Sygn. akt KIO 462/22
WYROK
z dnia 8 marca 2022 r.
Krajowa Izba Odwoławcza – w składzie: Przewodniczący: Piotr Kozłowski
Protokolant: Klaudia Kwadrans
po rozpoznaniu na rozprawie 4 marca 2022 r. w Warsz
awie odwołania wniesionego
21 lutego 2022 r. do Prezesa Krajowej Izby Od
woławczej
przez
wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia: ERA sp. z o.o.
z siedzibą w Chorzowie, NOVIA sp. z o.o. z siedzibą w Chorzowie [„Odwołujący”]
w postępowaniu pn. Świadczenie usług w zakresie kompleksowego sprzątania obiektów
oraz
terenów zewnętrznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Sosnowcu
oraz
podległych Inspektoratów (nr postępowania: 380000/271/07/2021-ZAP)
prowadzonym przez zamawiającego: Skarb Państwa – Zakład Ubezpieczeń Społecznych
z siedzibą w Warszawie, Oddział w Sosnowcu [„Zamawiający”]
przy udziale
wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia:
DGP
Clean Partner sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, SEBAN sp. z o.o. z siedzibą
w
Katowicach, DGP PROVIDER sp. z o.o. z siedzibą w Legnicy, 7 MG sp. z o.o.
z
siedzibą w Legnicy, Partner Medica sp. z o.o. z siedzibą w Legnicy [„Przystępujący”] –
zgłaszających przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego
orzeka:
1. Oddala
odwołanie.
2. K
osztami postępowania odwoławczego obciąża solidarnie Odwołujących i:
1) z
alicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 15000 zł 00 gr
(słownie: piętnaście tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną tytułem wpisu
od
odwołania,
zasądza od Odwołujących solidarnie na rzecz Przystępujących kwotę 3600 zł 00
gr
(słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero groszy) – stanowiącą uzasadnione
koszty postępowania odwoławczego poniesione z tytułu wynagrodzenia
Sygn. akt KIO 462/22
pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 i 580 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień
publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1129 ze zm.) na niniejszy wyrok
– w terminie 14 dni
od
dnia jego doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Sygn. akt KIO 462/22
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w Warszawie, Oddział w Sosnowcu
{dalej:
„ZUS” lub „Zamawiający”} prowadzi na podstawie ustawy z dnia 11 września 2019 r. –
Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1129 ze zm.) {dalej również: „ustawa
pzp” lub „pzp”} w trybie przetargu nieograniczonego postępowanie o udzielenie zamówienia
na
usługi pn. Świadczenie usług w zakresie kompleksowego sprzątania obiektów
oraz
terenów zewnętrznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Sosnowcu
oraz
podległych Inspektoratów (nr postępowania: 380000/271/07/2021-ZAP).
Ogłoszenie o tym zamówieniu 31 grudnia 2021 r. zostało opublikowane w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej nr 2021/S_255 pod poz. 674929.
Wartość tego zamówienia przekracza progi unijne.
11 lutego 2022
r. Zamawiający zawiadomił drogą elektroniczną o rozstrzygnięciu
powyższego postępowania – wyborze jako najkorzystniejsze oferty złożonej
przez
wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia: DGP Clean Partner
sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, SEBAN sp. z o.o. z siedzibą w Katowicach, DGP
PROVIDER sp. z o.o. z siedzibą w Legnicy, 7 MG sp. z o.o. z siedzibą w Legnicy, Partner
Medica sp. z o.o. z siedzibą w Legnicy {dalej: „Konsorcjum DGP” lub „Przystępujący”}.
21 lutego 2022 r. wykonawcy
wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia:
ERA sp. z o.o. z siedzibą w Chorzowie, NOVIA sp. z o.o. z siedzibą w Chorzowie {dalej:
„Konsorcjum Era” lub „Odwołujący”} wnieśli do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej
odwołanie od powyższej czynności Zamawiającego i zaniechania odrzucenia oferty
Konsorcjum DGP.
Odwołujący zarzucili Zamawiającemu następujące naruszenia przepisów ustawy pzp:
1. Art. 226 ust. 1 pkt 5 oraz art. 16 pkt 1 i art. 17 ust. 2
– przez zaniechanie odrzucenia
oferty złożonej przez Konsorcjum DGP, mimo że treść tej oferty jest niezgodna
z warunkami
zamówienia, gdyż: po pierwsze – przedłożone przez Konsorcjum DGP
przedmiotowe środki dowodowe (szczegółowe kalkulacje kosztów wykonania usługi
sprzątania) nie uwzględniają wszystkich pracowników, których skierowanie do realizacji
zamówienia w zakresie sprzątania zaoferowało w formularzu ofertowym, a tym samym
nie potwierdzają możliwości wykonania zamówienia zgodnie z wymaganiami
określonymi przez Zamawiającego, w szczególności nie potwierdzają, że wszystkie
osoby skierowane do
realizacji zamówienia (sprzątania) będą zatrudnione przez cały
Sygn. akt KIO 462/22
okres realizacji zamówienia na podstawie umowy o pracę i będą otrzymywać
wynagrodzenie w
wysokości nie mniejszej niż minimalne wynagrodzenie za pracę,
ustalone na podstawie ustawy o
minimalnym wynagrodzeniu za pracę, a wykonawcy
będą ponosić wszystkie koszty zatrudnienia tych osób; po drugie – cena oferty została
ustalona niezgodnie z wymaganiami Zamawiającego, gdyż Konsorcjum DGP nie
uwzględniło w szczegółowej kalkulacji kosztów wykonania usługi sprzątania
wymaganych elementów cenotwórczych dla wszystkich osób, których skierowanie
do
realizacji zamówienia w tym zakresie zaoferowało w formularzu ofertowym, wskutek
czego cena ofertowa nie została ustalona zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa
(w
szczególności ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu
za pracę) oraz z wymaganiami Zamawiającego.
2. Art. 226 ust. 1 pkt 10 oraz art. 16 pkt 1 i art. 17 ust. 2
– przez zaniechanie odrzucenia
oferty złożonej przez Konsorcjum DGP, mimo że zawiera ona błąd w obliczeniu ceny,
polegający na przyjęciu do kalkulacji ceny oferty mniejszej liczby pracowników niż
zaoferowana do realizacji zatrudnienia, wskutek
czego nie uwzględniono wszystkich
elementów
cenotwórczych
wymaganych
według
w
arunków
zamówienia,
w
szczególności kosztów: wynagrodzenia wszystkich osób skierowanych do realizacji
zamówienia na podstawie umowy o pracę (na poziomie minimalnego wynagrodzenia),
pochodnych naliczonych od tych
wynagrodzeń, związanych z Pracowniczymi Planami
Kapitałowymi, wyposażenia pracowników oraz wykorzystywanych przez nich urządzeń.
3. Art. 239 ust. 1
– przez wybór oferty Konsorcjum DGP, mimo że podlegała odrzuceniu.
Odwołujący wnieśli o uwzględnienie odwołania i nakazanie Zamawiającemu:
Unieważnienia wyboru najkorzystniejszej oferty.
Powtórzenia badania i oceny ofert.
3. Odrzucenia oferty Konsorcjum DGP.
Odwołujący sprecyzowali powyższe zarzuty w szczególności za pomocą
nas
tępujących okoliczności dla uzasadnienia wniesienia odwołania.
{okoliczności faktyczne wynikające z odwołania}
Zgodnie z pkt
IV.7 SWZ wykonawca zobowiązany jest skierować do wykonania usług
odpowiednią liczbę osób (która, z wyjątkiem szczególnych sytuacji, nie ulegnie zmianie
przez
cały okres realizacji zamówienia), mając na uwadze, aby realizacja usługi wchodzącej
w zakres p
rzedmiotu umowy przebiegała sprawnie, dokładnie, w określonych terminach.
Przy czym
Zamawiający określił minimalnie wymaganą liczbę osób i etatów – dla części I
na
16 osób (14 etatów) do sprzątania wewnątrz budynków i 2 osoby (2 etaty) do sprzątania
Sygn. akt KIO 462/22
terenów zewnętrznych, a dla części II na 10 osób (9,4 etatu) do sprzątania wewnątrz
budynków i 3 osoby (3 etaty) do sprzątania terenów zewnętrznych [pkt IV.7. SWZ w zw. z
odpowiednio rozdziałem 13. pkt 16. i 18 załącznika nr 1A do SWZ i rozdziałem 12. pkt 16.
i
18. załącznika nr 1B do SWZ].
