nie wykazał zasadności swojego
żądania.
Tym samym
według zamawiającego odwołanie jest bezzasadne, ponieważ „Odwołujący
powołuje się wyłącznie na te same okoliczności, które były przedmiotem rozstrzygnięcia Izby
w sprawie innego odwołania, dotyczącego tego samego postępowania wniesionego przez
tego samego
odwołującego",(patrz art. 528 pkt 4 ustawy Pzp).
Odnosząc się do zarzutu
wskazał, że odwołujący zaproponował nowe brzmienie
zaskarżonego postanowienia projektu umowy, w taki sposób, że przewiduje on maksymalną
łączną wartość korekt wynikającą z waloryzacji na poziomie 25% wynagrodzenia netto, o
którym mowa w § 4 ust. 1 umowy, w stosunku do okresu całej umowy. Odwołujący nie
wykazał, dlaczego uważa, że ustalenie waloryzacji na takim poziomie czyni zadość
wymogom wskazanym we wskazanych przez o
dwołującego przepisach, tj. art. 439 ust. 1-4 w
zw. z art. 16 ustawy Pzp oraz art. 353(1) K.c. w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy Pzp. Kalkulacja
własna, którą przedłożył odwołujący w odwołaniu, bez załączenia dowodów
potwierdzających prawidłowość przyjętych na tę okoliczność danych, w żaden sposób nie
potwierdza żądania odwołującego. Podał, że w pierwszej kolejności należy zauważyć, iż
przesłanki waloryzacji umownej uregulowane w art. 439 ustawy Pzp. stanowią prawne
narzędzie dostosowania stosunku prawnego w celu przywrócenia stanu równowagi
ekonomicznej między stronami umowy o zamówienie publiczne, zachwianego przez
określone zdarzenia mogące zaistnieć w trakcie jego wykonywania. Trwający ponad 12
miesięcy proces realizacji zamówienia publicznego, niejednokrotnie skomplikowany z uwagi
na uwarunkowania techniczne i prawne, rodzi ryzyko, że rynkowe czynniki zewnętrzne będą
istotnie oddziaływały na treść, wysokość i ostatecznie ekwiwalentność świadczeń
uzgodnionych przez strony i spełnianych na podstawie umowy w sprawie zamówienia
publicznego. Klauzula waloryzacyjna w swoim założeniu ma takie negatywne dla stron
umowy oddziaływania zminimalizować, co w istocie jest w interesie obu stron umowy.
Zadaniem mechanizmu waloryzacji umownej jest, zatem, urealnienie wynagrodzenia
wykonawcy
w przypadku zmian ceny materiałów lub kosztów związanych z realizacją
kontraktu publicznego. Warto również podkreślić, iż ten mechanizm urealnienia
wynagrodzenia wykonawcy w zależności od okoliczności (wzrostu lub spadku cen lub
kosztów) dotyczy zarówno podwyższenia, jak i obniżenia wynagrodzenia. Zapewnia tym
samym równość stron oraz sprawiedliwy rozkład ryzyk kontraktowych.
Urealnienie wynagrodzenia wykonawcy w sposób wskazany wyżej stanowi
przewidywalne i dające się skalkulować ryzyko zarówno Wykonawcy jak i zamawiającego, co
oznacza stabilizację kontraktową, jakże pożądaną dla obu stron umowy.
Jednym z głównych założeń zamawiającego poprzez wskazanie zakwestionowanej zasady
waloryzacyjnej było to, że część ryzyka związanego ze wzrostem kosztów realizacji
kontraktów przejmują wykonawcy, a część zamawiający. Takie podejście ma bowiem
zapobiec sytuacji niekontrolowanego i nieograniczonego wzrostu kosztów inwestycji
drogowych.
Celem wprowadzenia przez z
amawiającego zapisów o waloryzacji jest to, aby
wykonawc
y wycenili w przedmiotowym postępowaniu ofertę w sposób profesjonalny i
rzetelny. Istotnym, bowiem jest, aby
cena oferty została skalkulowana pod kątem aktualnych
kosztów usług i materiałów oraz dostępności na rynku niezbędnych kadr. Należy pamiętać,
że nie zawsze
wygrywa najtańsza oferta, a rzetelna wycena usługi pozwoli na skuteczną i
należytą jej realizację.