Wykonawca zobowiązany był do określenia w formularzu ofertowym liczby osób,
które będą uczestniczyć w realizacji zamówienia [pkt IV.7 SWZ]. W tym celu w formularzu
ofertowym (załącznik nr 2 do SWZ) zamieszczono dla każdej części przedmiotu zamówieniu
stosowane oświadczenie, wymagające podania odrębnie liczby osób do sprzątania wewnątrz
budynków i na terenach zewnętrznych.
Zamawiający wymaga, aby osoby wykonujące czynności objęte przedmiotem
zamówienia, w szczególności czynności polegające na sprzątaniu pomieszczeń
oraz
pielęgnacji terenów zielonych, z wyjątkiem koordynatorów i osób wykonujących
c
zynności specjalistyczne, były zatrudnione przez wykonawcę lub podwykonawcę
na podstawie
umowy o pracę, przez cały okres realizacji zamówienia, zgodnie z art. 22 § 1
Kodeksu pracy, za wynagrodzeniem
w wysokości nie mniejszej niż minimalne
wynagrodzenie
za pracę ustalone na podstawie art. 6-8 ustawy z 10 października 2002 r.
o minimalnym wynag
rodzeniu za pracę. Obowiązek zatrudnienia na podstawie umowy
o
pracę nie dotyczy jedynie koordynatorów oraz osób wykonujących czynności
specjalistyczne, niezbędne do należytego wykonania zamówienia, tj. np. czynności
polegające na odśnieżaniu dachów, usuwaniu sopli, myciu okien sposobem alpinistycznym
lub z wysięgnika [pkt IV.9. i 10. SWZ oraz § 4 ust. 1 i 2 wzoru umowy].
Zamawiający zobowiązał wykonawcę, z którym zostanie zawarta umowa,
do niepodejmowania
żadnych działań w celu obchodzenia wymogów, o których mowa
powyżej, w szczególności do ponoszenia kosztów wynagrodzenia osób realizujących
przedmiot
zamówienia,
uwzględniającego
kos
zty
obowiązującego
minimalnego
wynagrodzenia za pracę, koszty odzieży, szkoleń i odpowiedniego wyposażania dla
wykonania czyn
ności (pkt IV.16. SWZ oraz § 4 ust. 3 wzoru umowy). Jednocześnie
Zamawiający zastrzegł dla siebie w trakcie realizacji umowy uprawnienie do kontrolowania
wykonawcy lub podwykonawcy odnośnie spełniania wymogu zatrudnienia na podstawie
umowy o pracę osób bezpośrednio wykonujących przedmiot umowy za wynagrodzeniem nie
niższym niż minimalne (§ 4 ust. 5-8 wzoru umowy).
Wykonawcy byli zobowiązani złożyć oferty, na które składają się: 1) formularz oferty
wypełniony z wykorzystaniem wzoru z załącznika nr 2 do SWZ, 2) formularz cenowy –
z
ałącznik nr 3A lub 3B do SWZ, zależnie od części, na którą jest składana oferta.
Zgodnie z pkt X.3. SWZ
cenę oferty należało obliczyć w oparciu o kalkulację własną,
uwzględniając zakres, o którym mowa w opisie przedmiotu zamówienia, oraz jego specyfikę.
Sygn. akt KIO 462/22
Cena brutto oferty winna obejmow
ać całkowity koszt kompletnego wykonania przedmiotu
zamówienia, a w szczególności zawierać koszty: 1) wynagrodzenia osób wykonujących
przedmiot zamówienia, uwzględniającego koszt minimalnego wynagrodzenia, który powinien
obejmować wszystkie składniki zaliczane do wynagrodzenia oraz koszty pochodne naliczone
od wynagrodzeń, 2) koszty związane z Pracowniczymi Planami Kapitałowymi, 3) koszty
wyposażenia pracowników oraz wykorzystywanych urządzeń, 4) koszty środków czystości
i
innych materiałów niezbędnych do realizacji usługi, 5) koszty administracyjne,
ubezpieczenie firmy i inne koszty,
6) inne które mogą wystąpić przy realizacji umowy (zysk,
narzuty, podatki, VAT itp.), 7) wszelkie koszty ewentualnego powie
rzenia części zamówienia
podwykonawcy.
Stosownie do punktu X.4. SWZ
do oferty wykonawcy mieli dołączyć szczegółową
kalkulację ceny ofertowej, umożliwiającą ocenę, czy cena ofertowa została ustalona zgodnie
z obowiązującymi przepisami prawa, a w szczególności zgodnie z zapisami ustawy z dnia 10
października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, oraz z wymaganiami
Zamawiającego – załącznik nr 6 do SWZ. Jednocześnie Zamawiający określił szczegółową
kalkulację ceny oferty sporządzoną wg wzoru z załącznika nr 6 do SWZ jako wymagany
do
złożenia wraz z ofertą przedmiotowy środek dowodowy na potwierdzenie możliwości
wykonania przedmiotu zamówienia, zgodnie z wymaganiami sformułowanymi przez
Zamawiającego, a w szczególności zgodnie z obowiązującymi regulacjami ustawy
o min
imalnym wynagrodzeniu za pracę [pkt IX. 2. SWZ].
W ramach tej
szczegółowej kalkulacji kosztów wykonania usługi sprzątania
wykonawcy byli zobowiązani wypełnić przygotowaną przez Zamawiającego tabelę, podając
jako elementy ce
notwórcze w ujęciu miesięcznym, z uwzględnieniem wszystkich
pracowników skierowanych do realizacji zamówienia, zarówno przez wykonawcę,
jak i
podwykonawcę, zatrudnionych na umowę o pracę, w szczególności: 1) liczbę osób, jaka
zostanie skierowana przez wyko
nawcę do realizacji zamówienia [poz. 1.], 2) liczbę osób,
jaka zostanie skierowana przez wykonawcę do realizacji zamówienia (z poz. 1.)
w przelic
zeniu na liczbę pełnych etatów [poz. 2.], 3) poszczególne koszty realizacji
zamówienia, uśrednione w przeliczeniu na jeden etat [poz. 4.-12., 14.), 4) kwotę ewentualnej
dotacji/dofinansowania
ze środków publicznych [poz. 13.], 5) sumę kosztów realizacji
zamówienia dla 1 etatu w ujęciu miesięcznym [poz. 15.], 6) sumę kosztów realizacji
zamówienia dla wszystkich etatów w ujęciu miesięcznym [poz. 16.], 7) kwotę zysku w ujęciu
miesięcznym [poz. 17.], 8) sumę kosztów i zysku w ujęciu miesięcznym [poz. 18], 9) cenę
oferty netto [poz. 20]
. Poniżej tabeli zamieszczono klauzulę: Z przedstawionych wyliczeń
winno jednoznacznie wynikać, że ustalona cena ofertowa została skalkulowana zgodnie
z
obowiązującymi regulacjami ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Sygn. akt KIO 462/22
Konsorcjum DGP złożyło w formularzu ofertowym następujące oświadczenia:
Do realizacji Przedmiotu zamówienia – sprzątania wewnątrz budynków, zostanie
skierowanych co najmniej 18 osób, natomiast do sprzątania terenów zewnętrznych co
najmniej 2 osób. [dla części I zamówienia]
Do realizacji Przedmiotu zamówienia – sprzątania wewnątrz budynków, zostanie
skierowanych co najmniej 13 osób, natomiast do sprzątania terenów zewnętrznych 3
co
najmniej osób. [dla części II zamówienia]
W szczegółowych kalkulacjach kosztów wykonania usługi sprzątania Konsorcjum
DGP wpisało w szczególności następujące dane:
1) w poz. 1.
– jako liczbę osób, które zostaną skierowane do realizacji zamówienia – 18
osób, w poz. 2. – jako liczbę osób, które zostaną skierowane do realizacji zamówienia
(z poz. 1.) w przeli
czeniu na liczbę pełnych etatów – 16,5 etatu, w poz. 16. – jako łączny
k
oszt realizacji zamówienia dla wszystkich etatów w ujęciu miesięcznym (iloczyn poz. 2.
i poz. 15.)
– 66.010,73 zł, co stanowi iloczyn 16,5 etatu i kosztu na 1 etat w wysokości
4.000,65 zł (wskazanego w poz. 15.) [dla części I zamówienia]
2) w poz. 1.
– jako liczbę osób, które zostaną skierowane do realizacji zamówienia – 13
osób, w poz. 2. – jako liczbę osób, które zostaną skierowane do realizacji zamówienia
(z
poz. 1.) w przeliczeniu na liczbę pełnych etatów – 12,4 etatu, w poz. 16. – jako łączny
koszt realizacji zamówienia dla wszystkich etatów w ujęciu miesięcznym (iloczyn poz. 2.
i poz. 15.)
– 52.469,11 zł, co stanowi iloczyn 12,4 etatu i kosztu na 1 etat w wysokości
4.231,38 zł (wskazanego w poz. 15.) [dla części II zamówienia]
Odwołujący wywiedli, że zestawienie treści powyższych dokumentów oznacza,
że Konsorcjum DGP sporządziło szczegółowe kalkulacje kosztów dla mniejszej liczby osób
niż ta, którą zaoferowało skierować do realizacji tego zamówienia, tj. w części I dla 18
zamiast dla 20 osób, a w części II dla 13 zamiast dla 16 osób.
Według Odwołujących jest to błąd, który skutkować powinien odrzuceniem oferty
Konsorcjum DGP na obu wskazanych na wstępie odwołania podstawach prawnych.
{okoliczności prawne wynikające z odwołania}
Według Odwołujących błędów występujących w ofercie Konsorcjum DGP nie da się
naprawić w trybie żadnego z poniżej omówionych przepisów.
N
ie jest możliwe zastosowanie art. 107 ust. 2 pzp, gdyż w przypadku przedmiotowych
środków dowodowych możliwe jest jedynie wezwanie wykonawcy do złożenia
lub
uzupełnienia tych środków, jeżeli wykonawca ich nie złożył lub są one niekompletne.
Sygn. akt KIO 462/22
Natomiast złożone przez Konsorcjum DGP kalkulacje kosztów realizacji usługi są
kompletne, ale nie potwierdzają, że przedmiot jego oferty spełnia wymagania odnośnie
zatrudnienia wszystkich osób skierowanych do realizacji zamówienia na podstawie umowy
o
pracę z wynagrodzeniem co najmniej minimalnym według obowiązujących przepisów oraz
ponoszenia
wszystkich związanych z tym kosztów.
Nie wchodzi
również w grę zastosowanie art. 107 ust. 4 pzp lub art. 223 ust. 1 pzp,
gdyż wyjaśnienia nie mogą polegać na zmianie dotychczasowej treści złożonego
przedmiotowego środka dowodowego, a jedynie służyć rozwianiu ewentualnych wątpliwości.
W tym przypadku
treść złożonych kalkulacji nie budzi wątpliwości, a jedynym
możliwym sposobem jej poprawienia byłaby zmiana liczby pracowników podanych w poz. 1
tych dokumentów, a następnie dokonanie stosownych przeliczeń w pozostałych pozycjach,
co prowadziłoby do niedopuszczalnych wg przepisów pzp zmian.
Z kolei art. 223 ust. 2 pzp w
ogóle nie ma zastosowania do przedmiotowych środków
dowodowych.
Niezależnie od tego według Odwołujących:
- po pierwsze,
treść oferty i okoliczności jej złożenia nie wskazują, aby Konsorcjum DGP
popełniło omyłkę, czyli niezamierzoną niezgodność oferty z wymaganiami Zamawiającego,
gdyż z wyjaśnień Konsorcjum DGP z 7 lutego 2022 r. odnośnie liczby etatów wskazanych
w poz. 2 kalkulacji
, że została ona ustalona świadomie, po dokładnej analizie wymagań
Zamawiającego;
po drugie, Zamawiający nie dysponuje danymi, aby poprawić samodzielnie (bez udziału
wykonawcy) zaistniały błąd, w szczególności, aby przeliczyć brakującą liczbę pracowników,
którzy mają być skierowani do realizacji zatrudnienia, na pełne etaty (poz. 2), czy obliczyć
zysk miesięczny po przeliczeniu kosztów (poz. 17);
po trzecie, poprawienie błędu prowadziłoby do istotnej zmiany treści złożonej oferty.
W odpowiedzi na odwołanie z 24 lutego 2022 r. Zamawiający oświadczył,
że na podstawie art. 522 ust. 1 ustawy pzp uwzględnia w całości zarzuty przedstawione
w
odwołaniu.
Ponadto Zamawiający poinformował, że unieważnił dokonany 10 lutego 2022 r. wybór
oferty Konsorcjum DGP jako najkorzystniejszej, powtórzył badanie i ocenę ofert, a w wyniku
tych czynności podjął decyzję o odrzuceniu oferty Konsorcjum DGP oraz wezwaniu
Konsorcjum Era w trybie art. 126 ust. 1 pzp do złożenia podmiotowych środków
dowodowych.
Sygn. akt KIO 462/22
Przystępujący w zgłoszeniu przystąpienia z 24 lutego 2022 r. wnieśli o oddalenie
odwołania, a na posiedzeniu przed Izbą zgłosili sprzeciw wobec uwzględnienia odwołania
przez Zamawiającego.
Ponieważ odwołanie nie zawierało braków formalnych, a wpis od niego został
uiszczony
– podlegało rozpoznaniu przez Izbę.
W toku czynności formalnoprawnych i sprawdzających Izba nie stwierdziła,
aby
odwołanie podlegało odrzuceniu na podstawie przesłanek określonych w art. 528 pzp
i
nie zgłoszono w tym zakresie odmiennych wniosków.
Z uwagi na brak podstaw do odrzucenia odwołania lub umorzenia postępowania
odwoławczego sprawa została skierowana do rozpoznania na rozprawie, podczas której
Odwołujący podtrzymali dotychczasowe stanowisko i argumentację.
Zamawiający uzupełniająco do złożonej odpowiedzi wskazał, że podziela w pełni
stanowisko Odwołujących co do tego, że zasadniczym dokumentem jest formularz oferty,
natomiast
załącznik nr 6 miał stanowić potwierdzenie spełniania wymagania, aby za cenę
oferty było możliwe zatrudnienie na podstawie umowy o pracę wskazanej w formularzu oferty
liczby pracowników za wynagrodzenie odpowiadające co najmniej przepisom o minimalnej
wys
okości wynagrodzenia. W tym przypadku nie doszło zatem do wykazania spełnienia tego
warunku przedmiotowego, jednocześnie nie ma podstaw prawnych do wezwania
do u
zupełnienia lub poprawienia załącznika nr 6.
Zdaniem
Zamawiającego nie znajduje również tutaj zastosowania art. 223 ust. 2 pkt 3
pzp
, gdyż dotyczy on poprawiania niezgodności pomiędzy ofertą a dokumentami zamówienia
opracowanymi przez Zamawiającego, którym nie jest kalkulacja szczegółowa ceny oferty
w
postaci wypełnionego przez Przystępujących załącznika nr 6.
Natomiast
Przystępujący w następujący sposób uzasadnił wniosek o oddalenie
odwołania jako bezzasadnego.
Nie ma zarzucanych w odwołaniu niezgodności treści oferty z warunkami zamówienia
oraz błędu w obliczeniu ceny oferty, gdyż co najwyżej wystąpiła nieścisłość pomiędzy
poszczególnymi dokumentami składającymi się na ofertę co do liczby osób przewidzianych
do realizacji usług, którą Zamawiający mógł we własnym zakresie zidentyfikować i poprawić
jako tzw. „inną omyłkę”.
Przystępujący zwrócili uwagę, że wg sposobu obliczenia ceny oferty opisanego
w rozdziale X
SWZ punktem wyjścia dla ustalenia ceny oferty w danej części zamówienia
jest formularz cen
owy (stanowiący odpowiednio załącznik nr 3a i 3b do SWZ) oraz
szczegółowa kalkulacja ceny (stanowiąca załącznik nr 6 do SWZ), z których to dokumentów
Sygn. akt KIO 462/22
następnie cena oraz informacje dotyczące liczby przewidzianych pracowników miały być
przeniesione do form
ularza oferty (stanowiącego załącznik nr 2 do SWZ). Zatem wpierw
każdy wykonawca miał określić cenę za poszczególne czynności w postaci stawek
jednostkowych za metr kwadratowy danej powierzchni, zgodnie ze szczegółowym rozbiciem
formularza cenowego, dochodząc do łącznej ceny oferty. Natomiast w przypadku
szczegółowej kalkulacji ta sama cena oferty miała być przedstawiona wychodząc od liczby
osób oraz etatów przewidzianych do wykonania zamówienia w danej części.