Określenie zakresu waloryzacji w projektowanych postanowieniach umownych w
sposób, który został zakwestionowany przez odwołującego stanowi przecież substrat
obligatoryjnego wskazania klauzuli waloryzacyjnej wynikającej wprost z zapisów Pzp, który
winien
posłużyć zamawiającemu przy konstruowaniu skutecznych i jasnych postanowień
umownych. Zamawiający wprowadzając do umowy zakwestionowaną klauzulę
walor
yzacyjną pozostawił niejako swobodę określenia jej elementów także wykonawcom (+/-
10% w zależności od okoliczności (wzrostu lub spadku cen lub kosztów)), mając przede
wszystkim na względzie specyfikę zamówienia (np. w zakresie, jakie elementy kosztów są
k
luczowe i czy podlegają dużym wahaniom na rynku finansowym), dostępność wiarygodnych
i aktualizowanych podstaw ustalenia zmiany ceny (np. odpowiednie wskaźniki Prezesa
GUS), a także analizy finansowe zamawiającego, co do przewidywanych zmian
wynagrodzenia, jako
Inwestora zamówienia publicznego. Powyższe, zatem nie pozostaje w
sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, nie godzi w naturę stosunku prawnego, a
na pewno nie narusza równowagi kontraktowej stron.
Zdaniem zamawiającego dostrzeżenia wymaga, iż zaproponowany w piśmie odwoławczym
mechanizm waloryzacyjny tj. wprowadzenie zmian postanowienia § 6 ust. 9 umowy w taki
sposób, że przewiduje on maksymalną łączną wartość korekt wynikającą z waloryzacji na
poziomie 5%
wynagrodzenia netto, o którym mowa w § 4 ust. 1 umowy w stosunku rocznym
s
łuży do sanowania błędów wykonawcy dokonanych w trakcie kalkulacji ceny oferty.
Podkreślił, iż dopuszczenie w ustawie Pzp waloryzacji kosztów wynagrodzenia nie może
prowadzić do zmniejszenia ryzyka związanego z niedoszacowaniem oferty przez
wykonawcę, ani do wzbogacenia się wykonawcy, czyli wzrostu jego wynagrodzenia.
Ponadto, w przypadku umów zawartych na okres dłuższy niż 12 miesięcy ustawodawca
przewidział obowiązkową zapłatę wynagrodzenia w częściach lub udzielenie zaliczki,
zgodnie z wyborem zamawiającego (art. 443 Pzp) - przy czym obowiązek ten będzie
dotyczył wszystkich kategorii umów. Powyższe znalazło zastosowanie w postanowieniach
Umowy dotyczącej niniejszego zamówienia, a więc wynagrodzenie umowne jest wypłacane,
częściowo, co miesiąc na podstawie faktury VAT.
Do postępowania odwoławczego po stronie odwołującego zgłosiło udział siedmiu
wykonawców wskazanych w sentencji orzeczenia. Jednakże, na posiedzenie/rozprawę nie
stawił się ani jeden pełnomocnik zgłaszających przystąpienie wykonawców.
Po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem stron, na podstawie zebranego materiału
oraz oświadczeń i stanowisk zaprezentowanych na rozprawie, Krajowa Izba
Odwoławcza ustaliła i zważyła, co następuje – odwołanie nie jest zasadne.
Na wstępie Izba ustaliła, że nie została wypełniona żadna z ustawowych przesłanek,
o których stanowi art. 528 ustawy Pzp, skutkujących odrzuceniem odwołania.
Za podstawę rozstrzygnięcia Izby został uznany stan faktyczny sprawy, ustalony na
podstawie dokum
entacji postępowania przesłanej przez zamawiającego, treści odwołania,
pism i dowodów oraz stanowisk stron podanych do protokołu rozprawy.