Biorąc pod uwagę taki sposób obliczenia ceny oferty, a także treść dwóch pierwszych
wierszy załącznika nr 6 do SWZ zarzuty odwołania należy uznać za co najmniej
przedwczesne, gdyż jeżeli Zamawiający miał wątpliwości, jak poprawić powstałą nieścisłość,
mógł i powinien przed dokonaniem tej czynności wezwać do wyjaśnień Przystępujących.
Zdaniem Przystępujących ponieważ ze wszystkich trzech dokumentów oferty wynika
ta sama cena oferty i
biorąc pod uwagę przewidziany sposób obliczenia ceny oferty, należy
u
znać liczbę osób wskazaną w załączniku nr 6 jako właściwą, przy czym odpowiednio
w
części I dwie, a w części trzeciej trzy osoby spośród liczby wskazanej należy uznać
za przewidziane do s
przątania terenów zewnętrznych.
Przystępujący podkreślili, że na przeszkodzie poprawieniu w taki sposób oferty nie
stoją kryteria oceny ofert, gdyż liczba osób przewidzianych do wykonywania usług nie jest
jednym z nich, a pon
adto liczba osób wskazana w załączniku nr 6 spełnia minimalne
wymagania Zamawiającego.
Po przeprowadzeniu rozprawy
, uwzględniając zgromadzony materiał dowodowy,
jak
również biorąc pod uwagę oświadczenia i stanowiska wyrażone ustnie
na rozprawie i odn
otowane w protokole, Izba ustaliła i zważyła, co następuje:
Z art. 505 ust. 1
pzp wynika, że legitymacja do wniesienia odwołania przysługuje
wykonawcy, jeżeli ma lub miał interes w uzyskaniu zamówienia oraz poniósł lub może
ponieść szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy.
W ocenie Izby Odwołujący wykazali, że mają interes w uzyskaniu przedmiotowego
zamówienia, gdyż złożyli wspólnie ofertę w tym postępowaniu o udzielenie zamówienia.
Jednocześnie mogą ponieść szkodę w związku z zarzucanymi Zamawiającemu
naruszeniami przepisów ustawy pzp, gdyż zaniechanie odrzucenia oferty Przystępujących
uniemożliwia Odwołującym uzyskanie przedmiotowego zamówienia, na co mogliby
w
przeciwnym razie liczyć.
Izba ustaliła poniższe okoliczności jako istotne dla rozpoznawanej sprawy.
Sygn. akt KIO 462/22
Odnośnie treści specyfikacji warunków zamówienia {dalej: „SWZ” lub „specyfikacja”}.
Z postanowień dotyczących opisu przedmiotu zamówienia – zawartych w rozdziale IV
oraz w załącznikach nr 1A i 1B – wynika w szczególności, co następuje.
Przedmiot
em tego zamówienia są usługi: po pierwsze – kompleksowego sprzątania
wewnątrz obiektów Zamawiającego, po drugie – utrzymania w czystości terenów
zewnętrznych posesji i pielęgnacji zieleni wokół obiektów, odśnieżania, usuwania oblodzeń
i
śliskości w okresie zimowym, po trzecie – dezynfekcji i deratyzacji, prania odzieży
ochronnej lekarzy orzeczników, odzieży roboczej, parawanów i pościeli z pokoi gościnnych
oddziału [pkt 3.]
Z
amówienie zostało podzielone na dwie części, z których pierwsza dotyczy
świadczenia powyższych usług w odniesieniu do budynków i terenów oddziału ZUS
w Sosnowcu, a druga na potrzeby
budynków i terenów inspektoratów ZUS w Sosnowcu
[pkt 4.]
S
zczegółowy opis przedmiotu zamówienia zawarty został odpowiednio: dla części I –
w Z
ałączniku nr 1A do SWZ, dla części II – w załączniku nr 1B do SWZ [pkt 6.]
Z
amawiający – mając na uwadze, aby realizacja usług przebiegała sprawnie,
dok
ładnie, w określonych terminach – zobowiązał wykonawcę (lub podwykonawcę)
do skierowania do ich wykonywania
odpowiedniej liczby osób. Stąd każdy oferent miał
określić w formularzu ofertowym liczbę osób uczestniczącą w realizacji zamówienia, która,
z
wyjątkiem szczególnych sytuacji, miała być niezmienna przez cały okres realizacji umowy
[pkt 7.].
Przy c
zym Zamawiający określił dla obu części minimalnie wymaganą liczbę osób
i
etatów: część I – 18 osób (16 etatów), z czego dwie osoby (2 etaty) do sprzątania terenów
zewnętrznych [pkt 16. i 18. obowiązków wykonawcy z pkt 13 załącznika nr 1A]; część II –13
os
ób (12,4 etatu), z czego trzy osoby (trzy etaty) do sprzątania terenów zewnętrznych [pkt
16. i 18. obowiązków wykonawcy z pkt 12. załącznika nr 1B].
Z
amawiający wymaga również, aby wszystkie te osoby – z wyjątkiem koordynatorów
oraz osób wykonujących specjalistyczne czynności niezbędne do należytego wykonania
zamówienia (np. odśnieżanie dachów, usuwanie sopli czy mycie okien sposobem
alpinistycznym lub z wysięgnika) – były zatrudnione na podstawie umowy o pracę przez cały
okres realizacji
zamówienia, zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy, co najmniej za minimalne
wynagrodzenie ustalone na podstawie art. 6-
8 ustawy z dnia 10 października 2002 r.
o minimalnym
wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2207 ze zm.) [pkt 8. i 10.].
Z postanowień dotyczących opisu sposobu określenia ceny oferty – zawartych
w
rozdziale X, z uwzględnieniem treści załączników nr 3A, 3B i 6 – wynika w szczególności,
Sygn. akt KIO 462/22
co następuje.
C
enę oferty stanowi ryczałtowa cena brutto za wykonywanie przedmiotu zamówienia
przez cały okres obowiązywania umowy odrębnie dla każdej z części. Przy czym cenę oferty
należało obliczyć w oparciu o kalkulację własną, uwzględniając zakres, o którym mowa
w
opisie przedmiotu zamówienia oraz jego specyfikę [pkt 1. i 3. zd. 1.].
Wykonawca m
iał ustalić cenę ofertową w oparciu o właściwy dla danej części
zam
ówienia „Formularz cenowy”, stanowiący odpowiednio załącznik nr 3A lub 3B, z którego
to formularza wynika następująca kolejność działań.
We wzorach formularzy cenowych wyszczególnione zostały: 1) powierzchnie
w
ewnętrzne i zewnętrzne podlegające sprzątaniu w podziale na poszczególne obiekty
i tereny
, 2) obiekty w podziale na rodzaje pomieszczeń podlegające dezynfekcji, 3) obiekty
w
podziale na rodzaje pomieszczeń podlegające deratyzacji, 4) powierzchnie dachów
podlegające doraźnemu odśnieżaniu, 5) liczba sztuk odzieży w podziale na jej rodzaje
podlegająca doraźnemu praniu (tylko w załączniku nr 3A).
Wpierw
należało zatem określić cenę jednostkową poszczególnych usług (w oparciu
o
wspominaną powyżej kalkulację własną) za: ad 1) i 4) – jeden m
powierzchni wewnętrznej
danego obiektu, powierzchni zewnętrznej danego terenu i powierzchni dachu danego
obiektu, ad 2), 3)
– jedną dezynfekcję pomieszczeń danego rodzaju, jedną deratyzację
danego obiektu, ad 5)
– jedną szt. odzieży danego rodzaju.
W następnych krokach należało dokonać działań wynikających z danych podanych
we wzorach formularzy (z uwzględnieniem szczegółowego opisu przedmiotu zamówienia),
dla wyliczenia: ad 1), 2), 5)
cenny netto i brutto za miesiąc świadczenia danej usługi, ad 3)
i
4) ceny netto za jedną usługę danego rodzaju, aby – po przemnożeniu przez liczbę: ad 1),
– miesięcy, ad 3) i 4) przewidywaną liczbę deratyzacji i odśnieżań dachów – finalnie
dojść do łącznej ceny oferty za daną część zamówienia (rubryka łączna wartość brutto).
Zamawiający zastrzegł [a właściwie pouczył o tym, co – abstrahując od zysku – jest
konieczne dla ustalenia ceny oferty, która nie jest rażąco niska w stosunku do przedmiotu
zamówienia], że owa cena brutto oferty winna obejmować całkowity koszt kompletnego
wykonania p
rzedmiotu zamówienia, a w szczególności zawierać koszty: 1) wynagrodzenia
osób wykonujących przedmiot zamówienia, uwzględniającego koszt minimalnego
wynagrodzenia, który powinien obejmować wszystkie składniki zaliczane do wynagrodzenia
oraz koszty poc
hodne naliczone od wynagrodzeń, 2) koszty związane z Pracowniczymi
Planami Kapitałowymi, 3) koszty wyposażenia pracowników oraz wykorzystywanych
urządzeń, 4) koszty środków czystości i innych materiałów niezbędnych do realizacji usługi,
5) koszty administracyjne, ubezpieczenie firmy i inne koszty, 6) inne,
które mogą wystąpić
przy realizacji umowy (zysk, narzuty, podatki, VAT itp.), 7) wszelkie koszty ewentualnego
Sygn. akt KIO 462/22
powierzenia części zamówienia podwykonawcy [pkt 3. zd. 2.]
Jednocześnie Zamawiający zastrzegł dla siebie w celu sprawdzenia, czy cena oferty
została ustalona w powyższym zakresie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa,
w
szczególności przepisami ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym
wynagrodzeniu za pracę [jak się wydaje – pkt 1), 2) powyższego wyliczenia], oraz zgodnie
z
wymaganiami Zamawiającego [jak się wydaje – pkt 3), 4), 5), 6), 7) powyższego
wyliczenia]
– wymagał załączenia do oferty szczegółowej kalkulacji ceny ofertowej
spo
rządzonej według wzoru z załącznika nr 6, odrębnie dla każdej z części zamówienia [pkt
Załącznik nr 6 pn. „Szczegółowa kalkulacja kosztów wykonania usługi sprzątania”
zawiera tabelę, w której w pierwszej kolejności należało wpisać liczbę osób skierowanych
do
realizacji zamówienia oraz jej przeliczenie na liczbę etatów [poz. 1. i 2. tabeli].
Większość pozycji tabeli służy wyspecyfikowaniu wszystkich kosztów związanych
z
zatrudnieniem pracownika w wymiarze pełnego etatu, które wykonawca zobowiązany był
p
odać w przeliczeniu na miesiąc [poz. 3.-12. i 14.], a następnie zsumować [poz. 15.].
W kolejnym kroku
należało podać iloczyn tej ostatniej kwoty i liczby etatów z poz. 2.
jako
„koszt realizacji zamówienia dla jednego etatu w ujęciu miesięcznym” [poz. 16.].
Następnie należało podać uśredniony miesięczny zysk w przeliczeniu na jeden etat
[poz. 17].
Wreszcie iloczyn sumy tych dwóch ostatnich kwot [poz.18.] i 24-miesięcy realizacji
zamówienia miał odpowiadać łącznej cenie oferty netto na daną część zamówienia.
W Rozdziale IX
– wg nazwy obejmującym wykaz oświadczeń lub dokumentów
potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw
wykluczenia
– w pierwszej kolejności uregulowano, jakie dokumenty ma zawierać oferta
składana za pośrednictwem platformy zakupowej [w pkt 1. i 2.].
W pierwszej kolejności wyszczególniono, jako „ofertę”: wypełniony formularz oferty
z
załącznika nr 2 do SWZ oraz wypełniony formularz cenowy z załącznika nr 3A lub 3B [pkt
1. 1) lit. a) oraz b).
W drugiej kolejności wymieniono sześć rodzajów dokumentów składanych
„wraz z ofertą” [pkt 1.2) lit. a)-f)].
W trzeciej kolejności został wskazany wypełniony załącznik nr 6 do SWZ, który został
tu dodatkowo nazwany przedmiotowym
środkiem dowodowym na potwierdzenie spełniania
w
ymagań odnośnie przedmiotu zamówienia określonych przez Zamawiającego,
czyli de facto na
potwierdzenie wyceny kosztów związanych z zatrudnieniem pracownika
zgodnie z o
bowiązującymi przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, gdyż tylko
takie zostały jednoznacznie tu sprecyzowane [pkt 3.].
Sygn. akt KIO 462/22
Przy czym, choć dokument ten miał zostać złożony wraz z ofertą, Zamawiający
wskazał, że możliwe będzie jego uzupełnienie w całości lub w części na zasadach
wynikających z art. 107 ust. 2 i 3 ustawy pzp [pkt 4.].
Ze wz
oru formularza oferty stanowiącego załącznik nr 2 do SWZ wynika
w
szczególności, że w pierwszej kolejności należało w nim wpisać, odrębnie dla każdej
części, cenę oferty („cena brutto za wykonanie całości zamówienia”), a następnie
wyszczególnić: wartość netto, kwotę VAT wg stawki 8%, kwotę VAT wg stawki 23%. Przy
czym zgodnie z zamieszczonymi przez Zamawiającego klauzulami ceny jednostkowe,
na
podstawie których została ustalona cena ofertowa zostały wskazane w formularzu
cenowym
– załączniku nr 3A lub 3B do SWZ.
W następnym kroku należało uzupełnić, ponownie odrębnie dla każdej części
oświadczenia w brzmieniu: Do realizacji Przedmiotu zamówienia – sprzątania wewnątrz
budynków, zostanie skierowanych co najmniej …. osób, natomiast do sprzątania terenów
zewnętrznych co najmniej ….. osób.
Ze wzoru umowy,
stanowiącego załącznik nr 11 do SWZ, wynika, że:
uzupełnienie klauzuli określającej liczbę osób skierowaną do sprzątania wewnątrz
budynków i do sprzątania terenów zewnętrznych nastąpi na podstawie oferty wybranego
wykonawcy [
§ 3 ust. 1];
podstawą do obliczenia comiesięcznego wynagrodzenia należnego wykonawcy jest iloczyn
cen jednostkowych określonych przez niego w formularzu cenowym i odpowiednio w danym
okresie
rozliczeniowym:
powierzchni
podlegających
sprzątaniu
wewnętrznemu
lub
zewnętrznemu, liczba wykonanych dezynfekcji lub deratyzacji, powierzchni dachów
faktycznie odśnieżonych, liczba sztuk odzieży faktycznie wypranej [§ 8 ust. 3-8].
Podkreślić należy, że z przywołanych powyżej postanowień wynika, że z punktu
widzenia przepisów ustawy pzp wypełniony załącznik nr 6 do SWZ jako szczegółowa
kalkulacja kosztów wykonania usługi sprzątania stanowi zarówno treść oferty
odzwierciedlającą drugi z wymaganych sposobów obliczenia jej ceny, jak sui generis
przedmiotow
y środek dowodowy, służący de facto wstępnemu wykazaniu, że cena oferty nie
jest rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia.
Odnośnie treści oferty złożonej przez Konsorcjum DGP.
Niesporne jest
, że w przypadku obu części zamówienia wycena w formularzach
cenowych
(czyli wypełnionych załącznikach 3A lub 3B do SWZ) daje cenę oferty, która
została odzwierciedlona w formularzu oferty, z kolei wycena w ramach tzw. „Szczegółowej
kalkulacji kosztów wykonania usługi sprzątania” (czyli wypełnionego załącznika nr 6 do SWZ)
odpowiada wartości netto oferty.
Sygn. akt KIO 462/22
Niesporne jest również, że o ile wypełnionym formularzu oferty określono liczbę osób,
które zostaną skierowane do sprzątania na 18 do powierzchni wewnętrznych i 2 na terenach
zewnętrznych (co daje łącznie 20 osób) dla części I i 13 do powierzchni wewnętrznych i 3
na
terenach zewnętrznych (co łącznie daje 16 osób) dla części II, o tyle w wypełnionych
formularzach załączników nr 6 do SWZ liczba osób, które zostaną skierowane do wykonania
przedmiotu zamówienia została określona na odpowiednio 18 (16,5 etatu) dla części I i 13
(12,4 etatu) dla
części II.