Na wstępie ocenie Izby podlegał zarzut zamawiającego w zakresie dopuszczalności
rozpatrywania przez Izbę tego odwołania, gdyż zdaniem zamawiającego odwołanie winno
podlegać odrzuceniu. Zamawiający swoje stanowisko motywował treścią orzeczenia Izby
wydanego w sprawie z dnia
23 listopada 2021 roku o sygn. KIO 3159/21 wskazując, że Izba
uznała, iż (…) „Odwołujący nie wykazał, dlaczego uważa, że ustalenie waloryzacji na takim
poziomie czyni zadość wymogom wskazanym we wskazanych przez odwołującego
przepisach, tj. art. 439 ust. 1-4 w zw. z art. 16 ustawy P.z.p. oraz art. 353(1) K.c. w zw. i art.
8 ust. 1 ustawy Pzp. Na tę okoliczność odwołujący nie przedłożył żadnych dowodów ani też
kalkulacji potwierdzających zasadność zgłoszonego żądania." Wobec powyższego zdaniem
zamawiającego, odwołanie niniejsze jest bezzasadne, ponieważ odwołujący powołuje się
wyłącznie na te same okoliczności, które były przedmiotem rozstrzygnięcia Izby w sprawie
innego odwołania, dotyczącego tego samego postępowania wniesionego przez tego samego
odwołującego.
W nawiązaniu do stanowiska zamawiającego wskazać należy, że Izba w
uzasadnieniu wyroku KIO 315
9/21 uznała, że w związku z dokonaną przez zamawiającego -
już po wniesieniu odwołania - zmianą skarżonego postanowienia SWZ, cyt. „aby Izba mogła
rozpoznać wniesione odwołanie – na moment wniesienia odwołania musi istnieć substrat
zaskarżenia, będący podstawą dla wykonawcy do wniesienia środka ochrony prawnej w
postaci odwołania”, (…) „W niniejszej sprawie zamawiający dokonał modyfikacji s.w.z. w
zakresie § 6 ust. 9 umowy. Tym samym w niniejszej sprawie czynność stanowiąca podstawę
zarzutu przestała istnieć na moment zamknięcia rozprawy”.(…) „Wskazać należy, że
modyfikacja specyfikacji warunków zamówienia jest nową czynnością zamawiającego, na
którą wszystkim zainteresowanym wykonawcom przysługuje uprawnienie do złożenia
odwołania. Izba nie może, zatem orzekać, co do czynności zamawiającego, która miała
miejsce już po wniesieniu odwołania, a termin na jej zaskarżenie biegnie od momentu
dokonania tej czynności rozumianego, jako jej ujawnienie w sposób przewidziany w danym
postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego”.
Odnosząc się do powyższego, Izba w składzie orzekającym w tej sprawie
odwo
ławczej, zwraca uwagę na dwie kwestie. Pierwszą z nich jest ustalenie, czy w wyniku
zmiany treści SWZ po wniesieniu odwołania znika substrat zaskarżenia. Izba uznaje, że nie
każda zmiana treści SWZ powoduje brak substratu zaskarżenia. W tym zakresie należy
każdorazowo dokonywać indywidualnej oceny stanu sprawy. Izba stoi na stanowisku, że
t
ylko zmiana SWZ powodująca, że mamy do czynienia z nowym stanem faktycznym, np.
sp
owodowanym istotną zmianą opisu przedmiotu zamówienia, może być oceniona, jako
skutkująca brakiem substratu zaskarżenia.
Natomiast w sytuacji, kiedy zmianie ulegają tylko pewne kwestionowane w odwołaniu
parametry, co
do których odwołujący nadal podtrzymuje zarzut, dopatrując się takich samych
lub podobnych
naruszeń, to substrat zaskarżenia nadal istnieje. Na podobne stanowisko, jak
to zaprezentowane przez Izbę w tej sprawie, zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie,
który w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 sierpnia 2021 roku sygn. akt XXIII Zs74/21 uznał, że
„Zauważyć, bowiem należy, że wykonawca nawet pomimo dokonania przez zamawiającego
zmiany postanowień SWZ po wniesieniu odwołania, nadal upatrywał w nich tych samych
naruszeń, jakie wskazał w odwołaniu i popierał zarzuty odwołania w tym zakresie. W tym
stanie rzeczy Izba zobowiązana była rozstrzygnąć powstały spór i nieuzasadnionym byłoby
zdaniem Sądu Okręgowego oddalenie odwołania jedynie z uwagi na fakt, że zaskarżone
postanowienia SWZ w dniu wyrokowania, n
ie brzmią identycznie jak w dacie wnoszenia
odwołania. Tym samym nie sposób podzielić forsowanej przez skarżącego tezy, iż Izba
dokonała w niniejsze sprawie nieprawidłowego ustalenia stanu faktycznego i rozpoznała
sprawę na nieaktualnym stanie faktycznym, nie uwzględniając w swoim rozstrzygnięciu
dokonanej modyfikacji postanowień SWZ”.
D
rugą kwestią jest związanie Izby wcześniejszym orzeczeniem Izby wydanym w tym
samym postępowaniu o udzielenie tego samego zamówienia publicznego, pomiędzy tymi
samymi strona
mi. Otóż Izba w wyroku o sygn. KIO 3159/21 wskazywała, że w wyniku
analizy materiału dowodowego uznała, że w związku ze zmianą treści § 6 pkt 9 wzoru
umowy
brak jest substratu zaskarżenia i od tej zmienionej treści każdemu z
zainteresowanych wykonawców będzie przysługiwało odwołanie do KIO. Według ustalenia
tego składu orzekającego Izby na ww. wyrok nie została wniesiona skarga do sądu, a tym
samym orzeczenie KIO stało się prawomocne.
W takim stanie faktycznym Izba
rozpoznając przedmiotowe odwołanie nie była
uprawniona do ponownej oceny, czy w sprawie o sygn. KIO 3159/21 w zakresie
przedmiotowego zarzutu, nadal
istniał substrat zaskarżenia i to odwołanie z tego powodu
winno być odrzucone. Tym samym Izba zobowiązana była do przyjęcia stanowiska z ww.
orzeczenia
, że od zmienionej treści SWZ zarówno odwołującemu, jak i każdemu innemu
podmiotowi będzie przysługiwała możliwość zakwestionowania zmiany postanowienia §6 pkt
9 wzoru umowy,
poprzez wniesienie nowego odwołania do KIO. Biorąc pod uwagę powyższe
Izba po
stanowiła oddalić wniosek- zarzut zamawiającego o odrzucenie odwołania w oparciu
o przepis 528 pkt 4 Pzp.
Przechodząc do oceny zasadności podniesionego zarzutu wskazać należy, że co do
zasady podstawą do uznania zasadności zarzutów stawianych w odwołaniu, jest
przedłożenie dowodów potwierdzających ich zasadność. Zgodnie z przepisem art 534 ust.1
Pzp s
trony i uczestnicy postępowania odwoławczego są obowiązani wskazywać dowody dla
stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Nadto zasadnym jest przywołanie w
tym zakresie stanowiska S
ądu Okręgowego we Wrocławiu, wyrażonego w uzasadnieniu
wyroku z dnia 6 lutego 2018 roku Sygn. akt XI
Ga, 692/17 w którym sąd uznał, że aby Izba
mogła oprzeć orzeczenie na złożonych dowodach to dowody te muszą być pewne i
kategoryczne.
S
trona, która przeprowadza taki wywód, musi sprostać ciężarowi dowodu,
gdyż twierdzenia i dowodzenia wymagają fakty składające się na podstawę faktyczną i
prawną orzeczenia (por. wyrok SN z 17 października 2000 r., I CKN 1196/98).
W przedmioto
wym stanie faktycznym występuje spór pomiędzy stronami, którego
osią jest ustalenie, jaki współczynnik wartości waloryzacji wynagrodzenia
należy przyjąć dla
zespołu nadzoru nad projektowaniem i realizacją robót oraz zarządzaniem Kontraktem w
trakcie 5- 7 lat jego realizacji
, tak aby siła nabywcza uzyskanego wynagrodzenia w
najpóźniejszym okresie realizacji kontraktu, nie była zbyt niska. Zamawiający w treści § 6 pkt
9 przyjął współczynnik waloryzacji oparty o kwotę średniego wynagrodzenia podawanego w
ogłoszeniu Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) i wynoszący maksymalnie 10%
wynagrodzenia umownego. Odwołujący wywodził, że ustalenie współczynnika w takiej
wysokości stanowi rażące naruszenie zasady równowagi stron stosunku zobowiązaniowego,
co pozostaje w spr
zeczności z zasadami współżycia społecznego, godząc w naturę stosunku
prawnego, naruszając tym samym równowagę kontraktową stron. Odwołujący wnosił o
ustalenie tego współczynnika na poziomie 5% miesięcznego wynagrodzenia netto i
maksymalnie 25%
całej wartości kontraktowej.