W konsekwencji za n
iesporne należy uznać, że wszystkie wyliczenia zawarte
w
ofercie Konsorcjum DGP zostały dokonane przy uwzględnieniu odpowiednio 18 osób (16,5
etatu) dla części I i 13 (12,4 etatu) osób dla części II, a taka liczba osób i etatów odpowiada
wymaganej przez Zamawiającego minimalnej liczbie osób i etatów. Przy czym niesporne
było, że taka liczba osób jest wystarczająca do należytego wykonania usług objętych
przedmiotem zamówienia w ramach każdej z części.
Powyższe prowadzi do wniosku, że jedynym racjonalnym, bo najprostszym,
sposobem usunięcia zaistniałej wewnętrznej sprzeczności pomiędzy dokumentami oferty
Konsorcjum DGP
, z których każdy ma charakter jego oświadczenia woli, jest uznanie,
że ze złożonej w taki sposób oferty wynika wola skierowania do bezpośredniego
wykonywania czynności sprzątania takiej liczby osób, która była podstawą obliczeń
w
ramach szczegółowej kalkulacji kosztów wykonania usługi, czyli odpowiednio osiemnastu
w
części I i trzynastu w części II, z czego do sprzątania terenów zewnętrznych – jak to
wskazano w formularzu oferty
– odpowiednio dwóch w części I i trzech w części II.
Ustalenie powyżej zaprezentowanej wykładni treści zarówno SWZ, jak i oferty, które
stanowi
ą oświadczenia woli odpowiednio Zamawiającego lub Konsorcjum DGP adresowane
odpowiednio do
wykonawców lub Zamawiającego, czyli profesjonalnych uczestników obrotu,
odpowiada regułom wykładni z art. 65 § 1 Kodeksu cywilnego {dalej: „kc”}. Zgodnie z tym
przepisem (który znajduje zastosowanie na mocy odesłania zawartego w art. 8 ust. 1 pzp)
oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności,
w
których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
Izba stwierdziła, że w tych okolicznościach odwołanie jest bezzasadne.
Odwołujący bezpodstawnie domagają się odrzucenia oferty Przystępujących z dwóch
różnych podstaw prawnych, ale de facto z powodu tych samych okoliczności faktycznych,
z
których w odwołaniu wyciągnięto nieuprawnione wnioski, gdyż oferta Konsorcjum DGP nie
Sygn. akt KIO 462/22
jest ani niezgodna z warunkami tego zamówienia wynikającymi z SWZ, ani nie zawiera błędu
w obliczeniu ceny.
Art. 226 ust. 1 pkt 5 pzp nakazuje zamawiającemu odrzucenie oferty, jeżeli jej treść
jest niezgodna z warunkami zamówienia, przez które – według definicji zawartej w art. 7 pkt
29 pzp
– należy rozumieć warunki dotyczące zamówienia lub postępowania o udzielenie
zamówienia, wynikające w szczególności z opisu przedmiotu zamówienia, wymagań
związanych z realizacją zamówienia, kryteriów oceny ofert, wymagań proceduralnych
lub
projektowanych postanowień umowy w sprawie zamówienia publicznego. Jednocześnie
art. 223 ust. 2 pkt 3 ustawy pzp obliguje zamawiającego do poprawienia w ofercie innych
niż oczywiste omyłki pisarskie i rachunkowe, o których mowa w art. 223 ust. 2 pkt 1 i 2 pzp]
polegające na niezgodności oferty z dokumentami zamówienia, niepowodujące istotnych
zmian treści oferty, niezwłocznie zawiadamiając o tym wykonawcę, którego oferta została
poprawiona.
Z kole
i według art. 226 ust. 1 pkt 5 pzp zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli zawiera
błędy w obliczeniu ceny lub kosztu.
Ponieważ poprzednio obowiązująca ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo
zamówień
publicznych
{dalej:
„popzp”}
zawierała
analogiczne
uregulowania,
w
przeważającej mierze zachowuje aktualność dorobek doktryny i orzecznictwa
wypracowany na tle stosowania art. 89 ust. 1 pkt 2 popzp
– zgodnie z którym zamawiający
odrzuca ofertę, jeżeli jej treść nie odpowiada treści specyfikacji istotnych warunków
zamówienia z zastrzeżeniem art. 87 ust. 2 pkt 3 popzp – przy czym ten ostatni przepis miał
niemal identyczne brzmienie jak obecnie obowiązujący art. 223 ust. 1 pkt 3 pzp. Różnice
sprowadzają się do nieistotnych w okolicznościach tej sprawy zmian terminologii,
wynikających z uczynienia obecnie punktem odniesienia dokumentów zamówienia zamiast,
jak poprzednio, samej specyfikacji
istotnych warunków zamówienia {w skrócie: „SIWZ”},
która z kolei obecnie nazywana jest specyfikacją warunków zamówienia {w skrócie: „SWZ”}.
Innymi słowy na potrzeby zrozumienia dalszego wywodu „SWZ” i „SIWZ” należy poczytać
za
synonimiczne określenia specyfikacji (istotnych) warunków zamówienia {inaczej
w
skrócie: „specyfikacji”} jako zasadniczego dokumentu zamówienia opracowywanego
przez za
mawiających na potrzeby prowadzonego postępowania.
Z kolei art. 89 ust. 1 pkt 6 popzp miał brzmienie identyczne z obecnie obowiązującym
art. 226 ust. 1 pkt 5 pzp.
Z art. 223 ust. 1 pzp [poprzednio 87 ust. 1 pzp
] wynika, że w toku badania i oceny
ofert zamawiający może żądać od wykonawców wyjaśnień dotyczących treści złożonych
ofert. Niedopuszczalne jest prowadzenie między zamawiającym a wykonawcą negocjacji
dotyczących złożonej oferty oraz z zastrzeżeniem ust. 2 (oraz dialogu konkurencyjnego),
Sygn. akt KIO 462/22
dokonywanie jakiejkolwiek zmiany w jej tre
ści. Zmiany te sprowadzają się właśnie
do
wspominanej instytucji poprawienia omyłek polegających na niezgodności oferty
ze
specyfikacją, co nie może jednak powodować istotnej zmiany treści oferty.
W konsekwencji nawet w
ystąpienie stanu niezgodności treści oferty z treścią
specyfikacji nie zawsze może być podstawą odrzucenia oferty, z uwagi na konieczność
uprzedniego zastosowania art. 223 ust. 2 pkt 3 pzp [poprzednio art. 87 ust. 2 pkt 3 popzp].
Odrzuceniu podlega zatem wyłącznie oferta, której treść jest niezgodna z treścią specyfikacji
w sposób zasadniczy i nieusuwalny, gdyż wpierw obowiązkiem zamawiającego jest
poprawienie tych rozbieżności, jeżeli nie mają istotnego charakteru.
Warto przypomnieć, że intencją ustawodawcy towarzyszącą wprowadzeniu art. 87
ust. 2 popzp
[odpowiednika obowiązującego art. 223 ust. 2 pzp] było zniwelowanie
formalizmu występującego na gruncie ustawy popzp, aby umożliwić branie pod uwagę
w
postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych ofert obarczonych nieistotnymi
wadami, będącymi wynikiem różnego rodzaju błędów i omyłek, których skorygowanie nie
prowadzi do istotnych zmian w treści oferty. Wynika to wprost z uzasadnienia do ustawy
z
dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych
innych ustaw:
W projekcie wprowadza się istotne zmiany dotyczące sposobu poprawiania
oczywistych omyłek pisarskich rachunkowych (art. 87 ust. 2). Rezygnuje się z zamkniętego
katalogu sposobu poprawiania omyłek rachunkowych, pozostawiając jednocześnie
zamawiającemu uprawnienie do poprawiania oczywistych omyłek pisarskich, rachunkowych
oraz innych omyłek polegających na niezgodności oferty ze specyfikacją istotnych warunków
zamówienia. Proponowane rozwiązanie przyczyni się do usprawnienia procedury udzielania
zamówienia publicznego oraz do zmniejszenia liczby odrzucanych ofert i unieważnianych
postępowań. Ogranicza się sytuacje, w których oferty uznane za najkorzystniejsze podlegają
odrzuceniu ze względu na błędy rachunkowe w obliczeniu ceny, które nie są możliwe
do
poprawienia w myśl ustawowo określonych reguł. Jest to szczególnie istotne w kontekście
zamówień na roboty budowlane, w których oferty wykonawców, niezwykle obszerne
i
szczegółowe, liczące nieraz po kilkadziesiąt tomów, często podlegają odrzuceniu
ze
względu na drobne błędy w ich treści. Proponowany przepis art. 87 ust. 2 pkt 3
w
szczególności ma na celu umożliwienie poprawiania tego rodzaju błędów, które mogą
pojawić się w trakcie sporządzania kosztorysu ofertowego. Należy również podkreślić,
że proponowane rozwiązanie nie stoi na przeszkodzie temu, aby zamawiający samodzielnie
precyzował w specyfikacji istotnych warunków zamówienia przykładowe okoliczności,
w kt
órych będzie dokonywał poprawy omyłek w ofertach w trybie art. 87 ust. 2. Powyższe
prowadzi do przejrzystości postępowania, ogranicza kazuistykę ustawy i może ograniczyć
ewentualne spory z wykonawcami.