Wracając do kwestii dowodowej Izba zauważa, że ustalony przez Izbę stan rzeczy
jest o tyle nietypowy
, że brak jest obiektywnej możliwości przedstawienia pewnego dowodu,
z którego można by wywieść, jak wysoka będzie inflacja w okresie realizacji całego kontaktu
i tym samym, na jakim
poziomie winien być ustalony współczynnik waloryzacji
wynagrodzenia.
Zauważyć należy, że strony przedkładały w tym zakresie różne dowody, przy czym
żaden z nich nie był dowodem pewnym ani kategorycznym, gdyż były to dowody obrazujące
z jednej strony dane historyczne, jak np.
wzrost średniego wynagrodzenia,
zmiany wskaźnika
waloryzacyjnego w latach 2015
– 2021, progi osiągniętych waloryzacji w umowach o nadzór
inwestorski itp., a z drugiej strony,
były to prognozy niezbędnej waloryzacji wynagrodzenia
Konsultanta, tak a
by uzyskać utrzymanie jego realnego wynagrodzenia ustalonego przy
zawieraniu umowy
, a także preferencje inflacji na następne lata opracowane miedzy innymi
przez Narodowy Bank Polski - Departament
Analiz Ekonomicznych.
Tym samym dla rozstrzygnięcia przedmiotowego odwołania, należało przyjąć
przedstawione przez strony dowody i stanowiska zaprezentowane w formie pisemnej i ustnej
na rozprawie oraz
dokonać ich oceny przez skład orzekający w świetle aktualnej sytuacji i na
rynku pracy
, prognoz gospodarczych i inflacyjnych także w oparciu o wiedzę i doświadczenie
życiowe członków składu orzekającego Izby.
Niewątpliwym problemem przy ocenie żądania odwołującego jest sytuacja, jaka
wystąpiła w czasie kilku ostatnich miesięcy, kiedy w sposób znaczący wzrósł stopień inflacji,
skutkujący wzrostem cen szeregu towarów i usług, a tym samym nastąpiło zwiększenie
presji na wzrost wynagrodzeń pracowników, gdyż realna wartość pieniądza znacznie się
zmniejszyła.
Sytuac
ja związana z wzrostem inflacji i przedłożone przez zamawiającego wyliczenia
wzrostu wskaźnika waloryzacyjnego w ostatnich 5-7 latach, nie mogą być podstawą do
wyliczenia wskaźnika wzrostu cen i tym samym wysokości średniego wynagrodzenia
pracowników w oparciu, o który następowałaby waloryzacja wynagrodzenia umownego.
Również przedłożone przez odwołującego prognozy inflacyjne – w tym także stanowisko dr
hab. Pawła Nowickiego, nie są takim dowodem, na którym można oprzeć orzeczenie, gdyż
są to tylko założenia i hipotezy, a także ocena własna, które mogą, ale nie muszą się nie
spełnić.
Oceniając powyższe Izba uznała, że wykonawcy, którzy posiadają wiedzę o
współczynniku waloryzacji wynagrodzenia zespołu konsultanta, a także mając wiedzę, co do
kierunku możliwego rozwoju procesów rynkowych w krajach, których gospodarka jest
częścią rynku Unii Europejskiej mogą z dużym prawdopodobieństwem tak oszacować koszty
realizacji zamówienia, że będą w stanie złożyć ofertę z właściwą ceną.
Zamawiający, jako
element współczynnika waloryzacji ustanowił wyrażony w procentach wskaźnik wzrostu lub
spadku przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, publikowany przez Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego i wyliczony w odniesieniu do dnia składania ofert.