Sygn. akt KIO 462/22
W orzecznictwie Izby wielokrotnie
podkreślono, że celem postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego nie jest dokonanie wyboru oferty najbardziej poprawnej formalnie,
lecz dokonanie wyboru oferty z najniższą ceną lub oferty przedstawiającej najkorzystniejszy
bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu namówienia (oferty
najkorzystniejszej ekonomicznie) [vide uzasadnienie wyroku Izby z 23 marca 2011 r. sygn.
akt KIO 522/11]
. Jednocześnie czynność poprawienia oferty ma charakter obligatoryjny
i
zamawiający nie może uchylić się od jej wykonania. Zaniechanie takiej czynności należy
uznać należy za działanie sprzeczne nie tylko z prawem, ale i nieracjonalne, gdyż prowadzi
do niesłusznego odrzucenia najkorzystniejszej oferty, które nie zapewnia wyboru oferty
zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji i
równego traktowania wykonawców.
Izba podziela również stanowisko [wyrażone już w uzasadnieniu wyroku Izby z 5
sierpnia 2009 r. sygn. akt.
KIO/UZP 959/09}, że rozumienie „innej omyłki” z art. 87 ust. 2 pkt
3 popzp [obecnie art. 223 ust. 2 pkt 3 pzp]
nie powinno być interpretowane zawężająco,
tj.
jedynie jako techniczny błąd w sposobie sporządzenia oferty, pominięcie lub pomylenie
określonych wyrażeń lub wartości czy wszelkich innych przeoczeń i braków, które powstały
bez świadomości ich wystąpienia po stronie wykonawcy. Słownikowe rozumienie słowa
„omyłka” oznacza spostrzeżenie, sąd niezgodny z rzeczywistością, błąd w postępowaniu,
rozumowaniu itp. [tak w
Słowniku języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego,
Wydawnictwo Naukowe PWN, dostępnym na stronie http://sjpd.pwn.pl]. Omyłka wykonawcy
w przygotowaniu oferty może zatem również wynikać z jego błędnego przekonania co do
wymaganego sposobu wykonania zamówienia i wyrażenia powyższego w ofercie.
Wykonawca może więc sporządzić ofertę z pełną świadomością co do celowości i kształtu jej
poszczególnych zapisów, jednakże mylnie nie zdaje sobie sprawy ze stanu jej niezgodności
z treścią specyfikacji. Tego typu błędy wykonawcy, pod warunkiem ich nieistotności, również
podlegają poprawie. Ostatecznym momentem weryfikacji omyłki, w tym przypadku zmiany
przekonania wykonawcy co do poprawności jego oferty, jest wywołujące określone skutki
prawne
zawiadomienie
o
dokonanym
poprawieniu
omy
łki i ewentualne jego
zakwestionowanie
przez wykonawcę [obecnie art. 226 ust. 1 pkt 11 pzp, poprzednio, w art.
89 ust. 1 pkt 7 popz, mowa by
ła o braku zgody na poprawienie], niezależnie od wcześniej
składanych deklaracji w tym przedmiocie.
Resumując, jeżeli jakieś konkretne okoliczności nie wskazują co innego – należy
przyjąć założenie, zgodnie z którym wykonawcy składają oferty w dobrej wierze i na serio,
z
zamiarem zaoferowania świadczenia we wszystkich elementach zgodnego z wymaganiami
określonymi w opisie przedmiotu zamówienia i na warunkach określonych w specyfikacji.
Natomias
t jeżeli dojdzie do wystąpienia niezgodności treści oświadczenia woli wyrażonego
w
ofercie z treścią specyfikacji, choćby z powodu niedołożenia przez wykonawcę należytej
Sygn. akt KIO 462/22
staranności przy sporządzaniu oferty, wtedy wpierw zamawiający ma obowiązek rzetelnego
rozważenia możliwości zastosowania art. 223 ust. 2 pkt 3 pzp.
Z przepisu tego wprost
wynika, że granicą jego zastosowania jest istotna zmiana
treści oferty, o czym każdorazowo decydują okoliczności konkretnej sprawy: na ile zmiana
oddaje pierwotny sens i
znaczenie treści oferty, a na ile stanowi wytworzenie całkowicie
nowego oświadczenia, odmiennego od złożonego przez wykonawcę w stopniu nakazującym
uznać, że wykonawca nie złożyłby takiego oświadczenia, gdyż nie odzwierciedla ono jego
intencji wyrażonych w poddawanej poprawie ofercie. O istotności takiej może zatem
decydować skala zmiany wielkości ceny, skala zmiany zakresu przedmiotu świadczenia
czy
warunków jego realizacji. Dla oceny istotnego charakteru wprowadzanych zmian
kluczowe znaczenie ma bowiem ich zakres w
stosunku do całości treści oferty i przedmiotu
zamówienia.
Na powyższe uwarunkowania trafnie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w Krakowie
w uzasadnieniu wyroku z 23 kwietnia 2009 r. sygn. akt XII Ga 102/09:
W ocenie Sądu
Okręgowego nie ulega jednak kwestii, iż ocena, czy poprawienie innej omyłki przez
zamawiającego powoduje (lub nie) istotną zmianę w treści oferty musi być dokonywana
na
tle konkretnego stanu faktycznego. To co w ramach danego zamówienia może prowadzić
do istotnej zmiany w treści oferty nie musi rodzić takiego efektu przy ocenie ofert innego
podobnego zamówienia. Nadto należy zaznaczyć, że poprawienie przez zamawiającego
innej omyłki w trybie art. 87 ust. 2 pkt. 3 Pzp nie może powodować istotnych zmian w treści
całej oferty, a nie jej fragmentu. Innymi słowy kwantyfikator „istotnych zmian” należy w ocenie
sądu odnosić do całości treści oferty i konsekwencję tych zmian należy oceniać, biorąc pod
uwagę przedmiot zamówienia i całość oferty. Ponadto jak to słusznie wskazano
w uzasadnieniu wyroku z 13 stycznia 2012 r. sygn. akt KIO 2810/11: [w] orzecznictwie
Krajowej Izby Odwoławczej i sądów okręgowych przyjmuje się np. możliwość poprawiania
treści oferty odnoszących się bezpośrednio do ich essentialia negotii (np. w celu uniknięcia
tzw. „kazusu lamp na obwodnicy Wrocławia”, czyli odrzucania ofert z powodu drobnych
błędów w ich treści). Podobne stanowisko Izba zajęła w uzasadnieniach wyroków wydanych
24 listopada 2010 r. sygn. akt KIO 2490/10 i
28 września 2010 r. sygn. akt KIO1978/10.
Co do możliwości samodzielnego poprawienia przez zamawiającego omyłkowej
niezgodności, bez udziału wykonawcy, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że jest to
wypracowana w orzecznictwie wskazówka zmierzająca do wytyczenia bezpiecznej granicy
zastosowania art. 87 ust. 2 pkt 3 popzp [aktualnie art. 223 ust. 2 pkt 3 pzp]
, gdyż przepis
ten
wprost takiej przesłanki nie formułuje. Niewątpliwie stosowanie jej w praktyce
przez
zamawiających eliminuje ryzyko naruszenia zakazu prowadzenia jakichkolwiek
negocjacji z wykonaw
cą na temat złożonej oferty oraz gwarantuje zachowanie
Sygn. akt KIO 462/22
podstawowych zasad równego traktowania wykonawców i przestrzegania uczciwej
konkurencji pomiędzy nimi. W ocenie Izby nie oznacza to jednak braku możliwości
uprzedniego zastosowania instytucji wezwania
wykonawcy do wyjaśnienia treści złożonej
oferty. Wręcz przeciwnie, skorzystanie przez zamawiającego z wyjaśnień wykonawcy może
być wręcz nieodzowne nie tylko dla oceny, czy doszło w ogóle do pomyłki, lecz również
dla ustalenia,
w jaki sposób należałoby ją poprawić. Zdaniem Izby należy odróżnić
skorzystanie z treści udzielonych przez wykonawcę wyjaśnień od niedopuszczalnej
ingerencji wykonawcy. Skoro dopuszczalne jest wyjaśnienie treści złożonej oferty,
dysponowanie przez zamawiającego wszystkimi niezbędnymi danymi do dokonania
poprawienia omyłek bez ingerencji wykonawcy należy oceniać z uwzględnieniem treści
informacji uzyskanych w wyniku wyjaśnień.
Skoro przywołane powyżej przepisy ustawy pzp nie tylko dopuszczają, ale i nakazują
poprawienie niezgodności treści oferty z treścią warunków zamówienia, tym bardziej za
dopuszczalne i konieczne należy uznać dokonywanie wykładni oświadczenia woli, jakim jest
oferta zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego. Jak już o tym wspomniano
powyżej, przez odesłanie wynikające z art. 8 ust. 1 ustawy pzp, której przepisy nie regulują
odmiennie wykładni oświadczeń woli składanych przez wykonawców i zamawiających,
znajduje tu zastosowanie art. 65 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 65 § 1 kc oświadczenie
woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone
zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Natomiast według art. 65 §
2 kc w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli
opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Jak to trafnie wywiódł Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 21 czerwca 2007 r.
sygn. akt IV CSK 95/07:
Ustalając znaczenie oświadczenia woli należy zacząć od sensu
wynikającego z reguł językowych, z tym, że przede wszystkim należy uwzględnić zasady,
zwroty i zwyczaje językowe używane w środowisku, do którego należą strony, a dopiero
potem ogólne reguły językowe. Trzeba jednak przy tym mieć na uwadze nie tylko
interpretowany zwrot, ale także jego kontekst. Dlatego nie można przyjąć takiego znaczenia
interpretowanego zwrotu, który pozostawałby w sprzeczności z pozostałymi składnikami
wypowiedzi. Kłóciłoby się to bowiem z założeniem o racjonalnym działaniu uczestników
obrotu prawnego. Przy wykładni oświadczenia woli należy – poza kontekstem językowym –
brać pod uwagę także okoliczności złożenia oświadczenia woli, czyli tzw. kontekst sytuacyjny
(art. 65 § 1 kc). Obejmuje on w szczególności przebieg negocjacji, dotychczasowe
doświadczenie stron, ich status (wyrażający się np. prowadzeniem działalności
gospodarczej). Niez
ależnie od tego z art. 65 § 2 kc wynika nakaz kierowania się przy
wykładni umowy jej celem. Nie jest konieczne, aby był to cel uzgodniony przez strony,
Sygn. akt KIO 462/22
wystarczy
– przez analogię do art. 491 § 2, art. 492 i 493 kc – cel zamierzony przez jedną
stronę, który jest wiadomy drugiej. Należy podzielić pogląd, że także na gruncie prawa
polskiego, i to nie tylko w zakresie stosunków z udziałem konsumentów (art. 385 § 2 kc),
wątpliwości należy tłumaczyć na niekorzyść strony, która zredagowała umowę. Ryzyko
wątpliwości wynikających z niejasnych postanowień umowy, nie dających usunąć się
w
drodze wykładni, powinna bowiem ponieść strona, która zredagowała umowę.
Z kolei z uzasadnienia wyroku
Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 17 stycznia 2013 r.
sygn. akt I ACa 728/12
wynika, że dyrektywy wykładni oświadczenia woli z art. 65 kc, które
nakazują tłumaczyć jego treść nie tylko ściśle przez pryzmat jego literalnego brzmienia, lecz
uwzględniać także wskazane w tym przepisie argumenty pozajęzykowe. Przepis art. 65 § 2
kc
dopuszcza zatem sytuację, w której właściwy sens oświadczenia woli (umowy) ustalony
przy zastosowaniu wskazanych w n
im dyrektyw będzie odbiegał od „jasnego” znaczenia
w
świetle reguł językowych. Proces interpretacji może się zatem zakończyć dopiero wtedy,
gdy treść oświadczenia woli (umowy) jest „jasna” po zastosowaniu kolejnych reguł wykładni
(vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2010 r., II PK 281/09, LEX nr 602248;
z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 90/09, LEX nr 512012).
Reasumując, wynikające z przepisów art. 65 Kodeksu cywilnego dyrektywy
interpretacyjne jednoznacznie potwierdzają konieczność uwzględnienia kontekstu
sytuacyjnego składanego oświadczenia woli, a zatem uwzględnienia wszystkich elementów
istotnych dl
a odkodowania faktycznego zamiaru składającego oświadczenie woli.
Jak to trafnie uchwycono w uzasadnieniu wyroku Izby z 10 maja 2011 r. sygn. akt KIO
883/11, art.
65 kc daje podstawy do przyjęcia tzw. kombinowanej metody wykładni
oświadczeń woli, zmierzającej do uwzględnienia w odpowiednim zakresie zarówno
rzeczywistej woli podmiotu składającego oświadczenie woli, jak i wzbudzonego przez to
oświadczenie zaufania innych osób. Z jednej więc strony określone znaczenie przypisuje się
woli podmiotu składającego oświadczenie, z drugiej zaś strony dąży się do ochrony
interesów osoby, która działa w zaufaniu do ustalonego przez siebie sensu otrzymanego
oświadczenia woli, jeżeli przy jego interpretacji dołożyła należytej staranności. Jest to między
innymi efekt spost
rzeżenia, że osoba składająca oświadczenie woli powinna zadbać
o
poprawność jego sformułowania i odpowiada (w znaczeniu ponoszenia prawnych
konsekwencji) za niestaranne, a w
konsekwencji nieprecyzyjne jego ukształtowanie.
Powstaje jednak pytanie, kiedy sen
s oświadczenia woli nadany mu przez odbiorcę będzie
można uznać za właściwy i miarodajny dla oceny skutków prawnych oświadczenia. Przepis
art. 65 § 1 kc nakazuje uwzględniać przy wykładni oświadczenia woli okoliczności, w których
zostało ono złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Natomiast
w
umowach należy przede wszystkim badać zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli
Sygn. akt KIO 462/22
opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Przy czym, jeśli oświadczenie woli (umowa)
sformułowana jest w języku, w postaci mówionej lub pisanej, niezbędne jest odwołanie się
do
dyrektyw wykładni językowej, tzn. należy uwzględnić kontekst językowy i sytuacyjny.
Reasumując, w okolicznościach rozstrzyganej sprawy przy dołożeniu należytej
staranności Zamawiający, nawet bez kierowania wezwania do wyjaśnień, powinien był i mógł
nie tylko
stwierdzić, na czym polega wewnętrzna sprzeczność oferty Odwołującego, ale i w
jaki sposób ją usunąć w drodze wykładni oświadczenia woli. W ocenie Izby z całokształtu
okoliczności towarzyszących złożeniu tej oferty wynika bowiem wola zaoferowania realizacji
tego zamówienia na warunkach wynikających ze specyfikacji, w tym odnośnie wymaganej
liczby osób przeznaczonych bezpośrednio do wykonywania usług sprzątania
za
wynagrodzeniem uwzględniającym wszystkie wymagania wynikające ze stosownych
przepisów.
Mając powyższe na uwadze, Izba – działając na podstawie art. 553 zd. 1 ustawy pzp
– orzekła, jak w pkt 1. sentencji.
O kosztach postępowania odwoławczego w tej sprawie, na które złożył się uiszczony
wp
is od odwołania oraz uzasadnione koszty Przystępujących w postaci wynagrodzenia
pełnomocnika, orzeczono – w pkt 2. sentencji – stosownie do jej wyniku na podstawie
art. 557
ustawy pzp w zw. z § 5 pkt 1 i 2 lit. b oraz § 8 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa
Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów
postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu
od
odwołania (Dz. U. poz. 2437) – obciążając nimi Odwołującego.