Urealnienie wyna
grodzenia wykonawcy w sposób wskazany powyżej stanowi przewidywalne
i dające się skalkulować ryzyko zarówno wykonawcy jak i zamawiającego, co oznacza
możliwość założenia stabilizacji ceny kontraktu. Izba wskazuje, że dopuszczenia w ustawie
Pzp waloryzacji
kosztów wynagrodzenia nie może prowadzić do zmniejszenia ryzyka
związanego z niedoszacowaniem oferty przez wykonawcę, ani do wzbogacenia się
wykonawcy, czyli wzrostu jego wynagrodzenia. Celem jest utrzymanie wynagrodzenia
Konsultanta na poziomie związanym z wzrostem lub spadkiem przeciętnego wynagrodzenia.
Nadto
Izba wzięła pod uwagę stanowisko zamawiającego dotyczące rozkładu w
czasie, kosztów realizacji tego zamówienia zaprezentowane na rozprawie, z którego wynika,
że w trakcie realizacji zamówienia będą okresy, kiedy zaangażowanie personelu wykonawcy
będzie dużo mniejsze niż na etapie samego wykonywania robót drogowych. W najdalszym
okresie czasu w realizacji zadań będzie uczestniczyło tylko około 1/5 personelu
zaangażowanego na etapie realizacji inwestycji, a więc możliwość niedoszacowania
kwotowego
zamówienia na ten okres jest minimalna w stosunku do ceny oferty. Nadto
należy wskazać, że szereg kosztów, których wielkość byłaby wynikiem zmian przepisów
prawa, np. zmian stawki VAT, minimalnego wynagrodzeni
a za pracę, wielkości składek i
podatków od płac będzie zmieniana zgodnie z przepisem art. 436 pkt 4 lit b) niezależnie od
zasad waloryzacji ustalonych w oparciu o przepis art. 439 ust. 2 pkt 4 Pzp.
Izba oceniając prawidłowość ustalenia maksymalnego współczynnika waloryzacji
wynagrodzenia
przez zamawiającego uznała, że poczynione ustalenia w tym zakresie są
prawidłowe. Zamawiający oparł wysokość współczynnika na osiągniętych progach
procentowych i kwotowych za nadzór nad robotami realizowanymi przez GDDKiA w
ostatnich kilku latach
, który wyniósł 7,64%. Nadto oparł się na prognozach NBP, z których
wynika, że obecnie jesteśmy w okolicach szczytu inflacyjnego i w następnych okresach,
wielkość inflacji będzie się stabilizowała oraz ulegała obniżeniu. Tym samym Izba uznała, że
brak jest podstaw do zarzucenia zamawiającemu naruszenia przepisów ustawy Pzp przy
ustaleniu wysokości współczynnika waloryzacji wysokości wynagrodzenia zespołu
Konsultanta, co może być podstawą uznania przez Izbę zasadności podniesionego zarzutu.
Nadto Izba nie stwierdza, aby została naruszona równowaga stron i tym samym
został naruszony przepis art. 353
kc. Zamawiający niewątpliwie w oparciu o dostępne
materiały dokonał ustalenia wysokości współczynnika waloryzacji wynagrodzenia. Podanie
jego wysokości daje możliwość wykonawcom wyliczenie ceny ofertowej z możliwie niedużym
ryzykiem, że kwota uzyskanego wynagrodzenia nie pokryje kosztów wykonywania
zamówienia. Nadto zauważyć należy, że wysokość kosztów po stronie wykonawcy zależy
także w dużej mierze od niego samego, gdyż w tak długim okresie czasu posiada
niewątpliwie możliwość zatrudniania osób na określonej stawce wynagrodzenia,
dopasowanej do jego możliwości finansowych.
Biorąc pod uwagę powyższe Izba uznała, że kwota waloryzacji na poziomie 10% jest
adekwatna do bieżącego jak i prognozowanego stopnia inflacji, dlatego orzeczono jak na
wstępie.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do jego wyniku, na
podstawie art. 557, 574 i 575 Pzp oraz § 5 pkt 1 i 2 lit. b) w zw. z § 8 ust. 2 pkt 1
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych
rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu
pobierania wpisu od odwołania z dnia 30 grudnia 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 2437).
Przewodniczący: ………………………..